چالشها و راهکارهای توسعه تجارت الکترونیکی در ایران
هفته صادرات به اتمام رسید و سازمان بازرگانی و دیگر سازمانهای مرتبط با صادرات همایشها و نشستهای مختلفی را در این هفته برگزار نمودند.
این همایشها و نشستها در زمینه صادرات و تجارت به صورت مطلوبی برگزار شد اما در این میان نکته‌ای به دست فراموشی سپرده شد که آن بحث استفاده از "تجارت الکترونیک" در صنعت و صادرات است.
این در حالی است که دولتمردان با وجود دانش فراوان در زمینه فناوری اطلاعات باید این دید را نسبت به استفاده از آن در کسب و کار اینترنتی (تجارت الکترونیک) بکار بگیرند.
"تجارت الکترونیک" ببا زبانی ساده و خلاصه عبارت است از هرگونه خرید و فروش کالا و خدمات از طریق اینترنت و شبکه‌های مختلف کسب و کار اینترنتی.
تجارت الکترونیک باعث می‌شود تا فرآیند موجود در ارتباطات و بازاریابی تولیدکننده، روابط و داد و ستد آن در سطح بین‌المللی بسیار روشن شود.
این نوع تجارت که بیشتر از طریق اینترنت انجام می‌شود انواع گوناگونی دارد که می‌توان به تجارت بین تاجر به تاجر( ،(B2Bتاجر با مشتری( (B2Cو مشتری با مشتری( (C2Cاشاره کرد.
در این نظام، صادرکننده یا مصرف‌کننده به صورت مجازی و با استفاده از شبکه اینترنت با صادرکننده یا مصرف‌کننده دیگر در هر جای دنیا ارتباط برقرار می‌کند.
مزایای استفاده از تجارت الکترونیک را می‌توان در گسترش دامنه کسب و کار و به تبع آن افزایش فروش و درآمد، کاهش هزینه‌ها در تبلیغات، بازیابی ارتباط با مشتری و تجار دیگر دانست.
کاهش هزینه‌های اداری از قبیل نامه‌نگاری، منشی، پشتیبانی بهتر و سریعتر و موثرتر، از پیامدهای یک کسب و کار اینترنتی است.
تجارت الکترونیک در تمام دنیا و به صورت ۲۴ساعته و هفت روز هفته که بیشتر از طریق اینترنت انجام می‌گیرد، برای تمامی تجار و مشتریان قابل دسترسی است.
افزایش سرعت انجام امور دریافت سفارش، امور حسابداری، ثبت آمار موجود و بسیار مواردی از این قبیل، از ویژگیهای این شیوه نوین تجارت است.
از این طریق می‌توان با سهولت به انتخاب مصرف‌کننده و جهت تولید کالا متناسب با نیاز مصرف‌کننده دسترسی پیدا کرد.
در "برنامه جامع توسعه تجارت الکترونیک ایران" که در ماده ۷۹قانون تجارت الکترونیک شهریور ماه ۱۳۸۵به تصوب هیات وزیران رسید، سازمان بازرگانی موظف به استفاده از این نوع تجارت شده است.
یک مسوول در مرکز آمار و رایانه دانشگاه فردوسی در این‌باره می‌گوید: با توجه به قانون، وزارت بازرگانی مکلف است به‌منظور آموزش راهبرد و کاربردها در تجارت الکترونیک، نسبت به تدوین برنامه‌های آموزشی برای بازرگانان و اصناف فرهنگ‌سازی نماید.
موسی‌الرضا یوسفی یکی از دلالیل ضعف تجارت الکترونیک را در ایران نبود دانش فنی تجار و کسبه دانست و افزود: باید با آموزش و برگزاری سمینارهای مختلف، مزایا و نحوه کار با تجارت الکترونیک را برای آنها توضیح دهیم.
وی ادامه داد: این نوع آموزش باید برای مدیران عالی، میانی و پایه و نیز کارشناسان سازمان بازرگانی و در راستای اجرای ماده ۷سیاست تجارت الکترونیکی ایران انجام گیرد.
او یکی دیگر مشکلات موجود در تجارت الکترونیک را سرعت و امنیت شبکه‌های اطلاعاتی و ارتباطی عنوان کرد و گفت: اگر امنیت و سرعت شبکه برقرار نشود، مزیت فراوان آن به خوبی حاصل نخواهد شد و اهداف تجارت الکترونیک در کشور به نتیجه نخواهد رسید.
یوسفی افزود: در کشور ما که بسیاری از نرم‌افزارهای پایه از قبیل سیستم عامل و نرم‌افزارهای کاربردی از طریق واسطه‌ها و شرکتهای خارجی تهیه می‌شود، ترس نفوذ از طریق راههای مخفی توسط هکرها برای بازرگانان وجود دارد.
وی می‌افزاید: این احتما وجود دارد که اهمیت ندادن به "موضوع امنیت اطلاعات" در آینده باعث ایراد و خسارات شدیدی خواهد شد که بعضا جبران ناپذیر است.
یک مدرس دانشگاه علوم کاربردی در مشهد و کارشناس ارشد فناوری اطلاعات نیز در این زمینه می‌گوید در مرحله نخست ایجاد تجارت الکترونیک در ایران باید با آموزشها و برگزاری همایشهای مختلف تفکر و فرهنگ تجار و بازرگانان را نسبت به استفاده از تجارت الکترونیک در صادرات و صنعت تغییر داد.
مهندس عباس پورفرخی ادامه می‌دهد: باید خدمات اولیه تجارت الکترونیک مثل معرفی کالا، بازاریابی و موارد مشابه را به درستی در اینترنت انجام دهیم.
وی می‌گوید: می‌توانیم تمام مراحل تجارت الکترونیک را به راحتی با استفاده از اینترنت انجام دهیم و در مرحله آخر مشخص کنیم که پول را به حساب ما بریزند و به این صورت مشکل فقدان کارتهای اعتباری بین‌المللی در کشور از بین می‌رود.
این کارشناس، تفکر اشتباه در بحث تجارت الکترونیک را برداشت غلط از کاربرد اینترنت در این نوع تجارت دانست و افزود: بحث ایجاد سایت اینترنتی و پشتیبانی از آن ربطی به پهنای باند اینترنت ندارد و تجار می‌توانند با بهره‌گیری از همین سرعت پایین به استفاده از تجارت الکترونیک بپردازند.
پورفرخی با اشاره به موقعیت جغرافیایی خوب مشهد از نظر اینکه در کنار جاده ابریشم قرار دارد و می‌تواند تعامل خوبی با کشورهای همسایه داشته باشد می‌گوید: با این وجود این موقعیت، بازرگانان و تجار نتوانسته‌اند از این امکان به خوبی استفاده کنند.
وی با بیان اینکه در معاملات صورت گرفته از طریق تجارت الکترونیک در کشورهای اروپایی همه امور از طریق اینترنت انجام نمی‌شود، می‌افزاید: در تمامی موارد معاملات سنگین، طرفهای معامله برای اعتمادسازی بین فروشنده و خریدار، بطور حضوری یک بار ملاقات دارند.
او ادامه داد: تجارت الکترونیکی که کاملا به صورت الکترونیکی در کشورهای اروپایی انجام می‌شود معمولا برای خرید یک کالای کوچک(مثل پیتزا) صورت می‌گیرد لذا تفکر الکترونیکی بودن کلیه امور تجارت الکترونیک را باید از اذهان تجار، بازرگانان و عموم مردم پاک کنیم.
وی یکی دیگر از مشکلات بحث تجارت الکترونیک را پایین بودن سرعت و گران بودن هزینه اینترنت در ایران دانست و اضافه می‌کند: هم‌اکنون هزینه متوسط دسترسی به اینترنت در ایران سه برابر هزینه مشابه در اروپا است.
این کارشناس فناوری اطلاعات می‌افزاید: در کاربرد و تعریف درباره تجارت الکترونیک، اینترنت به عنوان ارزانترین، مطمئن‌ترین و سریعترین واحد ارتباطی است.
وی گفت: اصلا نمی‌توان از مردم توقع داشت با این سرعت پایین اینترنت و گران بودن آن، از این دهکده جهانی برای تسریع امور استفاده کنند لذا مسوولان باید زیرساختها و بسترهای لازم را فراهم کنند.
او تصریح کرد: اگر بخواهیم مشکل ترافیک، فرهنگ اجتماعی، کارایی امور، خدمات الکترونیک و بسیاری از این مسایل در اذهان عموم جا افتد باید هزینه دسترسی شهروندان به اینترنت را در کشور کاهش دهیم.
معاون تجارت خارجی سازمان بازرگانی خراسان رضوی نیز در این‌باره گفت: برای ایجاد تجارت الکترونیک باید زیرساختهای فنی توسط مخابرات در خصوص ارتباطات و فناوریهای لازم ایجاد شود.
منوچهر سلطانی افزود: مهمتر از زیرساختها بحث سرمایه‌گذاری در بخش تجارت الکترونیک توسط بنگاههای اقتصادی است لذا باید این امر مورد توجه قرار گیرد.
وی گفت: به دلیل فقدان سرمایه‌گذاری در این خصوص، انگیزه بخش خصوصی برای استفاده از تجارت نوین الکترونیک ضعیف است.
او افزود: وزارتخانه‌های آموزش و پرورش و علوم نیز باید در این چارچوب فرهنگ‌سازی لازم را در سطوح مختلف دبیرستان و دانشگاه انجام دهند تا عموم مردم آمادگی کامل را برای استفاده از تجارت الکترونیک کسب کنند.
وی سرمایه‌گذاری و فرهنگ‌سازی در زمینه تجارت الکترونیک را یکی از راههای پیشرفت این فناوری نوین در ایران دانست و گفت: اگر سرمایه‌گذاری و فرهنگ‌سازی لازم صورت گیرد، هم در هزینه‌ها، فروش، تبلیغات و هم در صنعت تجارت و واردات صرفه‌جویی می‌شود.
او ادامه داد: ایجاد کمیته‌هایی در هر بنگاه اقتصادی برای فرهنگ‌سازی در این زمینه کمک شایانی به پیشبرد اهداف تجارت الکترونیک در ایران می‌کند.
معاون تجارت خارجی سازمان بازگانی خراسان رضوی، یکی دیگر از مشکلات تجارت الکترونیک در ایران را نبود بانکداری الکترونیک به معنای واقعی می‌داند و افزود: بحث نبود "کارتهای اعتباری" معتبر و مراکز تایید "امضای دیجیتال" از دیگر مشکلات این بخش است.
وی گفت: باید زیرساختها و بسترهای لازم توسط مسوولین برای بانکداری الکترونیک ایجاد شود.
سلطانی با بیان اینکه تجربه سایر کشورها نشان می‌دهد استفاده از تجارت الکترونیک باعث کاهش قیمت تمام شده برای مصرف‌کننده و تولیدکننده می‌شود، اظهار داشت: اگر بتوانیم بخش بازاریابی را با استفاده از تجارت الکترونیک فعال کنیم قاعدتا تولید ما بر اساس تقاضا انجام می‌شود.
وی یکی دیگر از معضلات تجارت الکترونیک را عدم گسترش کاربرد زبان انگلیسی در عموم جامعه است و گفت: با فراگیری زبان انگلیسی و استفاده مفید از اینترنت می‌توان به گسترش تجارت الکترونیک در ایران خوشبین بود.
او می‌گوید: در تجارت سنتی زمان محدود است ولی تجارت الکترونیک در ۲۴ ساعت شبانه‌روز و هفت روز هفته انجام می‌شود و این یکی از مزایای تجارت الکترونیک است.
وی با بیان اینکه استفاده از تجارت الکترونیک برای بنگاههای اقتصادی می تواند به عنوان حضور آنها در یک نمایشگاه بین‌المللی باشد، افزود: قطعا استفاده از این فناوری نوین می‌تواند کمک شایانی به اقتصاد کشور کند.
او در خصوص عضو نبودن ایران در سازمان تجارت جهانی( (WTOو تاثیر آن بر تجارت الکترونیک نیز افزود: حضور ایران در سازمان تجارت جهانی تاثیر زیادی در تجارت الکترونیک کشور خواهد داشت اما بحث تجارت الکترونیک و عضویت در سازمان تجارت جهانی دو موضوع مجزا هستند و به یکدیگر مربوط نمی‌شوند.
وی ادامه داد: بحث تجارت الکترونیک مربوط به استفاده از فناوری است لذا یکی از فواید الحاق به سازمان تجارت جهانی، استفاده مفید و موثر از تجارت الکترونیک خواهد بود.
او با بیان اینکه باید سیاستگذاری دولتمردان به سوی تجارت الکترونیک گسترش یابد، گفت: تجارت الکترونیک یک بحث ملی است لذا در این خصوص باید سرمایه‌گذاری لازم صورت گیرد.
- ۸۵/۰۹/۰۶
