موج‌سواری رسانه‌ای ایلان ماسک روی اینترنت ماهواره‌ای
چندی پیش ایلان ماسک خبر داد که می‌تواند سرویس اینترنت ماهواره‌ای‌اش را در ایران راه‌اندازی کند. اما آیا این سرویس پیش از این موفق بوده و اصلا می‌تواند در کشور ما فعالیت کند؟
خبرگزاری مهر؛ همیشه یکی از راه‌های پی بردن به وضعیت کمّی بحث‌ها و محتواها در شبکه‌های اجتماعی بررسی کلمات کلیدی پرتکرار در این شبکه‌ها است. هر اتفاقی که گوشه‌ای از دنیا بیفتد به فراخور زبان آن منطقه کلمات کلیدی خاصی در شبکه‌های اجتماعی تکرار می‌شوند و مورد توجه قرار می‌گیرند. از اتفاقات اخیر کشورمان گرفته تا جنگ اوکراین و بحران انرژی در اروپا. اما اگر نگاهی به کلمات کلیدی پرتکرار شبکه‌های اجتماعی در چند نمونه مختلف از این اتفاق‌ها بیندازید، کلمه‌ای که مشترکاً در بیشتر آن‌ها تکرار شده توجه‌تان را به خود جلب می‌کند. چه کلمه‌ای می‌تواند وجه اشتراک جنگ اوکراین و بحران شیر خشک آمریکا و فقر در قبایل آفریقایی باشد؟! یا بهتر است این طور به سوال نگاه کنیم که اگر قرار باشد مردم هر منطقه درباره موضوعی که خودشان با آن درگیر هستند در شبکه‌های اجتماعی بحث کنند چرا باید با وجود تفاوت مسئله و منطقه، همه یک اسم را در بحث‌هایشان تکرار کنند؟
این روزها اسم «ایلان ماسک» را میتوانید در بین کلمات کلیدی پر تکرار در بیشتر اتفاقات دنیا پیدا کنید. فرقی نمی‌کند شما در شبکه‌های اجتماعی پیگیر وضعیت آشوب در کشور خودتان باشید یا بخواهید چیزی در مورد جنگ اوکراین بخوانید یا اطلاعاتی درباره فقر در برخی قبایل آفریقایی کسب کنید، در تمام این موارد حتماً به کلیدواژه «ایلان ماسک» برمی‌خورید.
ایلان ماسک، کارآفرین ۵۱ ساله اهل آفریقای جنوبی که حالا ۲۰ سالی می‌شود که شهروندی ایالات متحده آمریکا را هم دارد، صاحب چند شرکت بزرگ حوزه فناوری است. از «تسلا موتورز» که خودروهای برقی پیشرفته تولید می‌کند تا «اسپیس ایکس» که این روزها در فناوری‌های فضایی پیشرو است. «اسپیس ایکس» اولین شرکت بخش خصوصی است که توانسته است در زمینه رساندن نیازهای ایستگاه فضایی همکاری کند و محصولات «تسلا موتورز» نیز یک سر و گردن از خودروهای برقی ساخت دیگر شرکت‌ها بالاترند اما این موفقیت‌ها آن هم در فناوری‌های پیشرو بدون تأمین مالی‌های بزرگ از سمت سرمایه‌گذاران امکان‌پذیر نیستند. چیزی که تمام کارآفرینان و مدیران شرکت‌های بزرگ و کوچک با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و تلاش می‌کنند در تبلیغات یا در جلسات سرمایه‌گذاری ایده‌ها و شرکت‌هایشان را طوری ارائه بدهند که بتوانند سرمایه لازم برای به ثمر نشاندن ایده‌هایشان را جذب کنند. جالب است بدانید شرکت «اسپیس ایکس» که سال ۲۰۰۲ شروع به کار کرد، در یکی از مراحل جذب سرمایه‌اش در سال ۲۰۰۸، ۲۰ میلیون دلار از شرکت سرمایه‌گذاری «فاندرز فاند» جذب کرد. اگر چه این جذب سرمایه در برابر سرمایه‌گذاری خود ایلان ماسک در این شرکت عدد بزرگی به حساب نمی‌آمد اما جذب چنین سرمایه‌ای نیازمند ارائه یک چشم‌انداز هیجان‌انگیز از شرکت است که چشم‌های سرمایه‌گذاران را گرد کند. چشم‌انداز ایلان ماسک چه بود؟ زندگی در مریخ!
متخصصان و ایده‌پردازان برندسازی امروزه «داستان‌سرایی برند» و «شخصیت برند» را دو عامل مهم در برندسازی تجاری یک محصول می‌دانند. داستانی که مخاطب پای شنیدنش میخ‌کوب شود و دل به دل ایده بدهد؛ و شخصیتی که مخاطب بتواند با آن ارتباط برقرار کند و به جای استفاده از یک محصول بی‌جان با یک شخصیت با مشخصات انسانی طرف باشد. چه داستانی هیجان‌انگیزتر از زندگی در مریخ و چه شخصیتی بهتر از ایلان ماسک برای یک سودآوری چند میلیون دلاری؟!
داستان برند ایلان ماسک تماماً بر اساس چیزی است که دهه‌ها رمان‌های علمی-تخیلی بر اساس آن نوشته شده‌اند و بچه‌ها و بزرگسال‌ها پای کارتون‌ها و فیلم‌های آن نشسته‌اند. دغدغه اینکه بالاخره روزی فرا می‌رسد که زمین دیگر جای زندگی نیست و برای ادامه زندگی باید به فکر سیاره‌ای دیگر بود. حالا یک ابرقهرمان ظهور کرده که می‌خواهد برای این مسئله مرگ و زندگی یک راه حل پیدا کند. ابرقهرمانی که می‌گوید هدف نهایی او زندگی بی دردسر انسان‌ها در مریخ است و تمام این شرکت‌ها برای همین هدف به خدمت گرفته شده‌اند. شرکت تسلا موتورز، درست است که حالا دارد خودروهای برقی با قیمت‌های بالا می‌فروشد، اما در واقع می‌خواهد باتری‌هایی بسازد که سفر به مریخ را تاب بیاورند! شرکت اسپیس ایکس، درست است که دارد با ایستگاه فضایی همکاری تجاری می‌کند یا می‌خواهد بازار اینترنت را در دنیا قبضه کند، اما در نهایت هدفش این است که انسان را بی دردسر به مریخ برساند! پس باور کردید که تمام این ایده‌ها صرفاً برای بقای بشر خلق شده‌اند؟!
ایلان ماسک تبلیغات و برندسازی شخصی‌اش را تا جایی پیش برده است که حالا یک اظهار نظر او در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند سرنوشت یک سهام بورسی یا یک جنبش اجتماعی را عوض کند. هم‌چنان هم او از هیچ موج رسانه‌ای برای برندسازی بیشتر خود نمی‌گذرد.
آخرین باری که اسم ایلان ماسک به طور گسترده فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی دنیا را قبضه کرد زمانی بود که اعلام کرد خدمات اینترنت ماهواره‌ای را به مناطق جنگ‌زده اوکراین آورده است. اینترنت ماهواره‌ای «استارلینک» یکی از پروژه‌های نسبتاً جدید شرکت فضایی اسپیس ایکس است که هدف آن رساندن اینترنت به همه جای دنیا با قیمتی بسیار پایین‌تر از سرویس‌های دیگر اینترنت است.
پس از آنکه تصاویر دلخراشی از جنگ روسیه و اوکراین در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد و روایت‌های این جنگ دهان به دهان در محافل مختلف بین مردم دنیا می‌چرخید، یک ابرقهرمان وارد صحنه شد و مشکل اینترنت شهروندان و نظامیان اوکراینی را حل کرد!
ماجرا از این قرار بود که پس از مختل شدن اینترنت در اوکراین در جریان جنگ با روسیه، مقامات اوکراینی از ایلان ماسک که به تازگی سرویس اینترنت ماهواره‌ای‌اش را به طور آزمایشی در بخش‌هایی از آمریکا و کانادا فعال کرده بود، خواستند این خدمات را در اوکراین جنگ‌زده نیز ارائه کند. ایلان ماسک نیز مثل همیشه با ردای ابرقهرمانی چند کامیون پایانه مخصوص اینترنت ماهواره‌ای «استارلینک» را راهی اوکراین کرد و شهروندان برخی مناطق اوکراین توانستند توسط این سرویس به اینترنت دسترسی داشته باشند. البته یک دسترسی که فقط روزهای اول که خبرش رسانه‌های دنیا را گرفته بود به خوبی جواب می‌داد. بعد، جدا از پارازیت‌های روسی که به راحتی این اتصال را قطع می‌کردند، گلایه‌هایی از کاربران مخابره شد که حتی وجود یک درخت یا ساختمان بلند در مسیر پایانه نیز باعث اختلال در سرویس اینترنت ماهواره‌ای می‌شود. البته این سرویس در آمریکا و کانادا هم پیش از آن با عنوان نسخه «بِتا بهتر از هیچی!» راه افتاده بود.
اما این چاه اگر برای شهروندان اوکراینی آب نداشت برای ایلان ماسک نان داشت! اگر چه استارلینک آن طور که باید مشکل شهروندان اوکراین را در دسترسی به اینترنت حل نکرد، اما برد رسانه‌ای عجیب و غریبی برای شخص ایلان ماسک و پروژه اینترنت ماهواره‌ای‌اش داشت.
چندی پیش نیز در پی محدود شدن برخی سرویس‌های اینترنت خارجی در ایران، ایلان ماسک با همان ردای ابرقهرمانی پیروزمندانه گفت که حاضر است سرویس اینترنت ماهواره‌ای‌اش را در ایران و برای شهروندان ایرانی ارائه دهد. کاربران ایرانی شبکه‌های اجتماعی نیز فوراً این خبر را دست به دست کردند و دوباره مثل ماجرای اوکراین و ماجراهای پیش از آن، اسم ایلان ماسک نیز به یکی از اسامی پرتکرار رسانه‌ای تبدیل شد. بی آنکه کاربران شبکه‌های اجتماعی بررسی کنند که معجزه قبلی این ابرقهرمان توانسته برای مردم اوکراین کارآمد باشد یا خیر؟
نکته بعدی این است که استفاده از سرویس اینترنت ماهواره‌ای نیازمند نصب پایانه‌های گیرنده استارلینک هستند و نصب و راه‌اندازی این زیرساخت برای هر کاربر، بر اساس قوانین بین المللی نیازمند صدور مجوز از مراجع قضائی کشور مقصد است. جالب‌تر اینکه در ماجرای اوکراین، خود مقامات اوکراینی از ایلان ماسک خواستند که این خدمات را در کشورشان ارائه کند و پیش‌تر، ایلان ماسک برای راه‌اندازی این سرویس در کانادا از مقامات این کشور اجازه گرفت، اما در تبلیغات رسانه‌ای‌اش برای راه‌اندازی اینترنت ماهواره‌ای در ایران خبری از مجوز مقامات قضائی کشورمان نبود. حتی ابرقهرمان آفریقایی-آمریکایی وقتی داشت روی دردهای مردم ایران موج‌سواری رسانه‌ای می‌کرد به این مسئله اشاره هم نکرد که اصلاً می‌شود چنین زیرساختی را در ایران کار گذاشت؟