شکست مفتضحانه 2 پروژه پیام رسان و موتور جست‌وجو
موضوع شبکه ملی اطلاعات و برداشت‌های متنوع از آن، در کنار حوادث آبان ماه و محدودیت آزاردهنده اینترنت، آنقدر مهم بود که با شکل گیری نشست «شبکه ملی اطلاعات و محدودیت اینترنت؛ دو روی یک سکه» در جریان سومین کنفرانس حکمرانی و سیاست‌گذاری عمومی به آن پرداخته شود.
فناوران- در این نشست که روز پنج‌شنبه گذشته در مرکز همایش‌های بین‌المللی صدا و سیما برگزار شد، امیر ناظمی، رییس سازمان فناوری اطلاعات ایران و یاسر جلالی، دستیار ویژه رییس سازمان تبلیغات اسلامی حضور داشتند، ضمن اینکه عباس آسوشه، معاون راهبری فنی مرکز ملی فضای مجازی نیز که قرار بود در نشست حضور داشته باشد، در این جلسه غیبت داشت.
تصمیم‌سازی غلط نتیجه فهم اشتباه
ناظمی در این نشست با طرح این موضوع که در تعاریف مربوط به فضای مجازی، وجه مالکانه داده به اقسام گوناگون غیر هم‌ارز «موضوع داده»، «گردآورنده داده» و « پردازشگر داده» تقسیم می‌شود، گفت، همین تعبیر در مورد ماهیت «مرز» در فضای مجازی نیز وجود دارد که متفاوت با دنیای فیزیکی است.
وی افزود: اما در مرکز ملی فضای مجازی با این برداشت که دولت، مالک داده‌هاست، به این جمع‌بندی رسیدند که پس داده نباید از کشور خارج شود. ناظمی گفت: وقتی تفاوت دو دنیای مجازی و فیزیکی را درک نکنیم، این مشکلات به وجود می‌آید.
رییس سازمان فناوری اطلاعات سپس موضوع استقلال را مطرح کرد و با بیان اینکه مفهوم «خودکفایی» مربوط به قرن نوزدهم میلادی است، افزود: از اواخر قرن بیستم، این مفهوم تغییر کرد؛ زیرا هر کشوری در موضوعی دارای مزیت رقابتی و تولید انبوه شده بود؛ بنابراین نسبت وابستگی به دیگران در برابر وابستگی دیگران به ما، معیار استقلال شد.
به گفته وی، درک ما از شبکه ملی اطلاعات نیز بر همین پایه است؛ یعنی تعامل و تاثیرپذیری گره‌های (نود) شبکه. چنین شبکه‌ای تعاملات قوی دارد و قابل حذف شدن از گراف شبکه جهانی نیست.
باز طراحی معماری و مفهوم شبکه ملی اطلاعات
ناظمی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه در وزارت ارتباطات، معماری و مفهوم شبکه ملی اطلاعات باز طراحی شده است، افزود: از نظر ما این شبکه شامل سه لایه زیرساخت، خدمات و محتواست. وی با بیان اینکه این تقسیم‌بندی مورد نقد افرادی در در مرکز ملی فضای مجازی قرار گرفته است، گفت: در عین حال در جلسه اخیر شورای عالی فضای مجازی کلیات سند این شبکه به تصویب رسیده است.
ناظمی که این بار خیلی صریح‌تر از همیشه به اظهار نظر می‌پرداخت، گفت: از این منتقدان حتی یک برگ سند هم پیدا نمی‌کنید و صرفا به طرح نظرهای اتوپیایی می‌پردازند.
شکست مفتضحانه پیام‌رسان‌ها و موتور جست‌وجو
وی گفت: بر اساس سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات، 4 سرویس پایه خدمات ابری، نقشه، موتور جست‌وجو و پیام رسان تعریف شده بود. از این میان دو سرویس خدمات ابری و نقشه با روش ما توسعه پیدا کرد و دو سرویس پیام‌رسان و موتور جست‌وجو با روش و حمایت‌های منتقدان.
وی افزود: تفاوت در پیام‌رسان‌ها و موتور‌های جست‌وجو با دو سرویس دیگر در این بود که به نهادهای خصولتی واگذار شدند و حاکمیت با فیلتر سرویس‌های مشابه خارجی و سوبسید دادن (پهنای باند رایگان و وام) در صدد حمایت از آنها برآمد.
ناظمی با بیان اینکه اتفاقا این دو سرویس در دست همان دوستانی بود که ما را متهم می‌کنند، افزود: نتیجه این رویکرد نیز شکست مفتضحانه در این دو سرویس بود.
او گفت: متولیان این دو سرویس همواره ما را متهم به غربگرایی می‌کنند و مدعی هستند که مفهوم استقلال را نمی‌فهمیم و نمی‌خواهیم شبکه ملی اطلاعات داشته باشیم.
وی گفت: اما در یک سال و نیم گذشته، دو سرویس نقشه بلد و نشان، بیش از ویز کاربر جذب کردند و در مورد cdn و خدمات ابری نیز دو شرکت ابرآروان و ابرزس وجود دارند که به آنها افتخار می‌کنیم و سرویسی با استانداردهای بالای جهانی ارایه می‌کنند.
ناظمی افزود: روش ما این بود که رقبای خارجی را فیلتر نکنیم و به شعور مردم و آزادی انتخاب آنها توهین نکنیم. از سوی دیگر، به آنها سوبسیدی ندادیم که آنها را تنبل و از بازار خارج کند. بلکه آنها در بازار رقابتی جنگیدند و به برتری دست یافتند.
به گفته ناظمی، البته سیاست‌هایی هم در رابطه با این سرویس‌های موفق درنظر گرفته شد، از جمله اینکه به آنها دیتا داده شد. از جمله در روزهای سیل، اطلاعات مسیرها در اختیار آنها قرار گرفت که بزرگ‌ترین حجم کاربر را در آن ایام جذب کردند.
ناظمی با بیان اینکه نیازهای اصلی مردم به سرویس‌های قوه قضاییه و نیروی انتظامی مربوط است، گفت: از دوستانی که سنگ پیام‌رسان‌ها را به سینه می‌زنند، درخواست داریم که این سرویس‌ها را روی پیام‌رسان‌های داخلی بیاورند تا مردم آگاهانه انتخاب کنند.
وی سپس به انتقاد از نیروی انتظامی به دلیل همکاری نکردن در پروژه کارت سوخت پرداخت و گفت: امکان صدور کارت سوخت با سه کلیک در سایت و اپلیکیشن دولت همراه فراهم شد؛ اما نیروی انتظامی این پروژه را به خاطر تعرفه ۱۰ هزار تومانی که به دفاتر خدمات پلیس بعلاوه ده می‌رسید، متوقف کرد. وی گفت: به خاطر ۱۰ هزارتومان مردم باید در صف بایستند و هیچ‌کس پاسخگو نبود. چرا وقتی در ۳ دقیقه در اپلکیشن دولت همراه می‌توانستیم کارت صادر کنیم، این فعالیت متوقف شد؟
معماری شفاف برای شبکه ملی اطلاعات
یاسر جلالی، دستیار ویژه سازمان تبلیغات اسلامی نیز در این نشست با بیان اینکه از جنبه حکمرانی، در مقطع مهمی در زمینه شبکه ملی اطلاعات هستیم، گفت: ما به دنبال دسترسی پایدار، امن و عادلانه در این شبکه هستیم که در ذات خود با محدودیت معارض است.
وی همچنین گفت که برداشت ما از استقلال متفاوت است، اما به تشریح این برداشت متفاوت نپرداخت.
جلالی افزود: شبکه ملی اطلاعات هنوز مفهوم و ساختار مشخصی ندارد وما مدام در مورد این شبکه بحث نظری می‌کنیم یا توصیفی سلیقه‌ای از این شبکه داریم؛ اما تمام تعریف‌ها زمانی دقیق می‌شوند که سندی ارائه شود؛ سندی مانند سند معماری کلان که به تازگی کلیات آن تصویب شد.
وی همچنین خواستار آن شد که سند معماری ای شبکه در اختیار مردم و نخبگان قرار بگیرد تا در مورد آن نظر داده شود.
جلالی با اشاره به اینکه این سند در کلیات سند خوبی است؛ اما در جزئیات ایراد دارد، گفت: من می‌ترسم که این سند توسط شورا تصویب شود و بعد دوباره این موضوع مطرح شود که شبکه ملی اطلاعات چیست و مفهوم و ساختار آن اشتباه باشد.
جلالی که با تعریف شبکه ملی اطلاعات مورد نظر وزارت ارتباطات و مرکز ملی فضای مخالف بود در این مورد گفت: براساس تعریف این نهادها ۳ لایحه زیرساخت، خدمات و محتوا تفکیک می‌شود. در صورتی که در دوره همگرایی چگونه می‌توانیم به صورت مستقل از این سه لایه صحبت کنیم و محتوا را مستقل از خدمات در نظر بگیریم؟