واکاوی مشارکت توییتری در فراخوان پیشنهاد وزرا
شبنم کهن چی - آبان ماه 95 در خاطرات دولت یازدهم به عنوان ماه خانه تکانی در کابینه ثبت شد. استعفای همزمان سه وزیر از کابینه ای که بیش از 17 کارت زرد از مجلس دریافت کرده، موضوع بحث بسیاری از رسانه ها، کارشناسان و کاربران در رسانه های اجتماعی است. از کنار دلایل استعفا دادن یا مستعفی کردن وزرا که بگذریم، به انتخاب های جدید رییس دولت خواهیم رسید؛ روحانی چه کسانی را برای صندلی های خالی انتخاب کرد و چطور؟ قطعا معیارها، دست ها و بازی های بسیاری پشت پرده انتخاب وزرای جدید وجود دارد که مورد توجه روزنامه نگاران و تحلیل گران سیاسی است؛ اما آنچه توجه مرا به مساله انتخاب وزرای جدید کابینه جلب کرد، فعالیت توییتری مشاور فرهنگی رییس جمهور بود؛ آقای آشنا.
بیست و نهم مهر (20 اکتبر)، حسام الدین آشنا: «لطفا برای وزارتخانه های فرهنگ و ارشاد اسلامی، ورزش و جوانان و آموزش و پرورش افرادی را که مناسب می دانید با ذکر دلیلی مختصر معرفی فرمایید».
این فراخوانی بود که حسام الدین آشنا، مشاور فرهنگی رییس جمهور در شبکه های اجتماعی ازجمله توییتر منتشر کرد. چنین کاری از آشنا بعید نبود. آشنا سال 92 هنگامی که حسن روحانی کار خود را در دولت یازدهم آغاز کرد، پستی خطاب به رییس جمهور در وبلاگ و فیس بوکش منتشر کرد حاوی این پیام: «سلام علیکم. پیشنهاد می کنم در همین جا به آقای دکتر روحانی وزرای مورد نظر خود را پیشنهاد فرمایید و کمی هم درباره دلیل خود توضیح دهید. ممنونم». آشنا از این دعوت پاسخی نگرفت. اما دعوتی که هفته گذشته در رسانه های اجتماعی از کاربران کرد، پاسخ داده شد. برخی به مشارکت طلبیدن کاربران در پیشنهاد و معرفی وزرای جدید را عجیب می دانستند، برخی معتقد بودند این پیشنهادات هیچ تاثیری در انتخاب نهایی رییس جمهور نخواهد داشت، برخی فراخوان آشنا را نادیده گرفتند و به مشکلات موجود در جامعه پرداختند و تعدادی از کاربران نیز وزرای پیشنهادی خود را با دلیل و بیدلیل به آشنا معرفی می کردند.آشنا اما در واکنش به انتقادات و تمسخر دیگران گفت: « برخی عزیزان در داخل و خارج دولت از نظرخواهی مطرحشده در فضای مجازی ناخرسند بوده اند. برخی می گویند چه فایده و برخی می گویند چه پرافاده! من این کار را از همان ابتدای شکل گیری کابینه در سال 1392 دنبال کرده ام. پیشنهادها و ملاحظات عزیزان همواره حاوی تذکرات ارزشمندی برای دولت است». وی بیان میکند: «انتقال این نظرات به ریاست محترم جمهوری وظیفه ای است که بر عهده خود دانسته و بهعنوان امین شما آن را انجام می دهم».
وزرای پیشنهادی کاربران
اما بیایید با هم اسامی وزرای پیشنهادی کاربران توییتر به مشاور رییس جمهوری را مرور کنیم. از بین 79 پیشنهاد از سوی کاربران در توییتر برای وزارت ورزش، دادکان با فاصله زیادی جلوتر از بقیه بود؛ دادکان 67%، صفایی فراهانی6%، مهرعلیزاده5%، داورزنی، ذولفقارنسب و سجادی4%، خادم3% و یزدانی خرم، خانم نظرعلی، قریب، فائقی، خانم عرب عامری، هاشمی طبا و فردوسیپور 1%.
کاربران توییتر همچنین 65 پیشنهاد برای انتخاب وزیر ارشاد به آشنا ارایه کردند. از بین افراد معرفیشده مسجد جامعی 29 درصد پیشنهادها و بعد از وی صالحی 8 درصد از پیشنهادات کاربران را تشکیل داده بودند. بعد از این دو نفر حسام الدین آشنا و پس از وی محمد خاتمی، محمدعلی زم و محمود دعایی قرار گرفتند. سپس نجفی، مسیح مهاجری، علیرضا و محمدرضا بهشتی شیرازی قرار گرفتند و باقی افراد پیشنهادی سهم بسیار اندکی را به خود اختصاص دادند؛ سلطانی فر، سیدضیا هاشمی، معین، حجتالاسلام والمسلمین زائری، رسایی، پورنجاتی، مهدی حجت، علی غیاثی، عارف، عماد افروغ، چینی فروشان، ایوبی، میرسلیم.در بین اسامی که کاربران بهعنوان وزیر ارشاد به آشنا پیشنهاد کردند، نام وزیر فعلی بهداشت نیز به چشم می خورد.درباره وزیر آموزش و پرورش از بین 62 پیشنهاد ارایهشده، 41 پیشنهاد به نجفی اختصاص داشت. بعد از نجفی، فرجی دانا، نوبخت و حسام الدین آشنا قرار داشتند. باقی پیشنهادها عبارت بود از کفاش، جعفرآبادی، حاجی بابایی، معین، بیژن ذوالفقارنسب، ناصر زرافشان، علی مطهری، مینو خالقی، محمد حسین رضوی، محمود سریع القلم، فتح الله زاده و رحیم عبادی.
وزرای پیشنهادی روحانی
سرانجام اواسط هفته گذشته روحانی پیشنهادات خود را برای انتخاب وزرای جدید کابینه اش به مجلس ارایه داد. هرچند نامه رییسجمهور عودت داده شد چون خلاصه سوابق وزرای پیشنهادی و برنامه های آنها به نامه روحانی پیوست نشده بود؛ اما جالب است بدانید انتخاب رییس جمهور چه بوده؛ فخرالدین احمدی دانش آشتیانی، سیدرضا صالحی امیری و مسعود سلطانی فر به ترتیب برای تصدی وزارتخانه های آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی و ورزش و جوانان معرفی شده بودند.
فرصتی برای ترمیم دو جانبه
اکنون سوال اینجاست که آیا مشاور فرهنگی رییس جمهور طبق وظیفه و تاکیدش، صدای کاربران را به گوش رییس جمهور رسانده است؟ اما پیش از این باید پرسید آیا کاربران سوال آشنا را جدی گرفتند و دور از استهزا پاسخ دادند؟ در میان پیشنهاداتی که به حسامالدین آشنا ارایه شد، نام هایی مانند بهرام بیضایی، امید کوکبی، حسین موسوی دیده می شد. برخی از کاربران دوستان خود را بهعنوان وزیر پیشنهادی معرفی کرده بودند. برخی آشنا را مورد انتقاد قرار داده و خواسته بودند دست از نظرخواهی از کاربران بردارد چون نتیجه فقط باعث سرخوردگی کاربران خواهد شد. برخی این رفتار را شوخی گرفته و باور نمی کردند مشاور فرهنگی رییس دولت از کاربران نظرخواهی کرده، نظرات را به رییس جمهور منتقل کرده و رییس جمهور نیز هنگام تصمیم گیری این نظرات را به یاد داشته باشد. برخی از دولت خواسته بودند بهره بردن از توانایی زنان و اهل سنت را نیز مدنظر بگیرند.
شکی نیست استفاده فردی در سمت مشاور فرهنگی رییسجمهور از ابزارهای ارتباطی نوین و مشخصا شبکه های اجتماعی در مساله ای مانند نظرخواهی درباره وزرای کابینه نشانه خوبی است. در زمانه ای که فیلترینگ شبکه های اجتماعی هنوز مساله اصلی کاربران و البته حکومت است، استفاده چنین شخصی و نظرخواهی از کاربران، مساله ای حایز اهمیت است که نظرها را به چند نکته جلب می کند. چنین حرکتی نشاندهنده تناقض نظر و عمل مسوولان در بدنه دولت و حاکمیت است؛ درحالیکه بسیاری از افراد در سمت ها و جایگاه های مختلف دولتی و مذهبی در مذمت رسانه های اجتماعی می کوشند، همکاران نزدیک روحانی در دولت یازدهم از این رسانه ها برای برقراری ارتباط با مردم استفاده می کنند. هرچند کاربران نظرخواهی حسام الدین آشنا را جدی نگرفته و مشارکت مطلوبی در ارایه پیشنهادات نداشتند، اما چنین نظرخواهی نشان دهنده باور تاثیرگذاری قدرت کاربران ایرانی در شبکه های اجتماعی است. توفان های توییتری، چالش ها و هشتگ هایی که طی دو سال اخیر موفق بوده اند و دولت را مجبور به شنیدن صدای خواست کاربران کردهاند که بخش بزرگی از جامعه جوان کشور را تشکیل می دهند، گواه این ادعاست. اما ظاهرا نه کاربران به آن سطح از فرهنگ مشارکت سیاسی رسیده اند نه مسوولان به آن سطح از عمل به تعهداتشان تا چنین فراخوانی نتیجه مطلوب داشته باشد.اسامی که روحانی برای سه وزارت ورزش و جوانان، آموزش و پرورش و ارشاد به مجلس ارایه کرد، با اسامی که پیشنهادهای برتر تعداد اندکی از کاربران توییتر بود تفاوت داشت. روحانی: دانش آشتیانی، صالحی امیری و سلطانی فر، کاربران: نجفی، مسجد جامعی و دادکان.هرچند میزان پاسخگویی کاربران توییتر به فراخوان حسام الدین آشنا آنقدر کم است که نمی توان نتیجه اش را مورد استناد قرار داد اما این تجربه خوبی برای دولت و کاربران بود تا هر دو دسته شبکه های اجتماعی را جدی بگیرند و با هوشمندی از آن استفاده کنند. شاید اگر کاربران در شبکه های اجتماعی از فراخوان مشاور فرهنگی رییسجمهور استقبال می کردند و به صورت جدی و هوشمندانه در پاسخگویی به آن مشارکت می کردند، بدترین نتیجه اش عیان شدن شکاف بین دولت و مردم به گونه ای انکارنشدنی و بهترین نتیجه اش انتخاب وزرای پیشنهادی اکثریت بود.
(منبع:فناوران)