چند عکس و خبر؛ دستاورد دیپلماتیک وزارت ارتباطات
هلیا ظهیری - زنده شدن بعد روابط خارجی در حوزه ICT یادگاری است که از زمان وزارت محمود واعظی بر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بر جای مانده و اخبار این روزهای این وزارتخانه در دوره وزیر جدید نشان می‌دهد این راه ادامه دارد،
اما اینکه از انبوه توافقات و تفاهم‌ها و نشست‌های مشترک و تعاملات تا چه حد به‌جز چند عکس و خبر نتایج ملموسی حاصل شده، موردی است که این وزارتخانه سرانجام باید روزی آن را تعیین تکلیف کند و کارنامه روشنی ارایه دهد.
زمانی که قرار شد در دولت یازدهم یک دیپلمات کهنه‌کار سکان وزارت ارتباطات را به‌دست گیرد، تخصص محمود واعظی در حوزه روابط خارجی هم به‌عنوان یک ایراد و هم در قالب یک حسن تعبیر می‌شد و یادمان هست زمانی که قرار بود از مجلس رای اعتماد بگیرد، هم مخالفانش به آن اشاره می‌کردند هم موافقانش و نکته‌ای که موافقان می‌گفتند این بود که وزارت ارتباطات برای توسعه در فضای تکنولوژی کشور و تامین حقوق خود از منابع بین‌المللی نیازمند چنین تخصصی است. دوران وزارت واعظی هم به همین منوال گذشت و مملو از تعاملات دیپلماتیک بود. وی کارنامه‌ای سرشار از توافقات و تفاهم‌ها و سفرها و میزبانی‌ها بر جای گذاشت، اما بعد دوم که تا چه حد این تعاملات به توسعه فضای تکنولوژیک و تامین حقوق بین‌المللی کشور منتج شد، نکته دیگری است که بارها درباره آن سوال شده است.
به‌دنبال خروجی ملموس
آبان‌ماه سال گذشته بود که در گزارشی با عنوان «به‌دنبال دستاوردهای دیپلماتیک وزارت ارتباطات» به بررسی انبوهی از تفاهم‌نامه‌های امضاشده میان وزارت ارتباطات ایران با کشورهای مختلف پرداختیم و این‌طور نتیجه‌گیری شد که تقریبا هیچ‌یک از آن تفاهم‌نامه‌ها به‌جز چند خبر و عکس، خروجی ملموسی نداشت.
در دولت یازدهم اسناد همکاری و تفاهم‌نامه‌های زیادی توسط وزارت ارتباطات با کشورهای خارجی امضا شد؛ تفاهم با عراق در حوزه ارتباطات در خصوص تهیه پهنای باند اینترنت داخلی عراق و ترانزیت پهنای باند و برخی دیگر از موارد در سال ۹۳ از نخستین تفاهم‌نامه‌های امضا شده بود که بعد از آن خبری از روند پیشرفت همکاری‌های مشترک منتشر نشد. سفر به چین در اوایل خرداد سال ۹۴ از دیگر سفرهای دیپلماتیک وزیر پیشین بود که در کنار عناوین کلی، بحث توسعه شبکه ملی اطلاعات هم در این سفر مطرح شد.
تشکیل کمیته همکاری ایران و مجارستان و امضای سند همکاری با افغانستان در آذرماه سال ۹۴، امضای دو سند همکاری با ارمنستان، توافق همکاری با ویتنام در 10 بخش هم از آخرین توافقات دیپلماتیک اواخر سال ۹۴ بود. امضای تفاهم با روس‌ها و موضع کش‌دار و بی‌نتیجه فعالیت موتور جست‌وجوی یاندکس در ایران، امضای سند همکاری سایبری با آذربایجان، امضای سند همکاری با کره جنوبی و طرح شرط مهم انتقال تکنولوژی به ایران برای حضور شرکت‌های کره‌ای در بازار کشورمان که البته گویا راه به جایی نبرد، همکاری با کشور اروپایی لوکزامبورگ، امضای سند همکاری با فنلاند و موضوع بازگشت نوکیا به ایران برای راه‌اندازی آخرین نسل تلفن ثابت با همکاری یک کنسرسیوم ایرانی، امضای سند همکاری با هواوی، مذاکره با کشور اوگاندا درباره حاکمیت جهانی بر اینترنت، مذاکره با الجزایری‌ها برای افزایش همکاری‌های ارتباطی، امضای تفاهم‌نامه با بلغارستان درخصوص ارتباطات و فناوری اطلاعات و مخابرات، امضای یادداشت همکاری با فرانسه در زمینه ارتباطات و رایزنی وزیر ارتباطات برای انتقال تکنولوژی موبایل به ایران در سفر به سوئد از جمله این تفاهم‌ها و مذاکرات است که تاکنون وزارت ارتباطات اخباری از نتایج این تفاهم‌ها ارایه نکرده است.
سوال‌هایی که بی‌جواب ماند
بنابراین با توجه به تمرکز بی‌سابقه وزارت ارتباطات روی تعاملات دیپلماتیک و بین‌المللی، این گزارش طبعا با واکنشی از سوی وزارت ارتباطات مواجه نشد؛ چراکه ظاهرا خروجی قابل ارایه‌ای نیز در دسترس نبود.
واقعیت این است که وقتی صحبت از انتقال تکنولوژی به میان می‌آید یا انتظار حضور یک شرکت بزرگ در بازار ایران ایجاد می‌شود، وقتی حرف از فعالیت یک جست‌وجوگر و رقابت با گوگل است و مواردی از این دست شاید دیگر حتی نیازی به اطلاع‌رسانی خود وزارتخانه هم نباشد. این‌گونه اخبار حکایت پری‌رویی است که تاب مستوری ندارد و قطعا سر از جایی بر می‌آورد، اما به هر حال در این سال‌ها خبری نبود. شاید اگر زمان‌بندی توافقات و تفاهم‌ها هم اطلاع‌رسانی می‌شد حداقل رسانه‌ها می‌دانستند چه زمانی باید در انتظار نتایج باشند و دقیقا چه موقع باید اخبار را مطالبه کنند تا طرف خارجی درباره توافقات و تفاهم‌هایش اطلاع‌رسانی کند.
سبک و سیاق خاص دیپلماتیک محمود واعظی همچنان و تا روز آخر صدارت وی در وزارت ارتباطات ادامه یافت و بعد از آن نیز چند تفاهم‌نامه نامعلوم دیگر با کشورهایی مانند گرجستان، تاتارستان، سوئد و... هم به‌امضا رسید.
تفاهم برای تفاهم یا برای نتیجه
بله، به هر حال** اگر این رویدادها برای وزارت ارتباطات صرفا تفاهم برای تفاهم بود یا یک رخداد دیپلماتیک فارغ از هر نتیجه‌ای، اما برای فضای تکنولوژی کشور که وعده تحول داده بودند مهم بود و نیازمند نتیجه و طبیعی بود که رسانه‌ها حداقل پیگیر نتایج این رویدادها باشند. **
کمی بعد یک رسانه با استناد به قانون دسترسی آزاد به اطلاعات، خواستار افشای جزییات برخی از این تفاهم‌نامه‌های خارجی در حوزه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات شد که در نهایت پاسخی غیررسمی و با این مضمون داشت که تفاهم‌نامه‌های وزارت ارتباطات «محرمانه!» است تا به این ترتیب رسانه‌ها قید پیگیری موضوع را بزنند.
سوال خبرنگار از طریق سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات درباره محتوای برخی تفاهم‌نامه‌های وزارت ارتباطات با کشورهای خارجی بود؛ تفاهم‌نامه با برخی کشورها از جمله فنلاند، سوئد و کره از آن جهت که وعده انتقال تکنولوژی و فناوری شرکت‌های مهم IT را به‌همراه داشت مهم به نظر می‌رسید، اما نه‌تنها از تاثیر و سرنوشت این تفاهم‌نامه‌ها خبری نشد، بلکه وزارت ارتباطات اعلام کرد متن این تفاهم‌نامه‌ها محرمانه است. در نتیجه عملا امکان آگاهی از توافقات خارجی وزارت ارتباطات و پیگیری آنها فراهم نیست.
چهار سال گذشته اما پرونده بسته نیست
اینکه وزیری از عالم دیپلماتیک پا به دنیای ارتباطات و فناوری اطلاعات گذاشته بود، به هر حال با مزایایی که برای آن گفته می‌شد و اینکه ظرفیت‌های دیپلماتیک در خدمت پیشرفت تکنولوژی قرار می‌گیرد بسیار امیدبخش بود، اما این امیدبخشی چهار سال فرصت داشت تا رنگ و روی واقعی به خود بگیرد. در هر حال این موارد و تعیین تکلیف تفاهم‌های پیشین و دستاوردهای عملی رویکرد دیپلماتیک چهارساله وزارتخانه موضوعی نیست که پرونده‌اش بسته شود و همچنان منتظریم از این توافقات محرمانه نتایجی ملموس و عینی ببینیم.
**حالا اگرچه محمود واعظی دیگر در وزارت ارتباطات حضور ندارد تا در خصوص دستاوردهای دیپلماتیک خود پاسخگو باشد، اما همچنان فرصت هست تا تکلیف آن تفاهم‌ها روشن شود. اما در هر حال و در شرایطی که همچنان تکلیف انبوهی از تفاهم‌نامه‌های قبلی وزارت ارتباطات در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، دور جدیدی از مذاکرات و تفاهم‌نامه‌های بین‌المللی وزارت ارتباطات (ظاهرا با همان سبک و سیاق سابق) در دستور کار است.**
دور جدید و سبک قدیم
هنوز مدت زیادی از تصدی محمدجواد آذری‌جهرمی بر وزارت ارتباطات نگذشته که تفاهم‌نامه‌های جدیدی در حال انباشته شدن بر تفاهمات پیشین است. شرکت وزیر ارتباطات در اجلاس ITU در کره جنوبی و بعضی دیدارها در حاشیه آن از موارد اخیر است. دیدار وزیر ارتباطات با همتای خود در آفریقای جنوبی و توافق برای افزایش دوبرابری سطح همکاری‌های دو کشور در حوزه ICT، دیدار معاون وزیر خارجه اندونزی با قائم‌مقام وزیر ارتباطات در امور بین‌الملل از این منظر که وزارت ارتباطات و فناوری مسوول کمیسیون مشترک اقتصادی با اندونزی است. دیدار با دبیرکل اتحادیه جهانی مخابرات و طرح درخواست از دبیرکل ITU برای عضویت پنج دانشگاه برتر ایران در این اتحادیه از جمله این موارد است.
در همین حال و در موردی دیگر از توافق با پنج شرکت خارجی برای استقرار در پارک علم و فناوری اطلاعات ایران خبر می‌رسد.
نکته‌ای که در این دیدارها و در جای خالی اطلاع‌رسانی درباره تفاهمات پیشین خودنمایی می‌کند، اذعان به رفتار انجمن مبانی موبایل (GSMA) در حذف عضویت اپراتورهای ایران از این انجمن در پی عدم صدور مجوز OFAC )وزارت خزانه‌داری آمریکا) و نیز برخورد شرکت Apple با برنامه‌سازان ایرانی است که قاعدتا بعد از چهار سال کارنامه پر‌وپیمان دیپلماتیک انتظار آن نمی‌رود.
حرف آخر
**آنچه مسلم است، بحث در خصوص افزایش هرچه بیشتر تعاملات بین‌الملل در این نوشتار مدنظر نیست؛ چراکه ضرورت این اقدامات کاملا روشن است، اما مساله اینجا لزوم تعیین تکلیف تفاهم‌نامه‌های قبلی و البته پیگیری روشن و شفاف تفاهم‌نامه‌های جدید است. در غیر این‌صورت (همچون چهار سال قبل) دستاوردهای دیپلماتیک وزارت ارتباطات در چهار سال آینده، به‌جز اتلاف وقت، انرژی و منابع کشور چیزی بیش از چند خبر و عکس نخواهد بود.** (منبع:عصرارتباط)