ITanalyze

تحلیل وضعیت فناوری اطلاعات در ایران :: Iran IT analysis and news

ITanalyze

تحلیل وضعیت فناوری اطلاعات در ایران :: Iran IT analysis and news

  عبارت مورد جستجو
تحلیل وضعیت فناوری اطلاعات در ایران

نقدی دیگر بر ساماندهی سایت های اینترنتی

| يكشنبه, ۲۰ اسفند ۱۳۸۵، ۱۰:۲۱ ب.ظ | ۱ نظر

علیرضا شیرازی - آیین نامه ساماندهی پایگاهای اینترنتی ایران که در مرداد ماه سال 85 توسط هیئت وزیران و براساس پیشنهاد وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی تصویب شد انتقادات و اعتراضهای بسیاری را برانگیخت با راه اندازی سایتی جهت ساماندهی پایگاه های اینترنتی و حتی تعیین ضرب العجل برای مدیران سایتها اجرای طرح شکل جدی گرفت و حال آنکه به نظر نمی رسد در تدوین آیین نامه فوق از نظرات مدیران سایتهای فارسی ، فعالان حوزه وب و کارشناسان استفاده شده باشد و حتی قبل از اینکه این طرح و شیوه اجرای آن حداقل توسط فعالین و کارشناسان و در رسانه ها مورد ارزیابی قرار گیرد اجرا و ضرب العجل هم تعیین شد.جدا از مسائل و انتقاداتی که از لحاظ حقوقی بر طرح فوق وارد شده اجازه دهید در ادامه با نگاهی فنی آیین نامه فوق را مورد نقد و بررسی قرار دهیم.
1.تعریف مبهم

آیین نامه فوق قصد ساماندهی پایگاه های اینترنتی ایرانی را دارد اما سوالی که در این آیین نامه پاسخ داده نشده تعریف واژه سایت ایرانی است؟ براستی سایت ایرانی مد نظر آیین نامه فوق چگونه سایتی است؟قاعدتا سایتی که که در داخل کشور میزبانی می شود و مدیران آن نیز ایرانی هستند میتواند یک سایت ایرانی باشد اما چند سایت فارسی زبان در ایران میزبانی می شوند؟ اکثر سایتهای فارسی در خارج از کشور میزبانی می شوند و البته برای میزبانی در سرورهای خارج از کشور نیازی به درج اطلاعات حقیقی یا مجوز خاصی از داخل کشور نیست.همچنین بسیار از سایتهای فارسی توسط ایرانیان تابع دیگر کشورها تاسیس و مدیریت میشود و ایا میتوان سایتی را هر چند فارسی که توسط فردی تابع کشوری به غیر از ایران و در خارج از کشور میزبانی می شود سایتی ایرانی دانست؟ و آیا سایت یا وبلاگی که توسط دانشجو یا فردی اروپایی، آمریکایی یا حتی تاجیک یا افغان و آشنا به زبان فارسی مدیریت یا نوشته میشود سایت ایرانی دانست؟ و ایا میتوان انتظار داشت که فردی که در خارج از کشور زندگی می کند با قوانین و نحوه ثبت سایت خود در ایران آشنا باشد و آیا قرار است ایرانیان را از سایتهایی اینچنین (با مدیریت و میزبانی در خارج از کشور) محروم کنیم. به خاطر داشته باشید که موج اول سایتهای فارسی توسط ایرانیان خارج از کشور ایجاد شد و حتی با حذف سایتهای خبری نیز هم اکنون نیز بسیاری از سرویسهای اینترنتی یا مطالب علمی و مفید توسط این سایتها ارائه می شوند. سوالهای بالا مشخص میکند که در آیین نامه فوق تعریف مشخصی از سایت و پایگاه های اینترنتی ایرانی وجود ندارد.
همچنین در ماده 1 این آیین نامه تعریف از پایگاه اطلاع رسانی کلیه مراکز موجود در شبکه اینترنت که ارائه کننده خدماتی مانند www و FTP هستند ذکر شده است که به نوعی محدوده این آیین نامه را مشخص میکند. منطقی به نظر می رسد که مثلا یک سایت خبری شامل طرح فوق شود ولی آیا مثلا سایت که از طریق FTP امکان دانلود یک نرم افزار (مثلا آنتی ویروس) را در اختیار کاربران قرار میدهد نیز شامل طرح فوق میشود؟ در فضای وب هم سایتهای بسیاری داریم که تنها یک سرویس محدود مانند ادیتور فارسی یا محاسبات را ارائه میکنند و چندان در تعریف واژه پایگاه اطلاع رسانی نمی گنجند و آیا واقعا وزارت ارشاد یا کارگروه مشخص شده قرار است سایتهای فوق را هم در طرح فوق زیر نظر بگیرند؟ همچنین صحبتی از ایمیل و شبکه های P2P که شامل هیچکدام از خدمات www و ftp نیستند نشده است حال آنکه این روزها ایرانیان میدانند که بسیاری از اخبار از طریق ایمیل ارسال میگردد یا شبکه های P2P از برزگترین منابع اشتراک گذاری و تهیه فایلهای مختلف متنی، صوتی و تصویری هستند.
بایستی اشاره کرد که بسیاری از فعالیتهایی که در حوزه وب صورت میگرد در تخصص یا حوصله مجری مشخص شده در طرح فوق نیست. امروز در ایران کسی برای تولید نرم افزار و فروش و پخش آن از وزارت ارشاد اجاز نمی گیرید. یا مثلا کسی برای راه اندازی فروشگاه نیازی به مجوز ارشاد ندارد و مسئولیت این کارها درتخصص و برعهده سازمان یا وزراتخانه دیگری است و فروشگاهی از نوع الکترونیکی نیز میتواند شامل همین قاعده باشد. از طرفی بسیاری از سایتها عملکرده شبیه یک کارت ویزیت یا کاتالوگ معرفی محصول یک شرکت خاص هستند و بسیاری از اینگونه سایتها بازدیدکننده ای کمتر از تیراژ کارت ویزیت شرکت فوق در یکسال دارند. آیا این روزها کسی برای چاپ کارت ویزیت نیاز به ثبت نام در وزرات ارشاد دارد؟
2.تنبیه یکسان

در ماده یک بند پ تعریفی از پایگاه اطلاع رسانی با هویت نامعلوم شده است که مشخصات آن در وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت نشده است. بنابراین اگر سایتی در مشخصات WHOIS که معتبر ترین مشخصه اطلاعاتی سایتها و مد نظر تمام کشورهای دنیا و مراکز نظارت بر اینترنت است اطلاعات مدیر و مشخصات تماس خود را ثبت کرده باشد و یا حتی در صفحات سایت هویت مدیران و نحوه تماس با آنها را ذکر کرده باشد ولی به دلایلی فنی یا عدم آگاهی از وجود آیین نامه فوق مشخصات خود را در سایت ساماندهی وارد نکند پایگاهی با هویت نامعلوم خواهد بود؟ جالب است که در همین ماده و در بند ث فعالیت غیر مجاز نیز تعریف شده است و حال آنکه در ماده 6 پایگاه اطلاع رسانی موضوع بند پ (یعنی با هویت نامعلوم) مسدود می شوند. این بدین معناست که سایتهای به اصلاح با هویت نامعلوم سرنوشتی همچون سایتهای با فعالیت غیر مجاز خواهند داشت. تنبیه در نظر گرفته شده برای فعالیت مقبول و مجاز اما بدون ثبت در سایت ساماندهی با فعالیت غیرمجاز برابر است. آیا در این مورد شرط عدالت رعایت شده است؟
3.حمایت نامعلوم و برخورد مشخص

آیین نامه فوق قرار است در حمایت از پایگاه های اطلاع رسانی و حق دسترسی آزاد مردم به اطلاعات نیز باشد اما در تمام آیین نامه فوق هیچگونه اشاره مشخصی به نحوه حمایت از سایتها و یا نحوه دفاع از حق دسترسی آزاد مردم نشده است و حال آنکه بطور مشخص و بارها تنها شیوه برخورد امکان پذیر توسط مجریان این آیین نامه با سایتهای با مورد اشاره در بند پ و ث (ثبت نشده و غیر مجاز) یعنی مسدود سازی و فیلتر کردن سایتهای فوق مشخص شده است.
4.شرایط نامعلوم برای مدیران پایگاه های اطلاع رسانی

در بند پ ماده 4 تعیین شرایط لازم برای پایگاه ها و مدیران مسئول سایتها بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. موضوع مسئول اجرای بند فوق نیست بلکه خود بند پ یعنی تعیین شرایط برای مدیران پایگاه های اطلاع رسانی است که بر عهده مجری اشاره شده گذارده شده است و البته در آیین نامه فوق به شرایط مدیران پایگاه ها اشاره نشده است. آیا قرار است مدیران و موسسان سایتها یا نویسندگان وبلاگها هم شرایط خاصی داشته باشند این شرایط چگونه خواهد بود؟ آیا قرار است مدیران سایتها ابتدا خود به وزارت ارشاد معرفی کنند تا در شوراهای خاص و پس از مراحل خاصی تایید صلاحیت شوند؟ اگر حتی بپذیریم که چنین چیزی در مورد مثلا مدیران سایتهای خبری معقول باشد آیا میتوان آنرا در مورد وبلاگها،سایتهای که سرویسهای محدودی ارائه میکنند (مانند دیکشنری) یا مثلا مدیران سایتهای شرکتها که عموما شناسنامه ای الکترونیکی و معرفی محصولات وخدمات شرکت خاصی هستند نیز چنین شرایطی را معقول دانست؟ در حال حاضر نیز که آیین نامه فوق توسط وزارت ارشاد در حال اجرا هست هنوز شرایطی که در این بند اشاره شده توسط مجری مشخص نشده است.
5.اول و آخر کارگروه تعیین مصادیق پایگاه های غیر مجاز اینترنتی

همانطور که در ماده 8 آیین نامه فوق اشاره شده است در نهایت مسئول نهایی جهت مسدود سازی و تشخیص موارد غیر مجاز کارگروه تعیین مصادیق است که اگر همان کمیته فیلترینگ و تعیین مصادیق قبلی و با سابقه چندین ساله نباشد بسیار مشابه آن است. پس دیگر ضرورت آیین نامه فوق چیست جز آنکه محدودیت های مبهم بیشتری را بر فضای وب تحمیل میکند.جز آنکه سایتهای ایرانی که همانطور که اشاره شده هنوز در تعریف دچار نقص هستند مجبور به ثبت نام هستند و طبیعی است که این قضیه مشکلی را حل نمیکند چون آنها که بخواهند فعالیت غیر مجاز کنند قاعدتا خود را ثبت نمیکنند و طرح فوق هم شیوه جدیدی در برخورد با فعالیتهای غیر مجاز ارائه نکرده است.

6.میزبان نامناسب

در روزهای اولیه فعالیت سایت ساماندهی برخی از کارشناسان از فعالیت این سایت در سروری در آمریکای شمالی خبر دادند که توسط یک شرکت خصوصی ایرانی در یک دیتاسنتر خارجی اجاره شده بود و بعدها میزبان این سایت تغییر کرده و زمانی که مقاله فوق نوشته می شود به نظر میرسد که سرور اصلی سایت ساماندهی در کشور چین قرار دارد. سوال بسیار مهمی است که چرا مجریان طرحی به این مهمی این چنین سیاستی را در انتخاب میزبان سایت در نظر گرفته اند و حال آنکه طرح فوق میتواند شامل اطلاعات و جزئی ترین مشخصات هزاران مدیر سایت دولتی و خصوصی و وبلاگ نویس باشد آنهم در سروری که در کشوری بیگانه میزبانی میشود و احتمالا هیچ ایرانی یا نماینده دولتی در بر سرور فوق نظارت نمیکند. مشکل میزبانی سایت در آمریکا نبوده است بلکه مسئله میزبانی سایت در خارج از کشور و توسط شرکتی است که سابقه آن مشخص نیست. چه کسی میتواند تضمین کند که شرکت چینی تمام شرایط امنیتی را برای سرور فوق در نظر میگیرد و یا مثلا کارمند چینی شرکت میزبان در برابر چند دلار اطلاعات فوق را در اختیار افراد بیگانه قرار ندهد؟ تاکنون میلیاردها تومان در قالب طرحهایی چون شارع یک و دو و با هدف میزبانی از اطلاعات در سرورهای ایرانی توسط وزارت ارتباطات و از بودجه کشور هزینه شده است و مبالغ مشابه ای نیز توسط مراکز داده ها (IDC) خصوصی هزینه شده است. امروزه بسیاری از سایتهای وزراتخانه ها و مدیران ارشد حکومت نیز در ایران میزبانی میشود حال در چنین شرایطی چه دلیلی برای گزینش یک کشور دیگر جهت میزبانی و نگهداری از اطلاعات مهم فوق وجود دارد؟ آیا این انتخاب نوعی نادیده گرفتن زحمات متخصصین ایرانی و میلیاردها تومانی که از بودجه کشور خرج شده و حتی پیشنهادات و مصوبات وزارت ارتباط یا سازمانهای مختلف در میزبان سایتهای دولتی در داخل کشور نیست. مشکل دیگری که البته از دید کاربران ایرانی دور نماند استفاده سایت ساماندهی از طرح و قالب یک سایت خارجی بود .شباهت طرح و حتی کدهای صفحات با سایت فوق نشان از عدم دقت و در نظر نگرفتن اعتبار یک طرح دولتی توسط طراحان و مجریان سایت ساماندهی است.
7.اجرای نامناسب

براساس آنچه که در سایت ساماندهی و در فرمها و بخش راهنمای ثبت نام آمده است کلیه سایتها ملزم به تکمیل اطلاعات هستند همچنین براساس متن آیین هر گونه سایت یا وبلاگ نیاز به ثبت نام در این طرح را دارد.بدین ترتیب بایستی انتظار میرفت که علاوه بر هزاران سایت ایرانی میلیونها وبلاگ نیز در طرح فوق ثبت نام کنند، اما تنها مدت کوتاهی از زمان شروع طرح فوق لازم بود که مجربان این طرح متوجه شرایط واقعی و حقایق فضای وب شوند و وبلاگهای بدون دامنه اختصاصی را از ثبت نام معاف کنند و البته عملا با این حرکت بخش بزرگی از محتوای فارسی و همان مراکز اشاره شده در ماده یک آیین نامه شامل طرح فوق نشدند که این موضوع خود اجرا و ادامه طرح را مبهم می سازد چرا که وبلاگهای فارسی در حال حاضر بسیار بیشتر از دیگر سایتهای فارسی در تولید محتوای فارسی و به چالش کشیدن مسائل اجتماعی و سیاسی کشور نقش دارند.
همانطور که اشاره شده در بخش راهنمای ثبت نام در سایت ساماندهی کلیه سایتها با دامنه منحصر به فرد ملزم به ثبت نام هستند همچنین دو شرط دیگر برای ثبت نام الزامی است که یکی دارا بود پست الکترونیکی Info از سایت و دیگری دارا بودن حداقل یک صفحه HomePage است.با توجه به این شرایط به برخی مواردی که میتواند مشکل ساز باشد اشاره میکنیم
الف) نامهای دیگر دامنه (Alias) : بسیاری از شرکتها و سایتها دامنه هایی مشابه دامنه اصلی با پسوندهای متفاوت (net، org یا .ir) یا تایپ یا تلفظ مشابه را ثبت و آنرا الیاس وب سایت اصلی می کنند بدین معنا که با تایپ هر کدام از آن دامنه ها سایت فوق در دسترس است . این تکنیک با Forward آدرس متفاوت است چرا که درتکنیک Forward کاربر به آدرس اصلی ارجاع داده میشود در حالیکه در Alias سایت اصلی در دامنه تایپ شده توسط کاربر در دسترس است. درچنین موردی نبایستی انتظار ثبت تک تک دامنه های فوق را در طرح فوق داشته باشیم حال آنکه اکثر این آلیاسها فقط یک دامنه ثبت شده هستند و در نتیجه از صفحه اختصاصی یا آدرس پست الکترونیک بی بهره هستند و نمیتوان آنها را در طرح ساماندهی ثبت کرد
ب) یکی از شرایط ثبت نام در طرح ساماندهی دارا بودن آدرس پست الکترونیک Info است ( مانند info@yoursite.com) و مکاتبات و ایمیلهای بعدی نیز از طرف سایت ساماندهی با همین ایمیل انجام میشود. همانطور که در بالا اشاره شده در مواردی مانند دامنه های Alias یک دامنه یا سایت دارای صندوق پست الکترونیک اختصاصی نیست (مثلا اگر yourname.ir یک آلیاس برای yourname.com باشد دیگر ایمیل Info@yourname.ir نداریم و برای ایمیل از صندوق پست الکترونیک دامنه اصلی استفاده می شود. همچنین در برخی موارد سایت خود دارای سرویس صندوق پست الکترونیک اختصاصی نیست و مثلا ایمیلها زیر مجموعه یک دامنه اختصاصی دیگر هستند (مانند info@yournamemail.com) که در این صورت هم امکان ثبت نام در سایت ساماندهی امکان پذیر نیست. مسئله دیگر محدویت در تعداد صندوقهای پست الکترونیک در خدمات تعریف شده در شرکتهای میزبان وب است که باعث انتخاب ایمیل دیگری به جز ایمیل info می شود مثلا مدیر یک سایت تنها امکان داشتن یک MailBox را دارد و ترجیح میدهد که آدرس ایمیل، نام خود وی یا عباراتی مانند Sales یا admin باشد. همچنین ایمیل info بسیار مورد سوء استفاده اسپمها قرار میگیرد و بسیاری از دارندگان سایت بزرگ برای رهایی از شر صدها و باکه هزاران ایمیل اسپم و تبلیغاتی صندوق پست الکترونیکی info خود را حذف و ایمیل دیگری برای ارتباط با کاربران خود استفاده میکنند. همانطور که در بالا اشاره شد در موارد متعددی سایتها دارای صندوق پست الکترونیکی info نیستند که با توجه به شرایط ذکر شده در سایت ساماندهی امکان ثبت نام ندارند و احتمالا طبق ماده 6 مسدود خواهند شد.
ج) وب سایت یا وبلاگ بایستی حداقل دارای یک صفحه Home Page باشد حال اگر سایت یا وبلاگی به هر دلیل دارای صفحه نخست نباشد نمی تواند در طرح فوق شرکت کند؟ در مواردی متعددی دیده ایم که صفحات یک سایت یا وبلاگ در یک زیر شاخه یا آدرس دیگر قرار گرفته اند (برای آزمایش نسخه آزمایشی یا اینکه مثلا در یک دامنه و یا وبلاگهای متعددی در زیر شاخه یک سایت قرار دارند)
د) اگر به هر دلیل مدیر سایت امکان دریافت ایمیل از سایت ساماندهی و ادامه پروسه ثبت را نداشته باشد اطلاعات سایت وی حذف خواهد شد. برای نمونه اگر سیستم ضد اسپم ایمیل سرور ایمیل سایت ساماندهی را اسپم تشخیص بدهد یا آی پی سرور ساماندهی در بلاک لیست اسپم قرار بگیرد و حتی مشکل فنی در ایمیل سرور خود سایت ساماندهی وجود داشته باشد مدیران سایتها با مشکل مواجه می شوند. در سایت ساماندهی راه حل دیگری برای رفع مشکل وجود ندارد. یادآور می شوم که برخی از معتبر ترین سایتهای دنیا (مانند گوگل) شیوه دیگری به غیر ارسال ایمیل به پست الکترونیک info یک سایت را مد نظر قرار داده اند و مثلا در سرویس گوگل سایت مپ یا سیستم دریافت اطلاعات مدیر سایت الکسا از مدیر سایت می خواهند که یک فایل خاص را در روت سرور قرار دهد.
8.صحت اطلاعات

در فرم ثبت نام در سایت ساماندهی مدیران سایتها اطلاعات شخصی خود را وارد میکنند اما چه تضمینی برای صحت اطلاعات فوق وجود دارد؟(مدیران حتی می توانند مشخصات فرد دیگری را وارد فرم کنند تا در صورت بروز مشکل حقوقی فرد دیگری تحت تعقیب قرار گیرد) قاعدتا تنها راه بررسی این اطلاعات دریافت مدارک مدیران سایتها است ولی آیا قرار است در مرحله بعدی از مدیران هزاران سایت فارسی خواسته شود که مدارک خود را برای وزرات ارشاد ارسال کنند؟ ایا بررسی مدارک هزاران مدیر سایت و وبلاگ نویس در حوصله مجری طرح فوق است یا ایا انتظار داریم فردی که در یک سایت شخصی درباره خاطرات یا اشعار خود می نویسد مدارک شناسایی خود را برای وزرات ارشاد ارسال کند؟
در نهایت آنکه میزان بازدید کننده یا نوع محتوای بسیاری از سایتها یا وبلاگهای فارسی به شکلی نیست که نیاز به بررسی، ثبت نام و احیانا شرایط خاص برای مدیر یا نویسنده آن باشد. همانطور که اشاره شد اینروزها کسی برای چاپ کارت ویزیت، کاتالوگ، چند کپی از یک جزوه دانشجویی یا به اشتراک گذاشتن خاطرات شخصی در بین چند نفر نیازی به دریافت مجوز یا ثبت نام ندارد و اجرای این آیین نامه آنهم بدین شکل بی مهری به فضای وب فارسی است.این آیین نامه یکی از اهداف بزرگ خود یعنی دسترسی آزاد به اطلاعات را فراموش کرده است. اگر اهداف طرح فوق شناسایی مدیران سایتها یا نحوه تماس با مسئولین سایتها بوده شیوه های ساده تری برای اینکار وجود دارد و اگر قصد برخورد با فعالیتهای غیر مجاز بوده است که دیگر چه نیازی به آیین نامه فوق وجود داشته است چرا که عملا شیوه برخورد همانی است که در سالهای گذشته اجرا می‌شده است.

  • ۸۵/۱۲/۲۰

نظرات  (۱)

ای بابا هر کس در مملکت ما از در می رسد شروع می کند به نقد کردن، نقد کردن سواد و فن خود را می خواهد. آخر نفهمیدم مدیران یک سرویس دهنده معمولی با این نقد های آبکی و همیشه تکراری در حیطه نقد و بررسی چه می کنند؟ بهتر نیست ایشان به جای دخالت در کار متخصصین سرویس های خود را کمی ساماندهی کنند؟! آی تی آنالیز هم که دیگر شده سنگ صبور همه، هر کسی رسید مقاله اش را منتشر می کند...

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">