موانع استفاده عمومی از اینترنت ماهواره‌ای در ایران
عباس پورخصالیان - ترس ابراز شده درخصوص پوشش ارتباطات اینترنت ماهواره ای استارلینک (Starlink) در کشور بیهوده نیست. اما باید جایش را به زودی به هوشمندی در استفادۀ بهینه از حداکثر امکانات برای توسعۀ شبکۀ ملی اطلاعات بدهد.
استارلینک یکی از جدیدترین و بلندپروازانه ترین انواع پروژه های دسترسی رادیویی هر کاربر به وب¬گاه ها و منابع اینترنتی جهان به واسطۀ ماهواره است. امکان فنیِ داشتن اشتراک کاربری استارلینک در هر کشور و از هر نقطه در جهان در شُرُف عملی شدن به مرور زمان است و درست، همین امکان فنیِ عملی شدنِ دسترسی آزاد به خدمات ماهواره ای استارلینک از مبداء ایران، برای دبیر شورای عالی فضای مجازی باعث و بانی تلنگر فکری و کاری برای ایجاد و تشکیل کارگروه مواجهه با اینترنت ماهواره ای در مرکز فضای مجازی شده است تا این کارگروه مستقر شود و مقررات و سازوکارهای صدور مجوز برای فعالان بخش مخابرات را تدوین و تنظیم کند.
از این تلنگر فکری و کاری در ذهن دبیر محترم شورای عالی فضای مجازی باید استقبال کرد و صدور هر اقدام از سوی وی در این خصوص را به فال نیک گرفت؛ زیرا که با اقدام دبیر شورای عالی فضای مجازی ممکن است که طلسم مقرراتی کردن ارتباطات فضایی کشور بشکند و مرکز ملی فضای مجازی باعث خیر در این خصوص شود.
به باور نگارندۀ این یادداشت، وظیفۀ مرکز ملی فضای مجازی در این خصوص ساده است؛ ساده به این معنی که به تشکیل کارگروه مواجهه با اینترنت ماهواره ای در مرکز فضای مجازی، نیازی نیست ولی اگر هم چنین کارگروهی تشکیل بشود، باید چارچوب سیاست های مقرراتی کردن ارتباطات فضایی کشور را تعیین و به شورای عالی فضای مستقر در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای عملیاتی شدن ابلاغ کند؛ نه آن که ابتدا به ساکن و با دور زدن وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، خود رأساً "بِبُرد و بدوزد"، هم سیاست گذاری کند و هم مقررات گذاری و اجرای مقررات!
مانع اول: ارزیابی نادرست از مرجع سیاست گذاری دسترسی به اینترنت ماهواره ای
شرکت اسپیس ایکس (SpaceX) با فراهم آوری دسترسی رادیویی به اینترنت ماهواره ای، جزو بنگاه های Specialized Carrier در عرصۀ مخابرات رده بندی می شود و نه جزو بنگاه های فراهم آور محتوا و منابع فضای سایبری. به عبارت دیگر: تفاوت شرکت اسپیس ایکس با مثلاٌ شرکتی در ردۀ فلگ (FLAG) تنها در عدم یا وجود کابل فیزیکی انتقال سیگنال های مخابراتی است، وگرنه از لحاظ Specialized Carrier بودن، هیچ فرقی نسبت به هم ندارند! شرکت فلگ با کابل نوری و شرکت اسپیس ایکس از طریق اتصال رادیویی به ماهواره و به منابع اینترنتی روی زمین و بالعکس، اتصالات جهانی مورد نیاز کاربران اینترنت را برقرار می کند. همان طوری که شورای عالی فضای مجازی روی موضوع های مقرراتی مربوط به سامانه های انتقال نوری فعالیتی نمی کند، روی مسائل مقرراتی مربوط به سامانه های انتقال رادیویی اعم از زمینی و هوایی و فضایی نیز صحیح نیست فعالیت مقررات گذاری کند. لذا مرجع سیاست گذاری دسترسی به اینترنت ماهواره ای، شورای عالی فضای مجازی نیست بلکه شورای عالی فضایی است.
مانع دوم: واهمه از بی خاصیت شدن شبکۀ ملی اطلاعات
شاید ورود دبیر شورای عالی فضای مجازی به حوزۀ خدمات اینترنت ماهواره ای، از بابت دلواپسی شخص دبیر نسبت به پیامدهای bypass شدن اقتضایی شبکۀ ملی اطلاعات به دلیل افزایش ناگهانی دسترسی به اینترنت ماهواره ای باشد! این دیدگاه که نوآوری استارلینک و دیگر شرکت های فراهم آور دسترسی به اینترنت ماهواره ای، شبکۀ ملی اطلاعات را بی خاصیت و منفعل می کنند، در تحلیل نهایی، نادرست است، زیرا برای اپراتورهای مخابراتی چند فرصت مناسب پیش می آید: 1) فرصت اجرای توسعۀ چندین تِلِه پورت (Teleport) در هر منطقه از کشور؛ 2) فرصت شبکۀ ملی اطلاعات به واسطۀ ایجاد مرکز تِلِه پورتِ داده ها از ماهواره به شبکۀ مخابرات و بالعکس؛ 3) فرصت نظارت و پایش بهتر بر ترافیک بین المللی توزیع شده؛ 4) فرصت اجرای طرح های چندگانگی فنی و جغرافیاییِ (technical and geographical diversity plan) به منظور ایمن سازی قسمت هایی از شبکۀ ملی اطلاعات که تحت مدیریت اپراتور مربوط است.
مانع سوم: پوشش ناهمگون دسترسی به اینترنت ماهواره ای در مناطق مختلف روی زمین
در حال حاضر یک مانع استفادۀ جهانی از خدمات شرکت اسپیس ایکس، محدود بودن پوشش جغرافیایی و بهره مندی ناهمگون از اشتراک استارلینک است. هم اکنون تنها استرالیا، زلاند نو، به علاوۀ مناطقی در شمال قارۀ آمریکا تحت پوشش خدمات آزمایشی استارلینک به صورت محدود هستند. محدودیت پوشش جغرافیایی سامانۀ استارلینک، به مرور زمان رفع می شود؛ ولی طرح اولویت بندیِ رفع محدودیت های جغرافیاییِ پوششِ کشورها، طی سال جاری و احتمالاً سال های بعد، منوط است به مناطق دارای بیشترین تقاضا، تجمیع بیشترین پیش سفارش و پیش پرداخت بابت درخواست اشتراک استارلینک. این بدان معنی است که نوبت پوشش سراسری ایران توسط ماهواره های اسپیس ایکس، به این زودی ها نمی رسد.
مانع چهارم: گران قیمت بودن راه اندازی و اشتراک ماهانۀ اینترنت ماهواره ای
باید توجه داشت که کاربران دارای نسخۀ بتای استارلینک در کانادا، اکنون مجبور هستند برای یکبار خرید تجهیزات دریافت و ارسال داده ها، 499 دلار آمریکا (معادل صدوبیست و چهار میلیون و هفت صدو پنجاه هزار، "124750000" ریال) و برای اشتراک ماهانۀ دسترسی به اینترنت مبلغ 99 دلار آمریکا (معادل بیت و چهار میلیون هفت صدو پنجاه هزار، "24750000" ریال) به شرکت اسپیس ایکس بپردازند؛ تازه اگر مسیر بانکی برای حواله کردن مبالغ مذکور به حساب بانکی شرکت اسپیس ایکس باز باشد؛ وجود تحریم های بانکی علیه نهادها و شهروندان ایران، مانع استفادۀ عمومی از اینترنت ماهواره ای است! مگر این که دسترسی به اینترنت ماهواره ای برای ایرانیان به دلیل اِعمالِ سیاست های نواستعماری علیه انقلاب اسلامی، با شعار "تأمین خدمات بشردوستانه" و "دسترسی آزاد به منابع باز" مجانی شود.
مانع پنجم: کم کاری شورای عالی فضایی و واحد "ارتباطات رادیویی" در رگولاتوری
در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تنها شورای اجرایی فناوری اطلاعات به قدر توان در حوزۀ دولت الکترونیکی، فعال است در حالی که شورای عالی فضایی در اغما به سر می برد و واحد "ارتباطات رادیویی" در سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نیز فعالیتی بارز ندارد. یک مزیت ارجاع مقررات گذاری حوزۀ دسترسی به اینترنت ماهواره ای به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات (بجای ارجاع آن به مرکز ملی فضای مجازی) بیرون آوردن شورای عالی فضایی از اغما است و فعال سازی واحد "ارتباطات رادیویی" در سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به منظور هماهنگی باهم برای توسعۀ زیرساخت های نرم (حقوقی و قانونی) همگام با توسعۀ زیرساخت ها و روساخت های دولت الکترونیکی در شورای اجرایی فناوری اطلاعات است.
مانع ششم: عقب افتادگی بخش اقتصاد خدمات ماهواره ای در کشور و عدم درک اهمیت توسعۀ منطقه ای مراکز تِلِه پورت
از طرفی بزرگترین پروژه های مخابراتی جهان از حوزۀ ارتباطات رادیویی و اینترنت ماهواره ای سرچشمه می گیرند و از طرف دیگر تعداد اندکی از مدیران و مهندسان نهادهای دست اندرکار مخابرات رادیویی در کشور، تله پورت را که میانجی ارتباطات زمینی و فضایی مخابرات ماهواره ای است، می شناسند. درنتیجه: در مدیریت های توسعۀ شبکۀ ملی اطلاعات کشور به ندرت از تله پورت استفاده می شود و اگر جایی به ضرورت استفاده می شود، آگاهی لازم برای استانداردسازی و مقررات گذاری آن وجود ندارد.
مانع هفتم: پخش گستردۀ جعلیات توسط خبرگزاری های داخلی در مورد استارلینک
اگر برای کسب اخبار استارلینک، تنها به خبرگزاری های داخلی متکی هستید، بدانید که گمراه می شوید. در اخبار خبرگزاری های داخلی در باره استارلینک می خوانید که پارلمان روسیه اشتراک اینترنت ماهواره ای را ممنوع کرده است؛ در حالی که پارلمان روسیه در حال قانون گذاری استفاده از اینترنت ماهواره ای است زیرا سه سال دیگر بنا ست سامانۀ ملی دسترسی ماهواره ای به اینترنت به نام Sphere راه اندازی شود و بازار فروش خدمات Sphere در روسیه نباید تا آن زمان مورد تاخت و تاز شرکت های خارجی مثل اسپیس ایکس واقع شود.
نتیجه گیری
در اثر جهانی شدن و حضور فیزیکی و سایبری "سیستم های بین المللیِ" فعال در هر جامعه و هر کشور، اغلب حاکمیت های سیاسی و حکمرانی های سایبری، دیگر مخدوش هستند. از آنجایی که هیچ گریزی از مداخله و سلطۀ "سیستم های بین المللی" در شبکۀ ملی اطلاعات نیست، هوشمندی در استفادۀ درست، امن، متعادل و بهینه از حداکثر امکانات مخابرات و اینترنت با رفع موانع توسعه و به حداقل رساندن مخاطرات آن است. این هوشمندی ملی، قابل دسترسی است اما نه از مسیر "تکروی و خود-مرکز-پنداری"، نه از راه "دیرآغازکنندگی و بدآغازکنندگی"، نه از طریق "سعی و خطا" و نه از روی "دلواپسی و محافظه کاری بیش از حد، افراطی-تفریطی".(منبع:عصرارتباط)