پول بدهید هدیه بگیرید
شهرام شریف - لپ‌تاپ‌هاى رییس جمهورى یک بحث جذاب براى روزنامه نگاران است، در دنیاى روزنامه نگاران حالا این موضوع پس از گذشت یکى دو سال از مرزهاى یک هدیه فراتر رفته و به یک سوژه تبدیل شده است سوژه‌اى که حالا مى‌توان آن را دستمایه یک گزارش کرد.
سید محمد خاتمى‌رییس جمهور سابق زمانى که یک میلیون دلار به عنوان هدیه به خبرنگاران اختصاص داد تصور نمى‌کرد مشکلات اهداى این هدیه بیش از مشکلات دیگرى است که گریبانگیرش بوده و حتى ارایه آن به عمر ریاست جمهورى‌اش نیز کفاف نمى‌دهد. خاتمى‌از عدم ارایه هدیه خود به خبرنگاران در آخرین دیدارش با آنها آگاه شد و... به هرحال چنین تاخیرى به غیر از این که اعتراض‌ها و ناراحتى‌هایى را در گروه‌هاى مختلف پدید آورد باعث به وجود آمدن رقابتى شگفت‌انگیز میان فروشندگان لپ‌تاپ شد تا آنجا که تا کنون حداقل چند شرکت فروشنده لپ‌تاپ وارد این عرصه شده اند و با ارایه قیمت‌هاى وسوسه انگیز به نوعى به رقابت با لپ‌تاپ‌هایى پرداخته‌اند که از طریق انجمن صنفى روزنامه نگاران قرار است توزیع شود. به نوعى که مى‌توان گفت اگراین هدیه تاکنون براى روزنامه نگاران آب نداشته براى فروشندگان لپ‌تاپ نان به همراه داشته است.
هدیه سیاسى مى‌شود
روزنامه نگاران و روزنامه‌هاى ایرانى طى سال‌هاى اخیر به سرعت با کارکردهاى کامپیوتر آشنا شده و خوگرفته اند به طورى که دیگر حذف کامپیوتر از مجموعه روزنامه‌ها حتى براى چند ساعت آنها را کاملا فلج مى‌کند. استفاده از کامپیوتر در صفحه آرایى، حروفچینى و دریافت خبر امروزه به یکى از ضرورى ترین وسایل روزنامه‌ها تبدیل شده است اما استفاده از کامپیوتر براى انجام کارهاى روزانه خبرنگاران مثل خبرنویسى، ارسال عکس و ... چندان معمول نیست. شاید همین مقدار استفاده از کامپیوتر
(چه دستى و چه دسک تاپ) هم به موضوع برخورد روزنامه نگاران ایرانى با همتایان خارجى خود مربوط شود.
در بسیارى از مسافرت‌هاى خارجى یا مسابقات داخلى که با حضور خبرنگاران خارجى انجام مى‌گرفته، روزنامه نگاران ایرانى همتایان خارجى خود را دیده اند که تنها با بهره گیرى از یک لپ‌تاپ و یک تلفن همراه عکس و گزارش‌هاى خود را به لحظه براى رسانه‌هاى خود ارسال مى‌کنند از این منظر دلیل انتخاب لپ‌تاپ براى ارایه به خبرنگاران ایرانى شاید هوشمندانه‌ترین انتخاب مى‌توانست به شمار آید. اما به نظر مى‌رسد این انتخاب هوشمندانه حداقل در سطح فکر باقى ماند چراکه تاخیر بیش از اندازه حتى دلایل واقعى آن را نیز زیر سوال برده و همچون بسیارى از موضوعات دیگر حتى جنبه سیاسى نیز پیدا کرده و به برخى تسویه حساب‌ها در این عرصه منجر شده است.
انجمن صنفى روزنامه نگاران سرانجام پس از گذشت یک سال و نیم از مطرح شدن موضوع هدیه اعلام کرد که خبرنگاران با پرداخت 700هزارتومان و دریافت 300هزارتومان سوبسید هدیه رییس جمهورى قادربه دریافت آن هستند. بنابر آمارها هم اکنون انجمن صنفى روزنامه نگاران بیش از دو هزار عضو ثبت شده دارد که در بهترین شرایط تعداد متقاضیان استفاده از چنین امکانى به یک هزار و 500 نفر نمى‌رسد.
رامین رادنیا بازرس انجمن صنفى چند روز قبل از پایان زمان مقرر ثبت نام در یک مصاحبه اعلام کرد که در حدود یک هزار و 70روزنامه نگار براى دریافت هدیه خاتمى‌ثبت نام کرده اند که شامل 570 نفر تهرانى و 500 نفر شهرستانى هستند.
به گفته رادنیا لپ‌تاپ‌هاى در نظر گرفته شده جدیدترین مدل HP است که در بازار ایران حدود یک میلیون و 100هزارتومان قیمت دارد و با دریافت 700 تا 750هزار تومان از هر روزنامه نگار به آنها تحویل مى‌شود. پیش از آن رییس انجمن صنفى روزنامه نگاران نیز اعلام قیمت نهایى لپ‌تاپ‌ها را منوط به تشکیل کمیته سه جانبه دانسته بود. خبرگزارى فارس که طى ماه‌هاى اخیر موضوع واگذارى لپ‌تاپ‌هاى رییس جمهورى را از موضعى انتقادى دنبال کرده به نقل از مزروعى اعتبار یک میلیون دلارى رییس جمهور را معادل 600میلیون تومان براى دو هزار نفر اعلام کرد که متقاضیان با سه سال سابقه کار که هم اکنون در نشریه اى مشغول به کار باشند مى‌توانند از آن استفاده کنند.
به گفته مزروعى موضوع خرید لپ‌تاپ از اوایل مردادماه سال 83 و در چارچوب معاملات دولتى طى قراردادى با شرکت گسترش انفورماتیک جنبه اجرایى به خود گرفت و با باز کردن LC (گشایش اعتبار) و سفارش کامپیوترها خرید لپ‌تاپ‌هاى مدل 1100 شرکت DELL ادامه یافت تا اینکه در 20 اردیبهشت با حکم قضایى در فرودگاه تایوان مبنى بر استفاده دوگانه از این کالا و طرح شدن موضوع تحریم ایران، محموله متوقف شد به همین دلیل براى برگشت نشدن پول به خزانه در جلسه‌اى با وزارت ارشاد مدل لپ‌تاپ‌ها به HP تغییر یافت.
تاخیر در خرید هدیه
طولانى شدن زمان واگذارى لپ‌تاپ‌ها حتى به گشوده شدن انتقاد معاون مطبوعاتى وزیر ارشاد نیز منجر شد. وزارت ارشاد پیش از این خود موضوع واگذارى لپ‌تاپ‌ها را به انجمن صنفى سپرده بود و در مسیر واگذارى اعتبار نیز مراحل اجرایى کار را به عنوان طرف دولتى بر عهده داشت.
صحفى گفته بود: متاسفانه انجمن صنفى روزنامه‌نگاران به عنوان مجرى و شرکت گسترش انفورماتیک به عنوان کارگزار عملیات خرید، ضعیف عمل کردند اما باید پذیرفت که اتفاقات غیر قابل پیش بینى و مانع تراشى‌هاى برخى ذى‌نفع‌هاى سیاسى و اقتصادى در به تعویق افتادن عملیات خرید خارجى این کالا موثر بوده است.
این انتقاد بلافاصله با پاسخ انجمن صنفى روبه رو شد و شمس الواعظین در مقام نایب رییس انجمن گفت: اصلا این قضیه ربطى به وزارت ارشاد ندارد که بخواهد در این زمینه صحبت کند. اگر اشکالى در این زمینه از سوى انجمن یا شرکت مجرى ایجاد شده، آقاى رییس‌جمهور باید مستقیما با انجمن ارتباط برقرار کند. چرا که این انجمن بزرگ‌ترین انجمن صنفى کارى روزنامه‌نگاران است و این موضوع به وزارت ارشاد هیچ ربطى ندارد که در این قضیه وارد شود و بخواهد بر روى ضعف و یا قوت انجام این کار نظارت کند.
در حالى که وضعیت لپ‌تاپ‌ها در بلاتکلیفى به سر مى‌برد جنگ و گریزهاى لفظى نیز در این میان بالا گرفت. انجمن روزنامه‌نگاران مسلمان، خبرگزارى فارس و روزنامه کیهان در این میان بیشترین حجم انتقاد را به خود اختصاص دادند و رجبعلى مزروعى نیز چنین برخوردهایى را سیاسى دانست.
200میلیون تومان گم شده
با نزدیک شدن زمان اعلام ثبت نام خبرنگاران براى دریافت لپ‌تاپ‌ها و کشیده شدن این بحث به مطبوعات شرکت‌هاى کامپیوترى وارد کننده لپ‌تاپ نیز به موضوع علاقه‌مند شدند. درست در زمانى که روزنامه نگاران در اندیشه تهیه 700هزارتومان براى ثبت نام بودند یک شرکت خصوصى با ارسال اطلاعیه‌هایى به رسانه‌ها و به مناسبت روز خبرنگار پیشنهاد ارایه لپ‌تاپ‌هایى را با قیمت 760هزارتومان داد.
ویژگى که روزنامه نگاران را در مورد انتخاب بین این دو لپ‌تاپ به تردید وامى‌داشت این بود که مارک لپ‌تاپ پیشنهادى جدید IBM بود که نسبت به مارک لپ‌تاپ‌هاى انجمن ، HP برند معروف ترى به حساب مى‌آمد و برخلاف لپ‌تاپ‌هاى انجمن که اطلاعاتى در مورد مشخصات آن منتشر نشده بود شرکت مزبور تمامى‌اطلاعات مربوطه را به رسانه‌ها ارایه داده بود. نکته شاخص پیشنهاد جدید این بود که این شرکت لپ‌تاپ آى‌بى‌ام را با قیمتى در اختیار روزنامه نگاران قرار مى‌داد که شرکت تحت قرارداد انجمن آن را صرفا با کمک 300هزارتومانى رییس جمهور قابل ارایه مى‌دانست. به این ترتیب مى‌شد این فرض را در نظر گرفت که اگر انجمن به عنوان مثال با این شرکت قرارداد مى‌بست روزنامه نگاران مى‌توانستند با 300 هزارتومان صاحب لپ‌تاپ شوند.
محسن میرابراهیمى مدیر شرکت نگاران و دبیر جشنواره نرم‌افزارهاى چند رسانه‌اى که موضوع ارایه لپ‌تاپ‌هاى آى‌بى‌ام را به خبرنگاران پیشهاد داده خود از مدیران سابق شرکت گسترش انفورماتیک شرکتى است که از طرف انجمن مامور به واردات لپ‌تاپ‌هاست و شاید از رقباى فعلى آنها به حساب مى‌آید. او که از طریق وزارت ارشاد در جریان واردات لپ‌تاپ‌ها قرار گرفته مى‌گوید: آنها اول مى‌خواستند که لپ‌تاپ DELL را بخرند که نتوانستند، سپس به سراغ ویگنت که یک لپ‌تاپ چینى ارزان قیمت ( در حدود 640هزارتومان) و در عین حال بى کیفیت است رفتند و بعد به سراغ HP آمدند که آن مارک در حدود 900هزارتومان قیمت داشت. یک میلیون دلار اهدایى خاتمى‌هشتصد میلیون تومان مى‌شود و اگر آن را به هزار خبرنگار مى‌دادند یعنى هر خبرنگار هشتصد هزارتومان دریافت مى‌کند که بر این اساس هر کدام با پرداخت صدهزارتومان مى‌توانست صاحب لپ‌تاپ شود.
میرابراهیمى همچنین اعتقاد دارد دو هزار خبرنگار متقاضى در این شرایط وجود ندارد و حتى اگر وجود داشته باید به هر خبرنگار 400هزارتومان بابت خرید لپ‌تاپ سوبسید ارایه شود در حالى که این میزان هم اکنون 300هزارتومان آن هم براى کمتر از دوهزارنفر ذکر شده است. وى مى‌پرسد وضعیت200میلیون دیگر چه مى‌شود؟
به گفته میرابراهیمى‌لپ‌تاپ هم اکنون روى بورس کالاهاى کامپیوترى قرار دارد و در صورتى که کسى بخواهد حدود 500 لپ‌تاپ را یکجا خریدارى کند مى‌تواند‌از تخفیف‌ها و کاهش هزینه‌هاى زیادى برخوردار شود بنابراین در حجمى‌بیشتر از این به مراتب میزان تخفیف‌هاى گرفته شده براى لپ‌تاپ‌ها بیشتر است .
میرابراهیمى مى‌گوید، ما حساب کردیم که اگر یک میلیون دلار را به ما مى‌دادند پس از گذشت یک سال و نیم ماندن پول در حساب، مى‌توانستیم 1624 لپ‌تاپ رایگان به خبرنگاران بدهیم.
من نه، ما سود ببریم
تماس‌هاى انجام گرفته توسط روزنامه نگاران با انجمن صنفى براى کسب اطلاع از مارک و مدل لپ‌تاپ‌هاى اهدایى تا هنگام نوشتن این گزارش چند روز پس از پایان ثبت نام‌ها بى نتیجه بوده است.
مسوولان انجمن تاکنون صرفا به مارک HP و این که بالاترین مدل آن است اشاره کرده‌اند و هیچ گونه توضیحى در مورد مشخصات آن ارایه نداده اند. در واقع براى خرید این لپ‌تاپ‌ها روزنامه نگاران باید با چشم بسته 700هزارتومان بپردازند در حالى که لپ‌تاپ دستگاه‌هایى است که به وضوح با سلیقه و کارکاربرانش ارتباط دارد.
شرکت نگاران اما حداقل مشخصات لپ‌تاپ‌هاى 760هزارتومانى اش را به خبرنگاران ارایه داده که قیمت حدودى آن در اینترنت 900دلار است و در بازار ایران در حدود یک میلیون به فروش مى‌رسد که حتى در صورت محاسبه کاهش خرید عمده محصول باز هم سود بسیار ناچیزى براى فروشنده باقى مى‌ماند اما چرا یک شرکت کامپیوترى حاضر است با چنین سودى به ارایه محصول به خبرنگارن بپردازد.
میرابراهیمى پاسخ مى‌دهد: اگر ما تعداد زیادى لپ‌تاپ آى‌بى‌ام بتوانیم به فروش برسانیم در واقع مى‌توانیم براى بازار ایران و آى‌بى‌ام خاورمیانه (فروشنده دستگاه‌ها) اعتبار کسب کنیم این اعتبار و گردش مالى سود ماست. در مقابل باید توجه داشت که ماهمه لپ‌تاپ‌ها را یکجا وارد کشور مى‌کنیم و این به دلیل پرداخت یکجاى هزینه خرید، دریافت تخفیف قابل توجه و همچنین دریافت مجوز استاندارد هزینه‌هاى ما را در مقابل وارد کردن موردى و متعدد دستگاه‌ها بسیار کاهش مى‌دهد. از طرف دیگر در این مدت ضمن استقبال خبرنگاران، سازمان‌هاى زیادى نیز به ما مراجعه کرده‌اند و خواستار لپ‌تاپ با این شرایط شده‌اند که در واقع تضمین کننده آینده این بازار است. اما مشکل اصلى که در ارایه لپ‌تاپ‌هاى آى‌بى‌ام وجود دارد نبود شرکتى براى ارایه گارانتى به آنها در ایران است. هر چند این دستگاه‌ها گارانتى بین‌المللى دارند اما نزدیک‌ترین بازار بین‌المللى به ایران دبى است و کوچکترین مشکلى براى لپ‌تاپ - که به دلیل در حرکت بودنش یک دستگاه پرریسک محسوب مى‌شود- مشکل بزرگى براى صاحب آن به وجود مى‌آورد. از این نظر شاید بتوان دستگاه‌هاى HP را داراى وضعیت بهترى به شمار آورد، چرا که شرکت‌هاى ارایه دهنده گارانتى آن در ایران هر چند غیر رسمى نسبت به آى‌بى‌ام برترى دارند. ارایه دهندگان لپ‌تاپ‌هاى آى‌بى‌ام مى‌گویند که شرکت خودشان نیز یک گارانتى یک ساله روى این دستگاه‌ها ارایه مى‌کند. ضمن این که بیمه آسیا نیز این دستگاه‌ها را در مقابل حادثه و دزدى بیمه کرده است.
اسکناس برتر از لپ‌تاپ
این واقعیتى است که بسیارى از خبرنگاران، لپ‌تاپ‌ها را براى کارکردن نمى‌خواهند و بسیارى تصمیم دارند بلافاصله پس از دریافت آن را به فروش رسانده و مابه التفاوت آن را دریافت کنند. این پیش از این که ناشى از درک نکردن فضاى روزنامه نگارى جهان و تکنولوژى اطلاعاتى باشد ناشى از وضعیت مالى روزنامه‌نگاران در کشور است از همین رو تعجبى ندارد که شایعاتى به گوش مى‌رسد که نماینده‌اى از شرکت فروشنده لپ‌تاپ به انجمن در هنگام تحویل دستگاه‌ها در خود انجمن حضور خواهد داشت و لپ‌تاپ را بلافاصله خریدارى و مابه تفاوت آن را به متقاضیان پرداخت خواهد کرد. در همین حال این هم واقعیتى است که پرداخت 700هزارتومان یکجا براى هر خبرنگار و غیر خبرنگارى در ایران سنگین است و در موقعیتى که در بسیارى از نشریات هنوز براى استفاده معمولى افراد نیز کامپیوتر و دستگاه‌هاى تکنولوژیکى از این دست به اندازه کافى وجود ندارد و هنوز تکنولوژى کامپیوتر، کاربرد چندانى نیافته، قابلیت‌هاى یک لپ‌تاپ تا حد یک ماشین تایپ کاهش پیدا مى‌کند.
بنابراین چندان تعجبى ندارد که حتى کسانى که براى پرداخت این مبلغ مشکلى ندارند نیز اولویت نخست شان لپ‌تاپ نباشد، از این رو برخى اعتقاد دارند، اى کاش به جاى خرید یک جنس یکسان براى همه خبرنگاران مبلغ اهدایى رییس جمهور را مستقیم به آنها پرداخت مى‌کردند تا به صورتى که خود صلاح مى‌دانند هزینه کنند.
از سوى دیگر هم اکنون در بسیارى از کشورهاى جهان، خرید لپ‌تاپ یا هر جنس دیگرى از یک شرکت مى‌تواند با استفاده از امکانات وام بانکى به صورت اقساط انجام شود، به این صورت که بانک با معرفى شرکت مستقیما با مشترى طرف حساب مى‌شود. در ایران نیز یک بانک خصوصى هم اکنون چنین امکانى را با بهره 5/1درصد براى خریدهاى اجناس زیر یک میلیون از جمله لپ‌تاپ - فراهم کرده، اما نکته جالب آنجاست که در سیستم این بانک خبرنگاران جزو اقشار ریسک پذیر به شمار مى‌آیند که امنیت شغلى ندارند، چراکه درآمد بخش مهمى‌از آنها زیر 240هزارتومان در ماه است و بنابراین ارایه چنین تسهیلاتى به آنان منتفى است.
***
ماجراى لپ‌تاپ‌ها هنوز ادامه دارد و سروصدایى که تاکنون به پاکرده باعث شده شرکت‌هاى دیگرى نیز با هدف کمک به خبرنگاران وارد صحنه شوند. شرکت آفتاب شرق که لپ‌تاپ‌هاى توشیبا را در ایران به فروش مى‌رساند اعلام کرده که حاضر است یک دستگاه 900هزارتومانى خود را با دریافت 600هزارتومان پیش قسط و اقساط طولانى مدت به روزنامه نگاران ارایه کند. لپ‌تاپ‌هاى آفتاب شرق در بین کاربران ایرانى به لپ‌تاپ‌هاى گران قیمت مشهورند که در عوض از خدمات گارانتى و پشتیبانى مناسبى برخوردار است.اما در این میان کسانى نیز عقیده دارند هزینه تاخیر در ارایه هدیه رییس جمهورى بیش از این است.
در ماه‌هاى پایانى ریاست جمهورى خاتمى‌صحبت از کمک یک میلیون دلارى دیگرى به روزنامه نگاران بود که احتمالا با این پاسخ که به آن خاتمه داده شد. شاید از یک نظر ماجراى لپ‌تاپ‌ها به ماجراى اهداى پرینتر به اعضاى هیات علمى‌دانشگاه در سه سال قبل مشابه باشد. جایى که بسیارى از استادان دانشگاه ترجیح دادند که پرینترهاى خود را به جاى استفاده به فروش برسانند و از قضا این کار بازار پرینتررا براى مدتى به هم ریخت. حالا اما به نظر نمى‌رسد بازار لپ‌تاپ با این هدیه چندان به هم ریخته باشد که گویا رونق هم گرفته است.
- ۸۴/۰۵/۲۴