ITanalyze

آی‌تی‌آنالیز - برای بسیاری نحوه عملکرد کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه که به کمیته فیلترینگ نیز معروف است، همواره مورد سوال است. این کمیته به ویژه در ماجرای فیلتر وی‌چت باز هم مورد سوال و پرسش‌های متعدد قرار گرفته است. متن حاضر پاسخ به 12 پرسش کلیدی از چگونگی کار این کمیته و چرایی انجام فیلترهای معروف همچون لغت نامه دهخدا و وی‌چت است.
1- تارنماهای اینترنتی در چه مواردی ، بر چه اساسی و چگونه فیلتر می شوند ؟

بموجب ماده 21 قانون جرایم رایانه ای ، کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه که متشکل از 12عضو از هر یک از قوای سه گانه می باشد ، مسئولیت تعیین مصادیق محتوای مجرمانه را بر عهده دارند. تارنماهای حاوی مصادیق مجرمانه ، از طریق گزارشات مردمی ، واحدهای رصد فضای مجازی و رباتهای هوشمند شناسایی و به کارشناسان مربوطه جهت بررسی ارجاع می گردد. سپس نظر کارشناسی نهادهای عضو کارگروه در هر موضوع با توجه به تخصص آن نهاد اخذ و جمع بندی نظرات به دبیرخانه کارگروه تعیین مصادیق واصل شده سپس تارنماهای رصدشده توسط کارشناسان حقوقی از حیث تطابق با قوانین کشور بررسی و بر این اساس اقدام می گردد عناوین مصادیقی که از نظر کارگروه ، مجرمانه تشخیص داده شده اند در فهرستی بصورت عمومی منتشر و چنانچه تغییراتی در این فهرست به تصویب برسد ، از طریق دبیرخانه کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه و پایگاه اطلاع رسانی کارگروه به اطلاع عموم می رسد.
2- آیا ثبت بودن تارنما در ساماندهی اجباری است و تارنماهایی که در ستاد ساماندهی پایگاه های اینترنتی ایرانی ثبت نباشند فیلتر می شوند ؟
ثبت در ساماندهی اجباری نیست و هیچ تارنمایی صرفاً به دلیل عدم ثبت در ستاد ساماندهی پایگاه های اینترنتی ایرانی فیلتر نمی شود.
3- آیا نمی شود قبل از فیلتر به مدیر سایت اطلاع دهید تا خودش محتوای غیرمجاز را حذف کند و سایتش فیلتر نشود؟
بله. درصورتیکه امکان تماس با مدیر تارنما وجود داشته باشد ، تلاش می شود قبل از پالایش به مدیر تارنمای مربوطه اطلاع داده شود. بنابراین بر اساس مصوبه کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه ، به کلیه تارنماهایی که اطلاعات تماس خود را در سامانه ستاد ساماندهی پایگاه های اینترنتی وزارت ارشاد به ثبت برسانند چنین تسهیلاتی درنظر گرفته می شود بطوریکه با ثبت نهایی تارنما در پایگاه ستاد ساماندهی، درصورتیکه محتوای مجرمانه در تارنمای ثبت شده یافت شود ابتدا به مسئول آن تارنما اخطار و تذکری مبنی بر حذف آن محتوا از طریق ایمیل به پست الکترونیکی مدیر تارنما ارسال می شود. در صورتیکه مدیر تارنمای مربوطه در زمان کوتاهی اقدام به رفع اثر و حذف محتوای مجرمانه نماید ، هیچگونه اقدامی درخصوص فیلتر یا مسدودسازی آن انجام نخواهد شد. اما چنانچه مدیر تارنما به تذکر ارسالی بی توجهی نموده و از حذف محتوای مجرمانه امتناع کند، تارنمای مذکور فیلتر می شود. البته در مواردی که دستور مقام قضایی رسیدگی کننده به پرونده مبنی بر فیلتر تارنما صادر شده باشد یا محتوای تارنمایی اساسا مجرمانه تشخیص داده شود، آن تارنما بدون تذکر فیلتر می گردد.
4- تارنماها به استناد چه قانونی فیلتر می شوند؟
تارنماها به استناد فهرست مصادیق محتوای مجرمانه موضوع ماده ی 21 قانون جرائم رایانه ای و یا دستور مقام قضایی فیلتر می شوند. این فهرست چکیده و احصا شده از قوانین مدون کشو مانند قانون مجازات اسلامی ، قانون مطبوعات، قانون جرائم رایانه ای و ... می باشد که در بندهای هشتگانه آن ، به مواد قانونی مورد استناد اشاره شده است.
5- چگونه تارنمای خود را رفع فیلتر کنیم ؟
در پرتال خدمات الکترونیک کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه بخش مخصوصی جهت رسیدگی به درخواست رفع فیلتر و شکایات مردمی به نشانی rafefilter.internet.ir طراحی شده است که می توانید از طریق فرم بر خط قرار گرفته شده در این نشانی درخواست خود را به کارگروه ارسال کنید.

در این سامانه به دو گروه درخواست رسیدگی می شود. گروه اول درخواست مدیران تارنماهای اینترنتی است. این اشخاص می توانند بعنوان مدیر سایت ، درخواست رفع فیلتر و شکایت خود را به کارگروه تعیین مصادیق اعلام نمایند و برای اینکه مشخص شود که آیا واقعا مدیر سایت مورد نظر هستند یا خیر ، ابتدا باید سایت خود را در ستاد ساماندهی پایگاه های ایرانی به ثبت رسانده و سپس با شناسه کاربری و کلمه عبوری که در ساماندهی به ثبت رسیده است درخواست رفع فیلتر تارنمای خود را ثبت می نمایند.
گروه دوم در مورد پایگاه های عمومی خارجی است که ممکن است از طرف مدیر آن سایت خارجی درخواست رفع فیلتری مطرح نباشد ، اما کاربران ایرانی به دلایلی ممکن است نیازضروری به اطلاعات و محتوای مندرج در آن تارنما داشته باشند. در چنین مواردی شهروندان می توانند بعنوان کاربر (استفاده کننده) سایت فیلتر شده ، درخواست رفع فیلتر تارنمای مورد نظر را از طریق درگاه مذکور مطرح نمایند.
در ادامه مدیران تارنماهای فیلتر شده می توانند با همان شناسه کاربری و رمز عبور خود ، وضعیت درخواست رفع فیلتر خود را پیگیری نمایند در اینصورت پس از استعلام از نهادهای مربوطه عضو کارگروه و کسب موافقت اولیه ، نمونه هایی از مصادیق مجرمانه موجود در تارنمای متخلف به مدیر سایت اعلام می شود و مدیر سایت نسبت به حذف آنها و سایر موارد مشابه اقدام می نماید. در صورت تایید حذف کلیه موارد مجرمانه ، مدیر تارنما فرم تعهدنامه مربوطه (مبنی بر تعهد به نظارت بیشتر بر تارنمای خود) را بصورت الکترونیکی تکمیل و امضا می نماید و پس از این مرحله تارنمای مذکور رفع فیلتر می گردد.
6- چگونه می توانیم ، تارنمای خود را در صفحه پیوندها معرفی کنیم ؟
در درگاه خدمات الکترونیک کارگروه بخش مخصوصی جهت رسیدگی به درخواست معرفی تارنما در پیوندها ایجاد شده است افراد متقاضی می توانند از طریق این نشانی با مطالعه ضوابط و شرایط مندرج در این بخش ، درخواست معرفی سایت خود را مطرح نمایند. این درخواست ها توسط کارشناسان مربوطه بررسی شده و در صورتی که سایت مذکور حائز امتیازات لازم گردد ، در دسته بندی مربوطه بر روی پایگاه پیوندها به عنوان سایت مفید به مردم معرفی می گردد.
7- آیا نهاد یا سازمانی می تواند بدون اجازه کارگروه دستور فیلتر یا مسدودسازی صادر کند؟
بر اساس مواد 21 تا 23 قانون جرائم رایانه ای کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه جهت هماهنگی نهادهای مختلف در انجام مأموریت های قانونی و با حضور نمایندگان این نهادها تشکیل شده است. لذا هرگونه دستوری مبنی بر فیلتر، مسدودسازی و یا هر اقدام قانونی دیگری در زمینه ی جرائم رایانه ای از طریق این کارگروه اعلام خواهد شد. البته چنانچه شکایت خصوصی از تارنمایی در یکی از محاکم یا مراجع قضایی مطرح گردد ، مقام قضایی رسیدگی کننده به پرونده نیز می تواند دستور پالایش یا مسدودسازی تارنمای مربوطه را صادر نماید. بجهت ایجاد هماهنگی ، اکثر این دستورات نیز از طریق دبیرخانه کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه که در دادستانی کل کشور مستقر می باشد ، ابلاغ می گردند.
8- آیا کارگروه مرجع صالح برای رسیدگی به دعاوی خصوصی و مطالبه شخصی افراد می باشد؟
طبق اصل 35 قانون اساسی، حکم به مجازات و اجرای آن باید تنها از طریق دادگاه صالح و به موجب قانون باشد. از طرفی براساس تبصره 2 ماده 22 قانون جرایم رایانه ای ، پالایش محتوای مجرمانه موضوع شکایت خصوصی صرفا با دستور مقام قضایی رسیدگی ‌کننده به پرونده انجام خواهد شد و کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه مجاز به رسیدگی به دعاوی خصوصی افراد نمی باشد. لذا افراد در این گونه موارد می توانند از طریق دادگاهها و دادسراهای سراسر کشور و یا بطور خاص از طریق دادسرای ویژه جرایم رایانه ای اقدام نمایند.
9- اگر در مرور اینترنت با سایتهای دارای محتوای مجرمانه مواجه شدیم ، چگونه می توانیم موضوع را به کارگروه گزارش کنیم ؟
قطعا یکی از اصلی ترین منابع نظارتی کارگروه ، گزارشات مردمی می باشد. در یکسال گذشته تعداد زیادی گزارش مردمی درخصوص مشاهده محتوای مجرمانه از طریق پست الکترونیکی و یا بخش گزارش سایت پیوندها به دبیرخانه کارگروه واصل شده است و این موضوع بیانگر نقش ارزنده و قابل تقدیر مردم در سالم سازی فضای مجازی می باشد. درحال حاضر نیز شهروندان می توانند از طریق بخش درخواست فیلتر درگاه خدمات الکترونیکی کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه ، ضمن مشخص نمودن موضوع جرم ، نشانی تارنماهای غیر مجازی که مشاهده نموده اند را به دبیرخانه کارگروه گزارش نمایند. این گزارشات توسط کارشناسان مربوطه بررسی شده و سپس مراحل چندگانه کارشناسی را طی می نماید و در صورتیکه در تمامی مراحل تایید شود ، تارنمای مورد نظر پالایش خواهد شد.
10- چرا سایت لغتنامه دهخدا (به نشانی loghatnaameh.com) فیلتر شده است ؟

تارنمای مذکور یک سایت جعلی است که با سوء استفاده از عنوان مشهور لغتنامه دهخدا اقدام به ارائه نتایج ساختگی ، نامعتبر و مجعول و گاها انتشار محتوای مجرمانه نموده است و بر اساس اعلام رسمی موسسه دهخدا (واقع در دانشگاه تهران) این سایت هیچ ارتباطی به این موسسه نداشته و فعالیت آن نیز غیرقانونی است.

ضمنا نشانی پایگاه معتبر موسسه دهخدا icps.ut.ac.ir می باشد و در صفحه نخست این پایگاه نیز ، به این موضوع اشاره شده است.
11- دامنه ی جدیدی را خریداری کرده ام اما از ابتدا فیلتر بود. باید چه کار کنم ؟

درصورتیکه دامنه ای را خریداری نموده اید که قبلا فیلتر شده است می بایست مراحل ذیل را انجام دهید.

1- سایت خود را بر روی دامنه مورد نظر راه اندازی نمایید.

2- سایت خود را در ستاد ساماندهی پایگاه های ایرانی به نشانی samandehi.ir ثبت نمایید.

3- به عنوان مدیر سایت در درگاه رسیدگی به شکایات به نشانی rafefilter.internet.ir درخواست رفع فیلتر نمایید.

4- در بخش توضیحات ، دقیقا توضیح دهید که این دامنه را تازه خریداری کرده اید و اطلاعی از اینکه این سایت قبلا فیلتر بوده است نداشته اید

5- ما بقی مراحل را از طریق درگاه پیگیری مدیران سایتهای فیلتر شده تا آخرین مرحله پیگیری نمایید.

ضمنا نشانی پایگاه معتبر موسسه دهخدا icps.ut.ac.ir می باشد و در صفحه نخست این پایگاه نیز ، به این موضوع اشاره شده است.
12- دلیل فیلتر شدن نرم افزار ویچت چیست؟

به دلیل اینکه نرم افزار ویچت علاوه بر جمع آوری کلیه اطلاعات موجود در گوشی های کاربران و رصد ارتباطات اعضاء ، حریم خصوصی آنها را نقص نموده و در عین حال این نرم افزار عامل انتشار بسیاری از محتواهای مجرمانه غیر اخلاقی و مستهجن که برای نوجوانان ضررهای جبران ناپذیری را بدنبال داشته و به خاطر آسیب های اجتماعی بسیار زیادی که برای جامعه در بر داشته و دارد و به لحاظ اینکه ایجاد کنندگان این نرم افزار در خارج از کشور قرار داشته و به هیچ وجه پاسخگوی تخلفات خود و شکایات خانواده های زیان دیده نبوده و نیستند، لذا کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در اجرای درخواستهای متعدد خانواده های آسیب دیده ناچار به فیلتر و مسدود سازی نرم افزار مذکور گردیده است، بنابراین شما می توانید از سایر نرم افزارهای مشابه داخلی برای جایگزینی ارتباطات صوتی، متنی و تصویری و ویدئوی کم هزینه استفاده کنید.