معنی واقعی «نهضت جهادی مخابرات ایران»
عباس پورخصالیان – شرکت مخابرات ایران در چند استان، طرحی موسوم به نجما (مختصر شده نهضت جهادی مخابرات ایران ) را در تابستان سال جاری (1401) رسما اعلام کرده است. دیگر شرکت‌های مخابرات استانی نیز در هفته‌های آینده، آماده اعلام واگذاری طرح نجما خواهند شد.
هدف طرح نجما
هدف طرح نجما ، توسعه جهادی شبکه زیرساخت کابل‌های فیبر نوری شرکت مخابرات ایران در فاصله مرکز تلفن تا نزدیکی اماکن مشترکان محلی‌اش در استان‌های مختلف است.
نهاده شرکت مخابرات برای اجرای نجما
نهاده اصلی و سرمایه مادی شرکت مخابرات ایران برای اجرای طرح نجما ، داشتن رشته کابل‌هایی سیمی‌متروک در سَمتِ شبکه‌های دسترسی به اماکن کاربران اعم از شخص حقیقی یا حقوقی است؛ سیم‌هایی عمدتا از جنس مس! همین و بس! شرکت مخابرات ایران نه تنها به هیچ نهاده دیگری برای اجرای فاز اول طرح نجما نیاز ندارد بلکه دستاوردی جدید هم مفت و مجانی خواهد داشت: کابل دسترسی فیبر نوری در برخی از مراکز تلفن محلی!
کارگزاران طرح نجما
شرکت‌های برون‌پذیر، یعنی بنگاه‌هایی که در بخش خصوصی تشکیل شده‌اند و می‌توانند با عقد قرارداد برون‌سپاریِ طرح نجما ، آن را اجرا کنند، کارگزاران این طرح هستند.
فازهای عملیاتی شدن طرح نجما
اگر از مراحل حقوقی واگذاری قراردادهای طرح نجما چشم‌پوشی کنیم و بیاییم تنها مراحل فنی اجرای طرح نجما را مد نظر بگیریم، باید نخست شبکه دسترسی مشترکان شرکت مخابرات ایران را حداقل به دو بخش، قسمت کنیم تا فازهای اجرای آن مشخص شوند:
_ بخش 1) شبکه Feeder plant از مرکز تلفن تا کافوها [کابین‌های انشعاب کابل مشترکان که در پیاده‌رو خیابان‌ها و سر چهارراه‌ها نصب شده‌اند]؛ و
– بخش 2) شبکه Drop plant یا Edge network از کافوها تا پست نصب شده روی دیوار اماکن مشتریان.
به این ترتیب: طرح نجما دارای دو فاز عملیات فنی است: در فاز نخست طرح نجما ، کابل‌کشی فیبر نوری در بخش 1 [شبکه Feeder plant مذکور] صورت می‌گیرد؛ و در فاز دوم، شبکه Drop plant یا Edge network از کافوها تا پست نصب شده روی دیوار اماکن مشتریان، به یکی از روش‌های FTTH، FTTC، FTTP، FTTB، و غیره… یکسره نوری می‌شود.
بدین منظور، کافوهای سیمی‌فعلی برچیده و به جای آنها کافو نوری نصب می‌شود تا شرکت مخابرات بتواند انواع خدمات ارتباطی پهن باند را در آینده به تعداد بیشتری از مشترکان تلفنی و اینترنتی خود ارایه کند.
آنچه مهم است این است که در حال حاضر صرفا صحبت از فاز نخست طرح نجما است [یعنی نوری کردن کابل‌های شبکه Feeder plant] بدون آن که به اصطلاحِ فاز نخست و به فاز دوم که مهم‌تر از فاز نخست است، اصلا اشاره‌ای بشود.
نوع قرارداد طرح نجما
تعیین نوع قرارداد طرح نجما یعنی اینکه آیا قرارداد طرح مذکور بین شرکت برون‌سپار (مخابرات ایران) و شرکت برون‌پذیر (در بخش خصوصی) از نوع
(BOT (build -operate-transfer است یا (BOO (build-own-operate یا نوعی دیگر: build-own-operate-transfer) BOOT) یا Public Private Partnership ) PPP) چندان روشن نیست و تعیین نوع حقوقی قرارداد طرح نجما اندکی پیچیده است!
محتوای این طرح، برون‌سپاری اجرای پروژه‌های جدید کابل فیبر نوری به روشی جدید است! روشی شبیه به BOT اما متمایز از آن! همان‌طور که می‌دانیم در روش
(BOT(build-operate-transfer، شرکت برون‌پذیر، تجهیزاتی (بخوان: کابل فیبر نوری ) را با سرمایه خود تهیه می‌کند و به کمک کارشناسان خود آن را نصب می‌کند؛ سپس آنها را به نفع خود به بهره‌برداری می‌رساند و پس از گذشت مدت زمانی معین، آن تاسیسات و تجهیزات را به کارفرما (شرکت مخابرات ایران) واگذار می‌کند.
در این معامله، شرکت برون‌سپار (مخابرات ایران) سرمایه‌گذاری نمی‌کند و هزینه‌ای را متقبل نمی‌شود ولی در نهایت، مفت و مجانی مالک و صاحب تاسیسات و تجهیزاتی جدید می‌شود؛ و شرکت برون‌پذیر، از تاسیسات و تجهیزات جدیدی که به هزینه خود نصب و راه‌اندازی کرده است، در مدت زمان تعیین شده در قرارداد BOT رأسا بهره‌برداری می‌کند و در این مدت می‌کوشد هم سرمایه اولیه خود را بازگرداند و هم به سودی مناسب دست یازد.
در فاز نخست طرح نجما اما شرکت برون‌پذیر، به کشیدن کابل فیبر تاریک (dark fiber) یا فیبر خاموش اکتفا می‌کند و بدون فرصت بهره‌برداری از آن، کابل فیبر تاریک را به مخابرات تحویل می‌دهد.
در نتیجه، قرارداد طرح نجما ، نمی‌تواند از نوع build-operate-transfer باشد چون فاقد operate است. به گمان من، قرارداد طرح نجما ، از نوع build –transfer باید باشد!
فعالیت محتوایی طرح نجما
برای روشن شدن محتوای فعالیت‌های طرح نجما باید توجه داشت که:
– نقطه مبدا هر رشته کابل نوری جدید در طرح نجما ، جایی در درون حوضچه مادر یک مرکز تلفن متعلق به یک شرکت مخابرات استانی است و مقصد آن نیز جایی در پای یک کافو (یا یک کابین انشعاب کابل مشترکان) در بینابین شبکه دسترسی کاربران به مرکز تلفن است!
– وظایف تعریف شده برای شرکت برون‌پذیرِ طرح نجما عبارتند از:
1. رشته کابل مسیِ tot یا رشته کابل‌های مسی متروکِ موجود درون مجاری زیرزمینی یک مرکز تلفن را از مبدا (حوضچه مادر) تا مقصد (کافو مربوط در منطقه تحت پوشش مرکز تلفن) بیرون بکشد؛
2. مجاری موجود را تخلیه و آماده کابل‌کشی جدید کند؛
3. مس موجود در رشته کابل‌های سیمی‌متروک را در بازار آزاد به نفع خود به فروش برساند؛
4. با درصد کمی از درآمد حاصل از فروش مس و دیگر اجزای ارزشمند کابل مسی متروک، کابل فیبر نوری خریداری کند؛
5. این کابل نوری را از مجاری تخلیه شده در بخش شبکه Feeder plant قدیمی عبور دهد؛
6. سر کابل نوری را در مقصد، یعنی پای کافو مربوط، به متصدیان مخابرات تحویل دهد.
استان‌های آماده برای اجرای طرح نجما
قزوین، سیستان و بلوچستان و لرستان، سه استان آماده برای اجرای طرح نجما هستند. شروع طرح در استان قزوین کلید خورد و سپس سیستان و بلوچستان اعلام آمادگی کرد و اخیرا هم استان لرستان.
اظهارنظرها درباره طرح نجما
در شبکه‌های اجتماعی نظرهای مختلفی درباره طرح نجما ابراز شده است.
عده‌ای آن را زیرکانه‌ترین طرح با ابعاد همه-سر-بُرد خوانده‌اند؛ عده‌ای دیگر در موفقیت طرح شک کرده و تعدادی دیگر نیز اجزای تشکیل‌دهنده نام‌گذاری طرح نجما را [ نهضتِ جهادی ] مورد پرسش و بحث قرار داده‌اند.
معنی واقعی نهضتِ جهادیِ مخابرات ایران
به درستی که مجموع شبکه‌های شرکت ارتباطات زیرساخت و شرکت مخابرات ایران در سراسر کشور، حاصل سرمایه‌گذاری بی‌دریغ بیش از 200 میلیون خانوار ایرانی و چند هزار کسب و کار در بخش خصوصی اقتصاد کشور از طریق پرداخت ودیعه است.
این نهضت در تمام دولت‌های گذشته به‌خصوص در دولت‌های چهارم تا هشتم جاری و ساری بوده است.
شماری از اقتصاددانان ناظر بر گذار تغییر مالکیت از شرکت‌های قبلا دولتی به شرکت‌های خصوصی‌شده در دولت‌های نهم و دهم، اگر کمی وقت می‌گذاشتند و به جای بازخوانی انتقادی فرایند خصوصی‌سازی به روش پوتین و دیگر اولیگارش‌های روسی، تجارب خویش از خصوصی‌سازی به روش احمدی‌نژاد و اولیگارش‌های ایرانی را هم مرور می‌کردند و نقش خود و همکاران بزرگوارشان را در این ایلغار به ثروت‌های ملی را بیان می‌فرمودند، معلوم می‌شد که
– نخست: فرایند خصوصی‌سازی در ایران بسیار پرسوال‌تر از خصوصی‌سازی در روسیه اتفاق افتاد و
– دوم: مالک و صاحب واقعی نه تنها آن کابل‌های مسی متروک، بلکه عمده زیرساخت‌ها و روساخت‌های مخابرات و ارتباطات کشور، هنوز مردم هستند!
لذا به اعتقاد نگارنده این است معنی واقعی نهضت جهادی مخابرات ایران!(منبع:عصرارتباط)