علت مختل شدن GPS در ایران
یگانه شوق الشعرا: در روزهای اخیر اظهار نظرهای گوناگونی درباره اختلال در جی پی اس کشور مطرح شده است. به صورتی که عده‌ای در فضای مجازی از این اختلال صحبت کرده‌اند و گفته می‌شود که چند روزی است این اختلال باعث شده مردم نتوانند موقعیت خود را به درستی تشخیص دهند و حتی برای استفاده از برخی تاکسی‌های اینترنتی به مشکل برخورده‌اند. همچنین در مورد فوت شدن تعدادی از کوهنوردان نیز این نوع اختلالات از سوی برخی کاربران به عنوان دلیلی احتمالی مطرح شده است.هرچند از سوی مسئولان رد شد. اما آنچه که مورد توجه است اثبات وجود این دست از اختلالات می‌باشد.
>سامانه موقعیت‌یابی جهانی
سامانه موقعیت‌یابی جهانی (Globa- Positioning System) با سرواژه جی‌پی‌اس سامانه‌ای برای یافتن موقعیت جغرافیایی است. این سامانه از ۲۴ ماهواره است که زمین را دور می‌زنند و در هر مدار ۴ ماهواره قرار دارد. به این ماهوارهها نوستار (NAVSTAR) گفته می‌شود. این ماهوارهها از محاسبات ریاضی ساده‌ای برای پخش اطلاعات استفاده می‌کنند که به عنوان طول و عرض و بلندی جغرافیایی گیرنده‌های روی زمین نشان داده می‌شوند. سامانه جی‌پی‌اس بدون وابستگی به گیرنده‌های تلفن یا اینترنت عمل می‌کند. با این فناوری‌ها می‌توان اطلاعات دریافتی از این سامانه موقعیت‌یاب را بهتر و کاربردی‌تر کرد.
سامانه جی‌پی‌اس می‌تواند توانایی حیاتی در زمینه موقعیت‌یابی برای کاربری نظامی یا همگانی در سراسر جهان فراهم کند. پروژه جی‌پی‌اس در سال ۱۹۷۳ و توسط ایالات متحده آمریکا برای غلبه بر محدودیت‌های سامانه‌های موقعیت‌یابی پیشین، آغاز شد. جی‌پی‌اس در هر زمان و در همه جهان قابل استفاده‌است و هیچ هزینه‌ای برای این خدمات گرفته نمی‌شود. ماهواره‌های جی‌پی‌اس، هر روز دو بار در یک مدار دقیق به دور زمین می‌چرخند و سیگنال‌های اطلاعات را به زمین می‌فرستند. برای تعیین موقعیت، گیرنده موقعیت‌یاب زمان‌های دریافت شده را با زمان خود مقایسه می‌کند. تفاوت این دو مشخص‌کننده فاصله گیرنده موقعیت‌یاب از ماهواره مزبور است. این عملی است که دقیقاً یک گیرنده موقعیت‌یاب انجام می‌دهد. با استفاده از دستکم سه ماهواره یا بیشتر، موقعیت‌یاب می‌تواند طول و عرض جغرافیایی مکان خود را تعیین نماید. (که آن را تعیین دوبعدی می‌نامند) و با تبادل با چهار (و یا بیشتر) ماهواره یک موقعیت‌یاب می‌تواند موقعیت سه‌بعدی مکان خود را تعیین نماید که شامل طول و عرض جغرافیایی و بلندی است.
امروزه در بعضی مکان‌های ایران، امکان دریافت اطلاعات تا ۱۰ ماهواره و دستکم دسترسی به ۴ تا ۵ ماهواره در هر زمان از شبانه روز و در هر مکان وجود دارد. هر قدر شمار ماهواره‌های قابل مشاهده بیشتر شود معادلات اساسی تعیین موقعیت بیشتر خواهند شد و بنابراین زمان لازم برای تعیین موقعیت یک نقطه کاهش یافته و دقت تعیین موقعیت نیز افزایش خواهد یافت. دستگاه جی‌پی‌اس یک رایانه کوچک است که برای انجام امور خاصی برنامه‌ریزی شده‌است؛ بنابراین این رایانه با داشتن مختصات شما می‌تواند کارهای دیگری هم انجام بدهد. مثلاً می‌تواند زمان طلوع و غروب خورشید را در موقعیت شما بگوید. همچنین زمان طلوع و غروب ماه. جی‌پی‌اس می‌تواند زمان باقی‌مانده برای رسیدن به مقصد مورد نظر را با توجه به سرعت شما محاسبه کند. همچنین میانگین سرعت شما، بیشترین سرعت، میانگین سربالایی و سرازیری مسیر، سرعت عمودی، موقعیت منطقه در هر نقطه جهان، محاسبه مساحت یک نقطه ناشناخته و برگرداندن شما از مسیر آمده را نیز می‌تواند انجام دهد.
>حوادث روز جمعه ربطی به اختلال در جی‌پی‌اس ندارد
با توجه به حجم بالای پیام کاربران درباره اختلالات به نظر می‌رسد این روزها جی پی اس با اختلالاتی مواجه است اما رئیس فدراسیون کوهنوردی اعلام کرده است حوادث روز جمعه در کوه‌های شمال تهران ربطی به اختلال جی پی اس نداشته است. به گزارش ایرنا، رئیس فدراسیون کوهنوردی گفت: « به جرات می‌گویم که حوادث روز جمعه کوه‌های شمال تهران هیچ ربطی به اختلال در جی پی اس نداشته است.»
رضا زارعی گفت: « اختلال جی پی اس در کوه‌های شمال تهران وجود دارد ولی به جرات می‌گویم که هیچکدام از افراد حادثه‌دیده به خاطر این مشکل گم نشده‌اند. کنار یکی از اجساد، یک دستگاه جی پی اس هم پیدا شده است اما مشخص نیست این فرد از دستگاه خود استفاده کرده بود یا نه.» وی افزود: « وقتی شما پیش از حرکت، بر اساس مسیریابی دستگاه جی پی اس حرکت کنید، حتی در صورت اختلال در سیستم هم دستگاه شما مسیر از قبل مشخص‌شده را نشان می‌دهد و چیزی تغییر نمی‌کند. در چنین شرایطی اگر پس از پایان صعود خروجی بگیرید، دستگاه دچار خطا می‌شود ولی این مسئله خللی در نحوه صعود ایجاد نمی‌کند.» زارعی گفت: « اختلال در جی پی اس از حدود ۲ سال پیش وجود دارد و دلیل آن را نمی‌دانم. اما اختلال فقط در کوه‌های شمال تهران رخ می‌دهد و به عنوان مثال در مناطقی مثل آهار وجود ندارد.»
> دلایل احتمالی، عوامل طبیعی و انسانی
در همین خصوص شهرام شکوفیان کارشناس آی تی به آفتاب یزد گفت: « در جی پی اس امواج توسط ماهوارهها تنها به ما ارسال می‌شوند، یعنی اگر از دستگاه‌های جی‌پی‌اس استفاده شود بر اساس موقعیتی که دستگاه در آن قرار دارد و امواجی که دریافت می‌کند، سنجیده می‌شود که فرد در کجا قرار دارد.
جی پی اس کوهنوردان، تکنیسین‌های برق، راه سازها و امثال این‌ها نیز امواج را از همان ماهوارهها دریافت می‌کنند و اگر در این ماهوارهها اختلال به وجود‌اید موقعیت سنجی با مشکل مواجه می‌شود. گوشی‌های موبایل هم جی پی اس دارد اما ماهواره‌ای نیست و با آنتن‌های محلی کار می‌کند. امواج بین آنتن‌ها رد و بدل می‌شود و موقعیت به طور تقریبی سنجیده می‌شود. اختلال در موقعیت‌یابی توسط موبایل می‌تواند از نرم افزارهای مکان‌یاب مورد استفاده یا آنتن‌دهی نامناسب تلفن باشد. این مشکل خاصی نیست و بعضی از مواقع این مشکلات پیش می‌آید. این نوع اختلال‌ها طبیعی است. عامل دیگر ممکن است پارازیت‌ها باشند. پارازیت‌هایی که بتوانند ساختار دیتا را به هم بریزند می‌توانند در جی پی اس اختلال ایجاد کنند. پارازیت‌ها هم توسط عامل انسانی و هم توسط عوامل طبیعی ایجاد می‌شوند. اختلال‌ها انواع مختلفی دارند که می‌توانند حتی از خارج جو باشند. حتی تشعشعات خورشیدی و توفان‌های کیهانی هم می‌توانند در ماهوارهها تاثیر‌گذار باشند. در دنیای مهندسی چالش‌های زیادی وجود دارد و عوامل مختلفی می‌توانند موثر باشند. »
> پارازیت دلیل اختلالات اخیر نیست
همچنین امیر حسین زرین کارشناس‌ای تی در این خصوص به آفتاب یزد گفت: « سال‌هاست که در کشور ما وجود پارازیت‌ها به صورت عمومی توسط دولت اعلان شده است و در مورد تاثیرات و مضرات آن حتی توسط وزارت بهداشت مسائلی مطرح شده، بنابراین پارازیت نمی‌تواند عامل اختلالات جدید در جی پی اس‌ها باشد چون اتفاق جدیدی نیست.
تجربه شخصی من این است که روز گذشته در استفاده از اسنپ به مشکل برخوردم و بین لوکیشنی که من انتخاب می‌کردم با لوکیشنی که راننده مشاهده می‌کرد حداقل 20 متر اختلاف وجود داشت و برای راننده این نوع مشکل در مسیریابی طبیعی و عادی بود. من احتمال تاثیرگذاری پارازیت را بسیار کم می‌دانم. دستگاه‌های جی پی اس ربطی به سیم کارت‌ها ندارد. درباره این بحث مخابرات باید صحبت کند. از نظر من در چند روز اخیر قطعا میزان اختلالات افزایش یافته است اما پارازیت‌های معمول گذشته را دلیل آن نمی‌دانم مگر این که آزمایشاتی برای برخی پارازیت‌های هدفمند و جدید در حال انجام باشد اما من تنها احتمالات را بیان کردم و نمی‌توان با قطعیت گفت. »
> از لحاظ فنی اختلال وجود دارد
درآخر احسان کریمی کارشناس آی تی به ما گفت: « مسئله این است، فرکانس‌های استانداردی هستند که توسط ماهوارهها فرستاده می‌شوند. افراد به محض این که در موقعیتی قرار بگیرند که سقف و پوششی وجود نداشته باشد و فرکانس 4 ماهواره را دریافت کنند با اشتراک‌گیری فاصله با این چهار ماهواره موقعیت دقیق سنجیده می‌شود.
هرچقدر تعداد ماهوارهها بیشتر باشد میزان خطا هم کمتر خواهد بود که این میزان حتی می‌تواند به دو متر برسد. این فرکانس‌ها با زاویه‌ای مشخص از جو به سمت ما در حرکت هستند. برای ایجاد اختلال عامدانه یا غیرعامدانه، در افق یعنی سطح زمین توسط یک فرستنده که در سطح زمین قرار دارد می‌شود هم‌فرکانس با آن فرکانس‌های اصلی موج ارسال کرد با این هدف که یا کلا دیگر سیگنالی دریافت نشود یا اینکه می‌توان در داده‌ها تغییر ایجاد کرد یعنی به جای آن اعدادی که ماهوارهها می‌فرستند اعداد دیگری روی آن فرکانس گذاشته و ارسال شود.
این باعث می‌شود که موقعیت‌های همه یکسان بر اساس آن کدها نشان داده شود. این اتفاق که از لحاظ فنی در حال رخ دادن است قابل اثبات نیست که آیا این نوع اختلالات به دلایل تصادفی ایجاد می‌شوند یا خیر؟ یک موج افقی در سطح زمین به دلیل هم‌فرکانس بودن با موج اصلی برای آن موج که از سمت آسمان می‌آید مزاحمت ایجاد می‌کند. این مزاحمت یا هدفمندانه است یا غیر هدفمند. واقعیت این است که مردم در سطح شهر در استفاده از جی پی اس با مشکل مواجه هستند. »