معمای آسانژ
بازداشت «جولیان آسانژ» بنیانگذار سایت ویکی لیکس در انگلیس، بار دیگر تحلیل ها درمورد اهداف واقعی وی در افشای اسناد سری آمریکا را برجسته ساخت؛ با این وجود رسانه ها نوع برخورد با وی را در شکل دهی به آینده آزادی بیان بسیار تاثیرگذار می دانند.
به گزارش ایرنا، بنیانگذار سایت افشاگر ویکی لیکس یکی از حاشیه سازترین چهره های رسانه ای یک دهه اخیر بوده است که به خاطر دسترسی و انتشار برخی اطلاعات خاص به ویژه در مورد سیاست های کاخ سفید مورد توجه خاص افکار عمومی جهان قرار گرفت. اکنون بازداشت وی در سفارت اکوادور در لندن، پس از سال ها سکوت بار دیگر وی را به صفحه نخست رسانه ها بازگرداند.
اگرچه این شهروند استرالیا در ابتدا به عنوان یک هکر فضای مجازی شناخته می شد اما به تدریج فعالیت های خود را به حوزه های امنیت در فضای سایبری و رسانه ای گسترش داد. وی تقریبا از سال 2005 با راه اندازی وبسایت ویکی لیکس اسناد و مدارکی را منتشر می ساخت که بیشتر جنبه های سیاسی و محرمانه داشتند.
آسانژ با در اختیار قرار دادن این اطلاعات سری توانست توجه رسانه ها و افکار عمومی جهان را به خود جلب کند. اوج اقدامات افشاگرانه وی انتشار خبرهای ویژه از تصمیمات کاخ سفید در امور مختلف جهانی به ویژه تصاویر جنایت های سربازان آمریکایی در عراق بود.
در سال 2010 رسانه های آمریکایی نام یک سرباز این کشور را به عنوان همکار و منبع اصلی اطلاعاتی آسانژ فاش کردند. گفته می شد «بردلی منینگ» اسناد محرمانه مربوط به جنگ در عراق و افغانستان را به همراه برخی مکاتبات سری و تصاویر حملات نظامی ارتش را در اختیار آسانژ قرار می داد.
از سوی دیگر آسانژ در همین سال به اتهام آزار جنسی دو زن در سوئد متهم و در لندن دستگیر شد. البته وی مدتی بعد با وثیقه ای سنگین آزاد شد. آسانژ که همیشه این اتهامات را تکذیب می کرد، پس از مدتی با افزایش فشارها بر خود (از سال 2012) به سفارت اکوادور در لندن گریخت و از این کشور درخواست پناهندگی سیاسی کرد.
از همان زمان تاکنون پلیس لندن به اتهام نقض قوانین مربوط به وثیقه به دنبال بازداشت وی بود. پلیس انگلیس حتی تا چند سال به صورت شبانه روزی در مقابل سفارت اکوادور مترصد دستگیری وی بود تا اینکه با اعلام مسئولان سفارت این کشور، در روز 22 فروردین مصونیت آسانژ لغو و اجازه دستگیری وی صادر و اجرایی شد.
**ماهیت ناشناخته ویکی لیکس
از زمان آغاز افشاگری های ویکی لیکس تحلیل های گوناگونی از اطلاعات ارائه شده در کنار دلایل پشت پرده آن بیان شده است. برخی این فرایند را درز اطلاعات در ارتش آمریکا دانستند برخی دیگر آن را جهت دار و دستچین شده ارزیابی کرده اند.
ویکی لیکس و خبرهای سری آن را شاید بتوان راز سر به مهری دانست که ماهیت واقعی آن هیچگاه روشن نمی شود. اگرچه آسانژ اطلاعات به ظاهر محرمانه ای را از دولت ایالات متحده و سیاست های کاخ سفید منتشر می ساخت اما در مقابل بسیاری از جزئیات تحولات را ذکر نکرد یا تنها بخش کم اهمیت تر آن را بازگو کرد.
با اینکه آسانژ از سوی برخی دولتمردان آمریکایی مورد نکوهش قرار گرفت اما از نگاه برخی دیگر ستایش شد. براساس گزارش روزنامه «واشنگتن پست» در آوریل سال 2010 آن چیزی که باعث افزایش توجه به آسانژ شد انتشار تصاویر کشتار چند شهروند عراقی و چند خبرنگار بود که البته این دسترسی به این تصاویر به راحتی امکانپذیر نیست.
اگرچه این تصاویر مربوط به سه سال قبل از آن بود اما توانست آسانژ و ویکی لیکس را بسیار فراتر از دوره قبل به افکار عمومی جهان معرفی کند؛ این فیلم میلیون ها بار در یوتیوب بازدید شد.
به نوشته این روزنامه همین امر باعث شد تا ژنرال «میچ مک کانل» رهبر جمهوریخواهان سنا آسانژ را تروریستی با فناوری بالا توصیف کرد و حتی «هیلاری کلینتون» اقدام وی را تهاجم به جهان تفسیر کرد.
اما در طرف مقابل شبکه خبری «ای.بی.سی نیوز» آورده است که دونالد ترامپ فردی بود که تا پیش از رسیدن به پست ریاست جمهوری در سخنرانی های خود یا در پیام های شبکه مجازی بیش از 140 بار به تعریف از آسانژ پرداخت.
به عنوان نمونه ترامپ در اکتبر سال 2016 و در دوره رقابت های انتخاباتی تاکید کرد: من عاشق ویکی لیکس هستم.
وی نوامبر همان سال ویکی لیکس را گنجینه ای با ارزش قلمداد کرد که می تواند دروغ های رسانه های غیرقابل اعتماد را افشا کند. طبق این گزارش اما ترامپ پس از ورود به اتاق بیضی کاخ سفید سکوت اختیار کرده و حتی به خبر بازداشت وی هم واکنشی را نشان نداده است. همه این شواهد باعث می شوند که در ماهیت و اهداف آسانژ و ویکی لیکس تردیدهای جدی به وجود آید.
**آینده مبهم آسانژ
نکته مورد توجه بسیاری از رسانه های جهان، آینده این افشاگر پیشین است. اکنون در رسانه ها خبرهای گوناگونی در مورد استرداد آسانژ به ایالات متحده یا سوئد و حتی زندانی شدن در بریتانیا مطرح شده است. روزنامه «گاردین» در گزارشی نوشت تحویل بنیانگذار ویکی لیکس به واشنگتن فاجعه ای برای آزادی بیان به شمار می رود.
آسانژ با ردِّ همه ادعاهای اخلاقی علیه خود آن را دسیسه ای از سوی سی.آی.ای دانسته است اما در هر صورت نوع برخورد با وی می تواند خطری را برای کار رسانه ای و روزنامه ها به وجود آورد.
ایالات متحده بعد از دستگیری آسانژ از سوی پلیس لندن، اتهام وی را توطئه و نقض مقررات فضای مجازی در همکاری با سرباز منینگ بیان کرده است. به همین دلیل واشنگتن خواستار تحویل وی و ادامه روند دادگاهی آسانژ در آمریکا شد.
از طرف دیگر اگر دادگاه های سوئد هم بار دیگر پرونده وی را پیگیری کنند این بریتانیا است که باید تصمیم بگیرد آسانژ را به چه کشوری تحویل می دهد. به نوشته گاردین این اقدام که آسانژ به کاخ سفید تحویل داده شود، اثرات ویران کننده ای را برای آزادی بیان در جهان به همراه دارد.
با اینحال نکته بارز آن است که از محبوبیت و اعتبار آسانژ در سال های اخیر به شدت کم شده است. شرایط و تحولات جهانی نه تنها از میزان فعالیت و خبرسازی های آسانژ و ویکی لیکس به شدت کاست بلکه حتی وی را به حاشیه راند. روزنامه واشنگتن پست در مورد فرایندی که باعث تغییر دیدگاه ها نسبت به آسانژ و اقدامات وی شد آورده است وی از چهره اصلی و مهمی که به عنوان حافظ آزادی بیان نشان داده بود تنزل کرد؛ وی از جایگاه یک قهرمان برای افکار عمومی فرو افتاد.
طبق این تحلیل آسانژ که زمانی از متحدسازی جهان در برابر نخبگان سخن می گفت به تدریج ارزش خود را تا سطح یک پارتیزان فرو کاست. در نگاه افکار عمومی رفتار و انگیزه های آسانژ به تدریج غیراصولی تر شد و همین امر وی را از نگاه افکار عمومی مطرود ساخت.
رفتار وی به اندازه ای از عرف معمول خود خارج شد که حتی سفارت اکوادور هم از ادامه میزبانی وی سرباز زد. سفارت این کشور در لندن به علت رفتار و اخلاق نامناسب آسانژ در کنار برخی مباحث امنیتی و جاسوسی وی را به پلیس لندن تحویل داد. به نظر می رسد وی حتی در زندگی شخصی خود بسیار غیرمعمول عمل می کرد به گونه ای که سفارت اکوادور از وی خسته شد و آسانژ را به نقض آشکار و مکرر کنوانسیون های بین المللی و نادیده گرفتن اصول زندگی روزانه متهم کرد.