مراسم روز جهانی ارتباطات، منهای روابط عمومی
فاطمه زهرا جامی*- مراسم روز جهانی ارتباطات روز قبل با حضور رئیس‌جمهور در پژوهشگاه فضایی ایران برگزار شد؛ رویدادی که در آن از پروژه‌های زیرساختی رونمایی شد، درباره سرعت و کیفیت اینترنت سخن به میان آمد و از دستاوردهای فناورانه وزارت ارتباطات سخن رفت.
اما در این میانه، غیبت چشمگیر یک مفهوم بنیادین، بیش از هر چیز به چشم آمد: روابط‌عمومی.
در روزی که به نام «ارتباطات و روابط‌عمومی» ثبت شده، حتی یک اشاره درخور، بازگویی نقش و جایگاه و یا حتی صرفا یه تبریک ساده از سوی مسئولان عالی‌رتبه به نهاد روابط‌عمومی نشد. گویی روابط‌عمومی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ارکان توسعه ارتباطی، در ادبیات سیاست‌گذاری رسمی فراموش شده است. این در حالی است که روابط‌عمومی در جهان امروز نه فقط مجری اطلاع‌رسانی سازمانی، بلکه کنشگری ارتباطی، بستر تولید اعتماد، و سازوکار پاسخ‌گویی نهادها به افکار عمومی است.
در بسیاری از کشورهای پیشرو در ارتباطات، روز جهانی ارتباطات فرصتی برای بازنگری نقش روابط‌عمومی در حکمرانی، تقویت سواد رسانه‌ای، و گفت‌وگو میان دولت، رسانه و مردم است. اما در ایران، این روز به مراسمی رسمی، پر از آمار و ارقام فنی بدل شده که روابط‌عمومی در آن نه موضوع است، نه بازیگر.
در این مراسم، رئیس‌جمهور بارها بر «نقش داده در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور» تأکید کرد؛ سخنانی درست، اما ناتمام. زیرا در هیچ‌یک از این تأکیدها، اشاره‌ای به جایگاه روابط‌عمومی‌ها به‌عنوان خط مقدم گردآوری، پالایش و انتقال داده‌های اجتماعی، فرهنگی و ادراکی از بطن جامعه به سطوح سیاست‌گذاری نشد. این در حالی است که یکی از اصلی‌ترین منابع تولید داده‌های کیفی در نظام حکمرانی، نه صرفاً سامانه‌های آماری، بلکه روابط‌عمومی‌های توانمند و متصل به مردم هستند.
ای کاش در این مراسم، در کنار رونمایی از پروژه‌های زیرساختی و ارائه آمارهای کلی، روابط‌عمومی وزارتخانه نیز گزارشی از عملکرد ارتباطی خود ارائه می‌داد؛ از نحوه پاسخ‌گویی در بحران‌ها، از شفافیت در اطلاع‌رسانی، از تعامل با رسانه‌ها و کیفیت ارتباط با افکار عمومی. حتی یک اشاره نمادین به اهمیت این حوزه می‌توانست نشانه‌ای از درک عمیق‌تر نسبت به ماهیت «ارتباطات» باشد. اما آن‌چه دیدیم، تکرار همان روند همیشگی بود: روابط‌عمومی، همچنان در حاشیه؛ در تقویم هست، اما در عمل غایب.
در روز جهانی ارتباطات، غیبت روابط‌عمومی نه یک خطای برنامه‌ریزی، بلکه نشانه‌ای هشداردهنده است از نوع نگاه غالب به مقوله ارتباط در کشوراست، وقتی «ارتباط» صرفاً به سیم، کابل، سرور و سرعت اینترنت تقلیل می‌یابد و انسان، رسانه و روابط‌عمومی از معادله حذف می‌شوندآن‌چه باقی می‌ماند دیگر ارتباط نیست؛ انتقال یک‌سویه اطلاعات است، بدون شنیدن، بدون پاسخ‌گویی، بدون مشارکت.
در غیاب گفت‌وگو، شفافیت و شنیدن صدای جامعه، هر اندازه که پهنای باند را افزایش دهیم، پروژه‌های فنی را گسترش دهیم، و سرعت اینترنت را روی نمودار بالا ببریم، نمی‌توانیم شکاف ارتباطی را پر کنیم. شکاف، نه فقط میان فرستنده و گیرنده، بلکه میان مردم و دولت، میان نهاد قدرت و افکار عمومی باقی خواهد ماند و تا زمانی که این اعتماد عمومی ترمیم نشود، هیچ توسعه‌ای در زیرساخت، به معنای واقعی «ارتباط» نخواهد بود و این، دقیقاً همان نقطه‌ای است که روابط‌عمومی باید در آن بایستد؛ نه به‌عنوان یک بخش اداری، بلکه به‌عنوان پلی میان حاکمیت و جامعه.
* دانشجوی روابط عمومی دانشگاه علامه طباطبائی
- ۰۴/۰۲/۲۹