ITanalyze

عباس پورخصالیان - کمیسیون تلفیق مجلس در جلسه روز ششم بهمن 1397 پیشنهاد مرکز پژوهش‌های مجلس در مورد اصلاح و تکمیل تبصره‌های «ح» و «الف» از بند 8 مربوط به ماده واحده لایحه بودجه 98 را پذیرفت و بر اساس آن چنین تصویب کرد: آیین‌نامه اجرایی نقشه راه «زیرساخت اندازه‌گیری پیشرفته» برای تمام خدمات شهری باید توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تا سه ماه دیگر با همکاری وزارتخانه‌های نیرو، جهاد کشاورزی و نفت تدوین و اعلام و پیگیری شود.

کدام خدمات شهری؟

منظور از «تمام خدمات شهری» خدماتی هستند که توسط وزارتخانه‌های نیرو (در قالب رساندن آب آشامیدنی و برق به مردم)، جهاد کشاورزی (در چارچوب تامین آب مصرفی کشاورزان) و نفت (در حوزه رساندن گاز به مشترکان و بنزین به دارندگان وسایل نقلیه موتوری) ارایه می‌شوند.

اجزای «زیرساخت اندازه‌گیری پیشرفته»

منظور از «زیرساخت اندازه‌گیری هوشمند» یا «زیرساخت اندازه‌گیری پیشرفته» نیز AMI است که صورت باز آن، عبارت است از:  Advanced Metering Infrastructure.

این زیرساخت مهم در شبکه ملی اطلاعات اجرا خواهد شد و در آن، علاوه بر به‌ خدمت‌گرفتن کنتورهای هوشمند برق، آب، گاز و بنزین، همچنین از انواع مراکز داده و شبکه‌های محلی انتقال استفاده می‌شود؛ مانند:

•Home Area Network: HAN،

•Neighborhood Area Network: NAN،

•یا Field Area Network: FAN.

•برای رساندن داده‌های صادره از این کنتورها به بانک داده‌ها،

•به واحد تمرکز داده‌ها (Data Concentrator Unit: DCU) و

•به سامانه مدیریت داده‌های اندازه‌گیری (Metering Data Management System: MDMS).

چشم‌انداز ایجاد کشاورزی هوشمند و اینترنت اشیا

با ایجاد «زیرساخت اندازه‌گیری پیشرفته»، چشم‌انداز و طرح به خدمت‌گرفتن کشاورزی هوشمند (Smart‌Agriculture) و اینترنت آب (Internet of Water) در قالب برنامه‌های اینترنت اشیا آماده می‌شود.      

برای مثال، تصور کنید که چاه‌های آب به کنتور هوشمند مجهز شده‌اند و دارای قابلیت اتصال به زیرساخت اندازه‌گیری پیشرفته هستند و داده‌هایی مانند حجم آب مصرفی را به‌طور مستقیم به مرکز مدیریت داده‌های زیرساخت اندازه‌گیری پیشرفته ارسال می‌کنند.

شبکه‌های انتقال داده‌های اندازه‌گیری هوشمند

زیرساخت‌هایی که برای انتقال داده‌های اندازه‌گیری هوشمند استفاده می‌شوند نیز عبارتند از:

- ‌شبکه عمومی تلفن‌های ثابت (PSTN)، شامل انواع شبکه‌های بی‌سیم مانند شبکه عمومی تلفن‌های همراه شامل GSM و GPRS، شبکه‌های ماهواره‌ای، LPWA، Long Wave Radio، TVWS،‌Private Microwave Radio؛ و شبکه‌های کابلی مانند فیبر نوری، اترنت (Ethernet)، شبکه انتقال داده‌ها روی خطوط برق (Power Line Communication: PLC) و انواع خط مشترک دیجیتالی (Digital‌Subscriber Line: DSL).

- شبکه‌ خانگی (HAN) و شبکه محلی (LAN) بی‌سیم مانند RF mesh، ZigBee، WiFi، دندان‌آبی (بلوتوث)، Z-Wave، Near Field Communication: NFC به‌علاوه شبکه‌ خانگی (HAN) و شبکه محلی (LAN) با‌سیم مانند PLC، اترنت و میاناهای سریال RS-232، RS-422 و RS-485.

مزایای ایجاد زیرساخت اندازه‌گیری پیشرفته

مزایای اقتصادی ایجاد این زیرساخت برای استفاده‌کنندگان از خدمات شهری، مدیریت بهتر بر مصرف است و برای شرکت‌های ارایه‌کننده خدمات شهری، کاهش هزینه‌های این شرکت‌ها است که بدون آن (همچنان که اکنون اعمال می‌کنند) بایستی افرادی را در فواصل زمانی معین به اماکن و اعیان مشترکان اعزام و سپس داده‌های اندازه‌گیری‌شده را وارد سامانه‌های رایانه‌ای کنند، درحالی‌که AMI امکان کنتورخوانی و واردسازی مطمئن و بدون خطای داده‌ها به بانک اطلاعات از دور را به‌ وجود می‌آورد و این روش، مشترکان را در معرض آسیب‌های کمتری قرار می‌دهد.

معایب ایجاد زیرساخت اندازه‌گیری پیشرفته

معایب ایجاد چنین زیرساختی، چالش‌های فراوان آن در فرایند اجرا است.

•نخستین چالش اجرای زیرساخت اندازه‌گیری پیشرفته، در شرایط کنونی که همه دستگاه‌های فراهم‌آور خدمات شهری با کمبود بودجه رو‌به‌رو هستند، تامین مالیه و سرمایه‌گذاری در این بخش جدید است. در حال حاضر قانون‌گذاران چون نخواسته‌اند بار مالی جدیدی برای دولت ایجاد کنند، بخشی از منابع مالی/بودجه‌ای پیش‌بینی‌شده در لایحه بودجه 98 در حوزه اینترنت اشیا را به سرمایه‌گذاری در این بخش تخصیص داده‌اند.

•چالش بعدی، پرمشغله‌بودن وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در شرایط کنونی است و اضافه‌شدن وظیفه‌ای جدید بر دیگر وظایف این وزارتخانه. اکنون تهیه و تدوین ره‌نگاشت پروژه ملی ایجاد زیرساخت اندازه‌گیری پیشرفته بر دوش مسوولان جوان این وزارتخانه اضافه شده و تقریبا تمام واحدهای زیرمجموعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باید درگیر شوند و سهمی در تدوین این ره‌نگاشت داشته باشند و پیگیر اجرای آن در شرکت ارتباطات زیرساخت و سازمان فناوری اطلاعات ایران شوند. ‌

•کم‌توسعه‌یافتگی فعالان این بخش، کمبود مهارت‌های لازم و نیاز شدید به متخصصان دارای دانش ژرف (in-depth knowledge) از دیگر چالش‌های این پروژه است. در سه حوزه، کشور دارای کمبود مهارت‌های لازم است. این حوزه‌های چالش‌جو عبارتند از: حوزه مترولوژی (دانش اندازه‌گذاری و اندازه‌گیری) که تاکنون روی آن کم کار شده است، در حوزه ارتباطات نوین (مانند PLC و NFC) که کار زیادی در کشور روی آنها انجام نشده و در حوزه فناوری اطلاعات اینترنت اشیا.

•اگر هم چالش‌های مذکور رفع شوند، چالش دیگری وجود دارد که رفع آن در شرایط تحریم مشکل است و آن نیز چالش تدارکات است: تدارک تجهیزات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری در حوزه AMI.

•چالش بعدی اما، نبود یا کمبود استانداردهای جهان‌شمول برای اجرایی کردن ایجاد AMI است. این چالش را می‌توان با وضع استانداردهای بومی و سپس کوشش برای جهان‌شمول کردن آنها رفع کرد، اما این کار به خلاقیت و جرات بالا نیاز دارد و سازمان ملی استانداردسازی هنوز نتوانسته در حوزه فناوری اطلاعات، مستقلا استانداردسازی بومی کند. مضافا اینکه در لایحه تصویب شده اصلا صحبت از همکاری و مشارکت سازمان ملی استاندارد در پروژه ایجاد زیرساخت اندازه‌گیری هوشمند نیست!

•چالش نهایی هم، مشارکت کاربران و مشترکان در پروژه مورد بحث است و مردم هنگامی در این پروژه بزرگ ملی مشارکت می‌کنند که بر اهمیت آن و بر منافع آن برای خود وقوف حاصل کنند و فکر نکنند که کاسه‌ای زیر نیم‌کاسه است و خیال کنند که دولت می‌خواهد کلک بزند و سرکیسه‌شان کند. در همین رابطه نیز می‌توان چالش روابط عمومی فعال در جلب و جذب مردم و کمبود هنر درگیرکردن ایشان را عنوان کرد.

به‌رغم چالش‌های مذکور باید اقدام به ایجاد زیرساخت اندازه‌گیری هوشمند را با برداشتن گام‌هایی کوچک و مطمئن از هم‌اکنون شروع کرد. دیگران (در اروپا و آسیا) نه پیشکسوت بلکه تازه‌واردان در این حوزه هستند. پس اگر ما هم هرچه زودتر در این راه گام برداریم، بهتر از کاری نکردن است!