مواجهه دانش‌آموزان با عرضه بی‌حساب نرم‌افزارهای آموزشی
ورود «وی‌اودی» ها به عرصه آموزش هر روز جدی‌تر می‌شود و هنوز حساسیت بخش‌های نظارتی فعال نشده که بپرسد چگونه سامانه‌هایی که هدف اصلی آنها سرگرمی است، می‌توانند به آموزش ورود کنند.
خبرگزاری مهر - این روزها هر چه بیشتر به سمت آموزش مجازی که به واسطه پاندمی کرونا در دنیا شکل گرفته، پیش می‌رویم، تبلیغات و گسترش فعالیت بخش خصوصی در حوزه تهیه تولیدات آموزش الکترونیک نیز افزون می‌شود.
مخاطب ۱۴ میلیونی برای بخش خصوصی قابل چشم‌پوشی نیست همانطور که پیش از این سالهاست شاهد تبلیغات بدون نظارت و تولیدات بی کیفیت و قارچ گونه در حوزه کتاب‌های کمک آموزشی و کنکوری هستیم. تجربه نیز نشان داده است خانواده‌ها تحت تأثیر تبلیغات هستند و تمام تلاش خود را می‌کنند تا فرزندانشان از عرصه آموزش‌های جانبی عقب نمانند.
پیشتر در گزارشی با عنوان تولید محتوای آموزش دروس در «وی‌اودی» ها بی نظارت رها می‌شود؟ به این مهم پرداختیم که سر و کله وی او دی‌ها در حوزه آموزش پیدا شده است و هنوز در ابتدای راه است و باید تکلیف رابطه آموزش با این سامانه‌ها و نحوه نظارت بر آن مشخص شود. در همان گزارش نوشتیم که حالا دیگر بسیاری از پلتفرم‌هایی که آموزش آنلاین و آفلاین را پشتیبانی می‌کنند این روزها بازارشان داغ است و در جدیدترین فضای مجازی vod (سامانه آنلاین ویدئو درخواستی) ها نیز دارند به سمت گنجاندن بخش آموزش در کنار پخش فیلم و سریال‌ها می‌پردازند.
پای دانش‌آموز به پلت فرم باز شود ممکن است با هر محتوایی مواجه شود
سوالی که این میان مطرح است این است که در چنین فضایی اگر قرار باشد همه بتوانند تولید محتوای آموزشی داشته باشند و در اختیار خانواده‌ها و دانش آموزان بگذارند، بحث‌های نظارتی بر این محتوا چه می‌شود؟ آیا آموزش مجازی رسالتی است که همه باید در آن احساس مسئولیت کنند یا آموزش و پرورش به عنوان متولی اصلی آموزش در کشور باید آن را به عهده بگیرد؟
سوال اساسی بود که در گزارش پیش مطرح شد و مدیرکل دفتر انتشارات و فناوری آموزشی نیز اعلام کرد هر محتوایی در حوزه آموزش تولید می‌شود باید مهر استاندارد از سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی دریافت کند اما سوال جدی تر این است که آیا آموزش و پرورش در این حوزه در خواب غفلت است و نگاهی به آنچه در پیرامونش در حوزه تولید محتوای الکترونیک آموزشی در حال رخ دادن است، شده و بال‌های نظارتی خود را باز کرده یا قرار است همان بلایی که کتاب‌های کمک آموزشی و کنکوری و کلاس‌هایشان بر سر مخاطب چند میلیونی آورده دوباره تکرار شود؟
موضوع مهم در این میان جدا از اینکه دانش آموزان این روزها با انواع شیوه‌های آموزش رو به رو هستند و این چندگانگی مخل یادگیری خواهد بود این است که اگر پای آموزش الکترونیک به وی او دی‌ها باز شود و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صدا و سیما و آموزش و پرورش در رأس آن بر آنها نظارت نکند، آسیب اصلی در حوزه تربیت رخ می‌دهد؛ آنجایی که این وی او دی‌ها در کنار آموزش خوراک‌های دیگر فکری برای مخاطب کودک و نوجوان دارند که بیم آن می‌رود کودکان پیش از ورود به سامانه آموزش جذب آنها شوند و بدون نظارت و رعایت شرایط سنی محتوایی را ببینند که دیگر پاک کردن آن از ذهن کودکان و نوجوانان ساده نخواهد بود.
فریبرز حمیدی رئیس مرکز اطلاع رسانی آموزش و پرورش درباره نظر آموزش و پرورش در خصوص ورود وی او دی‌ها به بحث آموزش و نحوه نظارت بر آن به خبرنگار مهر گفت: سیاست آموزش و پرورش در این زمینه نیز مانند بقیه موارد تولیدات کمک آموزشی است. اصل ما برنامه درسی و فعالیت رسمی در مدارس یا از طریق مدارس است و به هیچ عنوان به خانواده‌ها توصیه نمی‌کنیم جز این به سمت تولیدات دیگری بروند مگر با تأیید آموزش و پرورش. به طور مثال ما این روزها آموزش‌های تلویزیونی را داریم که تماماً با نظارت ما صورت می‌گیرد.
سازمان پژوهش در زمینه هر محتوای کمک آموزشی باید نظر بدهد و نظارت کند
وی ادامه داد: سازمان پژوهش در زمینه هر محتوای کمک آموزشی باید نظر بدهد و نظارت بکند. در این سامانه‌ها نیز پخش هر محتوای الکترونیکی آموزشی باید مجوز آموزش و پرورش را داشته باشد.
هامون سبطی کارشناس مسائل آموزش و پرورش و دبیر کارگروه آموزش دیده‌بان عدالت و شفافیت نیز در گفتگو با خبرنگار مهر در این خصوص گفت: بخشی از این فضا باز می‌گردد به اینکه هر جا سود مادی هست عده‌ای برای آن برنامه دارند. یکی از معدود جاهایی که راه عده زیادی بسته است بخش آموزش است. برخی دنبال این هستند که با یک یا چند گروه همراه شوند و تولید محتوای آموزشی را در دست بگیرند و بقیه را از صحنه خارج کنند.
وی ادامه داد: ببینید در این زمینه یک نکته‌ای که وجود دارد این است که مطمئناً هر چقدر قدرت انتخاب برای مشتری بیشتر باشد فضای رقابتی بازتر و بهتر می‌شود. اما وقتی در حوزه آموزش این مساله را تسری دهیم محدودیت‌ها و حساسیت‌ها بیشتر است. هر چقدر قوانین بر پایه آزادی باشد و به اقتصاد بخش خصوصی معتقد باشند اما همه کشورها در حوزه بهداشت و آموزش نظارت جدی دارند. یعنی اگر یک صنعتگری بگوید من این کفش را تولید می‌کنم و کلی هم درباره فواید آن تبلیغ کند و حتی اگر تبلیغاتش درست نباشد آن کالا وارد بازار می‌شود و مخاطب تشخیص می‌دهد که این کالا حتی آسیب‌رسان است و از چرخه خارج می‌شود اما در آموزش هرگز نمی‌توان به حرف یک فعال آموزشی حتی به فرض اینکه تقلب نکند و… اتکا کرد وقتی از محتوای خود تعریف می‌کند. چرا که تولید او اگر مضر باشد و آسیب فکری و روحی برای دانش‌آموز ایجاد کند، قابل برگشت نیست.
تجربه ثابت کرده آموزش و پرورش به تنهایی نمی‌تواند نظارت داشته باشد
سبطی ادامه داد: در شرایط کرونا باید از هر افزایش تولید محتوایی استقبال کرد اما یک حلقه گمشده‌ای در این میان وجود دارد که سالهاست ما به آن اشاره می‌کنیم و آن این است که باید یک نهاد نظارتی قوی برای فعالیت‌های غیردولتی در عرصه آموزش ایجاد شود. تجربه ثابت کرده است که آموزش و پرورش توانایی آن را ندارد. این را در بخش تولیدات مکتوب آموزشی سالهاست شاهد هستیم.
این کارشناس مسائل آموزش و پرورش بیان کرد: نکته دیگر این است که آن کسانی که در محتوای الکترونیکی باید پیش چشم مخاطبان می‌آیند باید یک حداقل‌هایی از معلمی و شأن و رفتار معلمی را دارا باشند. باید موارد اخلاقی و… درباره آنها چک شده باشد. این روزها ما شاهد جعل مدرک به صورت گسترده هستیم. عناوین علمی جعل می‌شود. در چنین فضایی باید نظارت ده‌ها برابر بیشتر شود.
دبیر کارگروه آموزش دیده‌بان عدالت و شفافیت در ادامه اظهار کرد: اما با همه اینها باز می‌گردم به صحبت اول خودم و اینکه دو امر در بازار بخش خصوصی مطلقاً جداست. یکی بحث بهداشت و دیگری بحث آموزش است. مثلاً سایت آمازون که از فروش کتاب شروع کرد و حالا همه موارد را پوشش می‌دهد هنوز کالای پزشکی یا آموزش را پوشش نداده است. باید بدانیم در حوزه آموزش اگر اندکی انحراف ایجاد شود دامنه گسترده‌ای دارد.
وی بیان کرد: وقتی یک پلت فرمی برای نشان دادن فیلم و سریال است اولاً شاید قابلیت اینکه نیازهای آموزشی را پاسخ دهد نداشته باشد و دیگر اینکه جنبه سرگرمی در این سامانه‌ها به قدری قوی است که وقتی کسی برای درس خواندن به آن مراجعه می‌کند ناخودآگاه جذب بخش سرگرمی می‌شود. در واقع آموزش نمی‌تواند عنصر اصلی برای این سامانه‌ها باشد.
به گزارش مهر، نمی‌شود از حوزه آموزش غفلت کرد؛ هر چند در این سال‌ها از آن غفلت شده و بازاری حول و حوش آموزش شکل گرفته که به جرأت می‌توان گفت ۷۰ درصد آن غیرضروری و حتی مضر است؛ هم به اقتصاد خانواده‌ها آسیب می‌رساند و هم خانواده‌ها را نسبت به آموزش بدبین می‌کند. کاش مسئولان نظارتی زودتر به این حوزه ورود کنند.