پاک شدن مرز تبلیغ و واقعیت در شبکه‌های اجتماعی
نادر نینوایی - پرطرفدارها که در انگلیسی به آنها influencers گفته می‌شود، به دسته‌ای از افرادی اطلاق می‌شود که در شبکه‌های اجتماعی توانسته‌اند مخاطبان زیادی را در صفحات شخصی خود جلب کنند.
به همین جهت در دنیا نیز شاخه جدیدی از بازاریابی شکل گرفته که در آن از این افراد برای معرفی کالا و خدمات استفاده می‌شود و شرکت‌ها و متقاضیان زیادی نیز از ظرفیت‌های ایجاد شده توسط آنها بهره می‌گیرند.
این افراد البته بسته به میزان فالوئر قیمت‌های مختلفی را به شرکت‌ها و متقاضیان درج اخبار و تبلیغات ارایه می‌کنند و حالا برخی از آنها درآمدهای ده‌ها میلیونی در ماه داشته و همواره نیز در حال شرکت در مراسم، سفرها و جشن‌های مختلف هستند.
باوجود درآمدهای بعضا بالای این اینفلوئنسرها و تلاش برای مشخص شدن اینکه چه میزان مالیات از آنها باید اخذ شود نیز فعلا آب در هاون کوبیدن است و مثل رمان‌های ژول‌ورن تخیلی می‌نماید.
اما موضوع دیگری که محور این گزارش بوده و ناشی از فعالیت برخی از اینفلوئنسرها است، پاک شدن مرز بین تبلیغ و واقعیت است. برای مثال در اکثر رسانه‌ها مرز مشخصی میان اخبار و تبلیغات وجود دارد و رسانه‌ها برای احترام و حفظ مخاطبان خود حتی مطالب تبلیغاتی و رپورتاژآگهی‌ها را با علایم و اسامی مختلف از بخش خبری نشریات جدا می‌کنند.
این مرز تعریف‌شده در دنیای رسانه اما مثل بسیاری از چیزهای دیگر در دنیای مجازی رنگ باخته و شکل دیگری به خود گرفته است؛ موضوعی که طبیعتا می‌تواند باعث از بین رفتن اعتماد کاربران و فریب آنها با تبلیغاتی غیر واقعی شود که عمدتا به شکلی غیرحرفه‌ای و در قالب توصیه‌ای دوستانه و یک تجربه شخصی ارایه می‌شود.
طیف گسترده اینفلوئنسرهای ایرانی
نگاهی گذرا به افرادی که اینفلوئنسرهای ایرانی خوانده می‌شوند و عمدتا از جمله پرطرفدارترین کاربران غیرمشهور در شبکه اجتماعی اینستاگرام هستند گویای آن است که بیشتر آنها افرادی کاملا عادی هستند که به‌دلیل فیزیک خاص، پوشش خاص و گفتار و رفتاری متفاوت، طرفداران زیادی را برای خود به‌دست آورده‌اند.
حتی در یک نمونه مشاهد شده که فردی با خودکشی نمادین در برابر دوربین موبایل و انتشار آن در شبکه‌های اجتماعی فالوئرهای زیادی در اینستاگرام به دست آورده و تبدیل به یک اینفلوئنسر شده است. در نمونه دیگری یک صاحب کافه به‌دلیل هیکل عضلانی و ظاهری که به واسطه جراحی بینی و تزریق پروتز در لب به وجود آمده توانسته بیش از 240 هزار فالوئر جذب کند و برای هر پستش نزدیک به 14 هزار لایک برای خود جمع‌آوری کند.
یکی دیگر از اینفلوئنسرهای ایرانی اما به‌دلیل لمینت دندان و ظاهر مرتب دندان‌هایش مشهور شده است و طرفداران زیادی برای خود دست و پا کرده است.
البته موارد عجیب‌تر هم هست. برای مثال فردی دیگر نیز وجود دارد که در اقدامی عجیب در ازای مبلغی از کاربران، ویدیویی برای آنها ضبط و منتشر می‌کند و در آن به فرد مورد نظر کاربر ناسزا می‌گوید. این به‌اصطلاح شخصیت اثرگذار توانسته با همین روش بیش از 200 هزار فالوئر برای خود دست و پا کند.
برخی شخصیت‌های جنجالی این روزهای اینستاگرام در ازای دریافت کفش و کتانی، تبلیغ مغازه و برندهای مختلف را می‌کنند و با دریافت خدمات زیبایی مانند جراحی‌های زیبایی یا محصولات آرایشی بهداشتی به تبلیغ کلینیک‌ها و فروشگاه‌های مختلف آرایشی می‌پردازند.** از آنجا که رابطه کاربران با این افراد به‌اصطلاح تاثیرگذار بر مبنای نوعی اعتماد شکل گرفته، شاید گاهی کاربران مرز واقعیت و تبلیغ را متوجه نشوند و فکر کنند لزوما کالا و خدمات معرفی‌شده توسط اینفلوئنسرها واقعا از کیفیت بالایی برخوردار است.**
تفاوت تبلیغات توسط اینفلوئنسرها و رسانه‌ها
همان‌طور که گفته شد، در رسانه‌های چاپی مثل روزنامه‌ها، هفته‌نامه‌ها و ماهنامه‌ها با قرار گرفتن تبلیغات و آگهی‌ها در کادرهای پایین یا گوشه تصاویر مخاطب به راحتی می‌تواند تفاوت تبلیغ و مطلب رسانه را درک کند و به‌هیچ‌وجه آگهی را با مطلب و محتوای اصلی رسانه اشتباه نمی‌گیرد. در خصوص رپورتاژآگهی نیز وضع به همین‌گونه است و رسانه‌های چاپی معتبر عموما با قرار دادن خبر یا مطلب سفارشی در کادری مخصوص مخاطب را متوجه تبلیغی بودن پیام می‌کنند.
در رسانه‌های دیداری مثل تلویزیون نیز صداوسیما با برداشتن لوگوی شبکه در هنگام پخش تبلیغات عملا مخاطب را متوجه می‌کند که آگهی‌های بازرگانی در حال پخش شدن هستند تا مخاطب آن را با محتوای اصلی اشتباه نگیرد.
باوجود رعایت این اصول حرفه‌ای در رسانه‌ها اما **با توجه به نبود نظارت خاص بر فعالیت اینفلوئنسرهای ایرانی در شبکه‌های اجتماعی بسیاری از این افراد که این روزها کار و بارشان به‌شدت سکه شده است هیچ‌گونه مسوولیت اجتماعی و اخلاقی در خصوص آنچه منتشر می‌کنند و میزان تاثیر آن بر مخاطبان کم‌اطلاع و گاه کم‌سن و سال خود قایل نیستند.**
روش‌های به ظاهر پیچیده اما غیراخلاقی
اما بررسی یکی از روش‌های مرسوم در صفحات برخی از ایشان نیز خالی از لطف نیست. گاه مشاهده شده که در زیر مطلبی کاملا تبلیغی که توسط یک اینفلوئنسر منتشر شده، کاربرانی خاص در تایید محتوای تبلیغی پیام‌هایی غالبا یکسان و از پیش تهیه‌شده را منتشر کرده‌اند. این کاربران البته کسانی نیستند جز خود اینفلوئنسر! روشی که با هدف تاثیرگذاری بیشتر روی سایر مخاطبان در پیش گرفته می‌شود.
اما این روش یعنی تاکتیک ساختن آی‌دی‌های مختلف البته چیز تازه‌ای نیست و بسیاری کاربران فعال صفحات مجازی از آن اطلاع کامل دارند.
نکته‌ای که نباید از آن غافل شوید، این است که بسیاری از محصولات تبلیغ‌شده نیز به‌صورت آنلاین به فروش می‌رسند و بسیاری از کاربران بدون آنکه بدانند همان محصول در فروشگاه‌های سنتی در سطح شهر با نرخی به مراتب کمتر فروخته می‌شود اقدام به خرید آنلاین می‌کنند.
**درواقع یک تصور اشتباه عمومی این است که تمام آنچه از طریق اینترنت فروخته می‌شود ارزان‌تر از فروشگاه‌های سنتی است.**
بسیاری از کاربران این‌طور برای خود استدلال می‌کنند؛ از آنجا که کانال‌ها و صفحات اینترنتی که ظاهرا توسط یک فرد یا حتی زن خانه‌دار اداره می‌شوند، مخارجی نظیر اجاره مغازه، هزینه آب و برق و تلفن و مالیات و بیمه و پرسنل ندارند لذا قیمت‌های آنها پایین‌تر است که این طور نیست و در مواردی مشاهده شده که اتفاقا از همین تصور اشتباه عرضه مستقیم و بی‌واسطه کالا سوءاستفاده شده و اجناس به قیمت‌هایی به مراتب بالاتر به کاربران اینترنتی فروخته شده است.
مطالب سطحی و کم‌ارزش
اگرچه از یک کاربر با نفوذ که به عنوان اینفلوئنسر شناخته می‌شود انتظار می‌رود که از پرداختن به مطالب سطحی و دم‌دستی اجتناب کند، اما نگاهی گذرا به صفحات اغلب اینفلوئنسرهای ایرانی موید این مطلب است که بیشتر آنها نه به دلیل مطالب و محتوای ارزشمند و کاربردی که بیشتر به خاطر نوع اظهارات، طنزپردازی، عکس‌هایی که از خودشان یا محیط اطرافشان می‌گذارند، جلب توجه می‌کنند.
برخی از آنها صرفا به انتشار تصاویری از زندگی شخصی خود و مکان‌هایی که می‌روند می‌پردازند و بعضی هم مرتب در حالی تبلیغ محصولات مختلف بوده و به یک بولتن تبلیغاتی تبدیل شده‌اند. املاهای غلط در نوشتن مطالب، اظهارنظرهای عجیب و غریب در خصوص مسایل مختلف روز که با منطق، سازگاری چندانی ندارد گویای این است که تعداد قابل توجهی از اینفلوئنسرهای ایرانی به لحاظ فرهنگی و تحصیلاتی در سطوح پایینی قرار دارند. با وجود این شرایط برخی شرکت‌ها، برندها و فروشگاه‌ها همچنان برای تبلیغات محصولات خود به آنها مراجعه می‌کنند و جالب آنکه برخی کاربران نیز تحت تاثیر این تبلیغات قرار می‌گیرند.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
اگرچه برخی شرکت‌ها برای تبلیغات محصولات خود در شبکه‌های اجتماعی زخم‌خورده و با‌تجربه‌تر شده‌اند و این تبلیغات را در صفحات و کانال‌های صحیح‌تری انجام می‌دهند، اما به‌نظر می‌رسد برای ترمیم فضای نادرست ایجاد شده در شبکه‌های اجتماعی لازم باشد، از یک سو ما به‌عنوان کاربران شبکه‌های اجتماعی از دنبال کردن افراد سطحی اجتناب کنیم و از دیگر سو سفارش‌دهندگان تبلیغات نیز از تبلیغ در صفحات اینفلوئنسرهایی که موضوعات سطحی را دنبال می‌کنند دوری کنند.
همچنین **اتخاذ تدابیری از سوی دولت و پلیس فتا برای تمرکز بیشتر بر فعالیت اینفلوئنسرهای ایرانی و برخورد با آنهایی که با تبلیغ کالاهای تقلبی، قاچاق، غیرقانونی و گران‌قیمت، به مردم، کسب‌وکارهای قانونی و اقتصاد کشور صدمه وارد می‌کنند، می‌تواند بسیار راهگشا باشد.**
(منبع:عصر ارتباط)