هزرنامه‌های اجتماعی
هرزنامه ها سبب می شوند گاه، صفحات شخصی کاربران با انبوهی از این پیام ها مواجه شده و این امر سبب اتلاف وقت کاربران و بار ترافیکی بالا در هنگام مشاهده این شبکه ها می شود.
هرزنامه
هرزنامه (اسپم-(Spam در شکل کلی، پیامی است حاوی محتوای بیهوده یا مخرب که به صورت ناخواسته به دست دریافت‌کنندگان می‌رسد. هرزنامه‌ها عمدتا با اهداف سودجویانه و در قالب پیام‌های تبلیغاتی برای افراد ارسال می شوند. ظهور این پدیده تقریبا هم زمان با آغاز ارتباطات الکترونیکی است. هرزنامه‌نگاران در هر دوره‌ای از تاریخ و هم‌زمان با ظهور فناوری‌های نوین، خود را به‌روز کرده و از ابزار و فناوری جدید برای ارسال هرزنامه استفاده کرده‌اند.
هرزنامه ها سبب می شوند گاه، صفحات شخصی کاربران با انبوهی از این پیام ها مواجه شده و این امر سبب اتلاف وقت کاربران و بار ترافیکی بالا در هنگام مشاهده این شبکه ها می شود. علاوه براین، ارسال پیام های فریب کارانه به دلیل برقراری ارتباطات آسان در این شبکه ها، سبب به دست آوردن اطلاعات حساس کاربران می شود؛ از دیگر این مشکلات، می توان به قرارگیری محتوای مربوط به بزرگسالان اشاره کرد که کاربر، بدون علم به این موضوع، در صفحه شخصی خود با چنین پیام هایی مواجه می شود.
درسالهای اخیراستفاده ازشبکه های اجتماعی و ایجاد امکانات مهیج در آن، مخاطبان و علاقمندان بسیاری را به سوی خود جلب نموده است همگام با این امر، مطالب نامناسب و ناخواسته ای چون هرزنامه، در این شبکه ها منتشر می شود. ارسال محتوای نامناسب توسط دوستان کاربران یا فرستندگان هرزنامه سبب می شود که کاربران این مطالب را دریافت نمایند . امروزه شبکه ها و اینترنت به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی بشر تبدیل شده است. این موضوع در کنار مزایای بسیار، می تواند انواع تهدیدات امنیتی و ناهنجاری های اجتماعی را نیز به دنبال داشته باشد. رشد روز افزون شبکه های اجتماعی آنلاین به دلیل محبوبیت وکاربری آسان، آنها را به عنوان اصلی ترین هدف برای هرزنامه نویسان تبدیل کرده است.
هدف و انگیزه هرزنامه این است که اطلاعاتی به گیرنده منتقل نماید که این اطلاعات مانند، تبلیغات یک محصول (که به احتمال زیاد بی ارزش، غیر قانونی و یا غیر موجود)، طعمه برای یک طرح تقلبی و سایر مواردی از این قبیل می باشد. به دلیل ارزان بودن ارسال اطلاعات از طریق ایمیل، این روش برای تولید کنندگان اسپم و کسانی که اهداف خاصی دارند، مورد استفاده قرار می گیرد. تنها بخش بسیار کوچکی از دریافت کنندگان ممکن است مورد هدف قرار گیرند که شاید این عدد یک در ده هزار یا کمتر نیز باشد ولی در هر حال، جلوگیری و فیلتر کردن اسپم ها، خود می تواند باری از ترافیک شبکه را بهبود بخشد.
هرزنامه اجتماعی
این روزها تقریبا تمامی شرکت‌های سرویس دهنده رایانامه، مجهز به ابزارهای مدرن برای کشف هرزنامه‌ها هستند و همین امر توانسته تا حد بسیار بالایی از انتشار هرزنامه‌ها پیشگیری نماید. به همین دلیل هرزنامه نگاران از ابزار ارتباطی جدیدتری که مدام در حال توسعه و افزایش محبوبیت در میان کاربران است، استفاده کرده و این ابزار را برای رسیدن به اهداف خود و هجوم به کاربران انتخاب کرده‌اند؛ شبکه‌های اجتماعی. به این پدیده جدید یعنی ارسال هرزنامه در شبکه‌های اجتماعی، عنوان هرزنامه اجتماعی (Social Spam) داده‌اند که کشف آن نسبت به هرزنامه‌های رایانامه‌ای به مراتب دشوارتر است. هرزنامه اجتماعی در مقایسه با هرزنامه رایانامه‌ای، فرصت‌های بیشتری برای هرزنامه نگاران فراهم کرده است؛ زیرا با استفاده از ابزارهای جستجوی شبکه اجتماعی، می‌توان کاربران را آسان‌تر، مورد هدف قرار داد.
برای مثال ابزار جستجوی گراف در یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های اجتماعی، این امکان را به هر کاربر می‌دهد که به‌آسانی گروه مشخصی از کاربران که با یکدیگر در ارتباط هستند را شناسایی کند؛ در صورتی که یک هرزنامه‌نگار از چنین امکانی استفاده کند، به گروه‌های مختلف دوستی در شبکه‌های اجتماعی دست خواهد یافت و می‌تواند هرکدام از آنها را هدف قرار دهد. همچنین با استفاده از مشخصات کاربران از قبیل سن، مکان، نوع علایق و مطالب موردپسند (Likes)، ارتباط‌ها و غیره، مزاحمان می‌توانند کاربران را دسته‌بندی کرده و به طور ویژه، گروه‌های خاصی را انتخاب کنند. علاوه بر این، در مقابل هرزنامه‌های رایانامه‌ای که تنها قابل مشاهده توسط خود فرد هستند، هرزنامه اجتماعی می‌توانند توسط تمامی افرادی که با قربانی در ارتباط هستند نیز، دیده شوند. آمارها، حاکی از آن هستند که نزدیک به 40 درصد از حساب‌های کاربری در شبکه‌های اجتماعی، تنها برای ارسال هرزنامه‌ها استفاده می‌شوند.
اهداف هرزنامه نگاران
متداول‌ترین انگیزه برای هرزنامه نگاری، انگیزه های مادی است. یک راه ساده برای رسیدن به این هدف، جذب کاربران به وب‌گاه‌های حاوی تبلیغات تجاری است. یک هرزنامه نگار ممکن است با هر کلیک کاربران بر روی یک تبلیغ، مبلغی به عنوان کارمزد از صاحب تبلیغ دریافت کند؛ بنابراین یافتن راه‌های مؤثر برای هدایت حجم بالایی از کاربران به وبگاه تبلیغاتی، می‌تواند برای هرزنامه نگار حاوی سود مالی قابل‌توجهی باشد. این روش تولید درآمد برای هرزنامه نگاران آسان است؛ زیرا کاربران انرژی کمی برای کلیک بر روی یک تبلیغ صرف کرده و لذا به احتمال زیادی این کار را انجام خواهند داد. مسئله ای که اکثر قربانیان هرزنامه‌ها از آن آگاه نیستند، چیزی است که بر روی آن کلیک می‌کنند. این طعمه می‌تواند هر نوع مطلبی باشد؛ مانند تصویر یک منظره، فیلمی از بازی‌کردن یک کودک دوست‌داشتنی و حتی تصویری از گربه‌ای ملوس!
یکی دیگر از انگیزه‌های انتشار هرزنامه، اجرای «حملات صیادی» است که با هدف دسترسی به اطلاعات شخصی کاربران اعم از گذر واژه و اطلاعات بانکی انجام می‌شود. چنین هرزنامه‌هایی در صورت موفقیت در فریب کاربران، می‌توانند تاثیر بسیار مخربی برای آنان داشته باشند.
هرزنامه نگاران اجتماعی، تمامی روش‌های سنتی و مرسوم در هرزنامه‌های رایانامه‌ای را نیز به‌کار می‌برند. با وجود امکانات جدید امنیتی در شبکه های اجتماعی، توزیع هرزنامه ها، توسعه قابل توجهی یافته است. برای مثال، هرزنامه اجتماعی می‌تواند تنها با یک کلیک، در میان صدها، هزاران و حتی میلیون‌ها کاربر انتشار یابد. در مقابل، هرزنامه‌های رایانامه‌ای تنها قابلیت برخورد یک‌به‌یک را دارند.
انواع هرزنامه اجتماعی
انواع بسیاری از هرزنامه‌های اجتماعی در شبکه‌های اجتماعی رایج هستند. دو نوع از شناخته‌شده ترین انواع هرزنامه‌ها عبارت‌اند از هرزنامه‌های متنی و پیوندی(Link) که در ادامه به تشریح این دو خواهیم پرداخت:
هرزنامه های پیوندی
این نوع از هرزنامه، حاوی متنی وسوسه انگیز به همراه یک پیوند اینترنتی است. کاربر کنجکاو و بی‌احتیاط، ممکن است روی پیوند مذکور کلیک کرده و به وبگاه هرزنامه نگار هدایت شود. این وبگاه ممکن است حاوی تبلیغات باشد یا موجب نصب بدافزار شود؛ اما در بسیاری از موارد، هدف هرزنامه‌های پیوندی، تنها هدایت کاربران به سمت وب‌گاه‌های مدنظر هرزنامه نگار و کمک به افزایش ساختگی رتبه آنها در نتایج موتورهای جستجوگر است. برای ترغیب کاربران ممکن است وعده پول یا پیشنهادات دیگری در کنار پیام نیز قرار گیرد.
هرزنامه های متنی
در این نوع از هرزنامه ها، هرزنامه نگاران از ایجاد متن های فریبنده برای رسیدن به مقاصد خود استفاده می کنند. یکی از نمونه‌های رایج، طومارهای زنجیره‌ای (Chain Letter) است. در اغلب آنها، هرزنامه نگاران با ترساندن کاربران از آن‌که در صورت عدم انتشار این متن، اتفاقی ناخوشایند برای آنان رخ می دهد، افراد را متقاعد یا مجبور به انتشار هرزنامه می‌کنند. برخی مواقع نیز از پیام‌های مثبت استفاده می کنند؛ برای مثال «با هر بار اشتراک این متن، مبلغی به مرکز مبارزه با سرطان تخصیص می‌یابد». در برخی موارد، این طومارها حتی حاوی درخواست ارسال پول یا اطلاعات به فرستنده اصلی (که همان هرزنامه‌نگار است) نیز هستند.
راهکارهای مقابله یا مواجهه با هرزنامه های اجتماعی
نکته‌ای که وجود دارد این است که برخی از شبکه‌های اجتماعی بین‌المللی، تاکنون تلاش کافی برای کشف و شناسایی هرزنامه‌های درون شبکه، انجام نداده‌اند. با نگاهی بدبینانه حتی می‌توان برخی از شبکه‌های کوچک‌تر و نامعتبر را متهم به نادیده‌گرفتن عامدانه این امر و سودجویی از این ابزارهای تبلیغی نمود. با این حال یک شبکه اجتماعی متعهد و متولیان آن باید با جستجوی راهکارهای فنی برای شناسایی و کنترل هرزنامه‌ها در شبکه خود، از کاربران در برابر سیل هرزنامه‌ها محافظت کرده و موجب افزایش رضایت و اعتماد آنان شوند.
اخیرا شرکت‌های گوناگونی در زمینه تولید محصولات و ابزار فناورانه برای مقابله با هرزنامه‌های اجتماعی آغاز به فعالیت کرده‌اند که نشان از نیاز روزافزون به مقابله با این پدیده در شبکه‌های اجتماعی دارد. از سوی دیگر، کاربران نیز باید دقت و احتیاط لازم در هنگام کار با شبکه‌های اجتماعی و مواجهه با این‌گونه پیام‌ها را به خرج داده و به‌راحتی جذب پیام‌ها و تبلیغات فریبنده هرزنامه نگاران نشوند.
منابع
1- سالاری سروری, سیما؛ هادی خسروی فارسانی و محمدرضا خیام باشی، 1395، ارائه روشی جهت بهبود تشخیص هرزنامه نویسان در شبکه های اجتماعی آنلاین، دومین کنفرانس بین المللی وب پژوهی، تهران، دانشگاه علم و فرهنگ.
2- سیاحی, عارف و سید محسن هاشمی، 1394، استفاده از یک روش ترکیبی چند لایه برای جلوگیری و فیلتر کردن ایمیل های اسپم، کنفرانس بین المللی پژوهش های کاربردی در فناوری اطلاعات، کامپیوتر و مخابرات، تربت حیدریه، شرکت مخابرات خراسان رضوی.
3- قسمتی, سیمین و علی یزدیان ورجانی، 1393، مدیریت هرزنامه در شبکه های اجتماعی با استفاده از برچسب گذاری محتوا، مجله علمی- پژوهشی ” پدافند الکترونیکی و سایبری “، سال دوم، شماره 2، ص 53-62.
4- حسینی لاریجانی, نسیم؛ علی یزدیان ورجانی و سیده سریر حسینی شیروانی، 1392، طراحی سیستم تشخیص هرزنامه در پست های شبکه اجتماعی مبتنی بر داده کاوی، پنجمین کنفرانس ملی مهندسی برق و الکترونیک ایران، گناباد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گناباد.
5- وب سایت مرکز ماهر (www.certcc.ir)
نویسنده:
سید آرمین سروسر: عضو انجمن علمی آموزش و توسعه منابع انسانی ایران