کرونا، پیشرانِ فناوریهای تعیین‌کنندۀ تقدیر انسان
عباس پورخصالیان - پژوهشگرانِ بیماریهای عفونی، کرونا را مرضی "برآینده" میدانند و لذا آن را an emerging disease میخوانند. مقابله با این بیماری برآینده نیز فناوریهای برآینده را میطلبد. در این یادداشت به مفهوم برآیندگی (emergingness) و فناوریهای برآینده میپردازم.
معنیِ "برآینده"
برآینده، صفتِ هر پدیدهای است که نو ست اما بی‌سابقه و ایستا نیست بلکه در گذشته با نشانه‌هایی دیگر و اکنون با علائمی جدید ظاهر گردیده و در آینده نیز باید انتظار داشت که همین پدیده در رَوَندی توقف‌ناپذیر در حال برآمدن به اَشکالی دیگر باشد.
عموم مترجمان ما به غلط و بدون درک مفهوم پویای emerging ، امور emerging را « نوپدید» ترجمه کرده و با این ترجمۀ نیمه‌درستِ نادرست، همۀ کسانی را که تنها مطالب ترجمه شده را میخوانند، از درک عمیقِ واقعیتهای دارای نشانههای رشد-یابندگی و رَوَند-گونه، محروم کرده اند و میکنند؛ زیرا که امورِ emerging اموری دارای پیشینه و آینده‌اند، یعنی در حالِ رشد و در شُرُفِ برآمدن روزافزون هستند.
کرونا را به این دلیل مرضی "برآینده" و an emerging disease می‌نامند که صرفاً بیماری نوپدیدی نیست بلکه در گذشته به اَشکالی دیگر رُخ نموده و شناخته شده است و احتمالاً به شکلی که اکنون ظاهر شده باقی نمی‌ماند و باید انتظار داشت که در آینده به شکلی دیگر و اَشکالی متفاوت از گذشته و حال، بارها و بارها، باز عیان شود (to be re-emerged).
بنابراین، اگر کرونا را که an emerging disease است در فارسی روزمره تنها مرضی نوپدید بدانیم و بنامیم؛ چه بسا خود (و فراتر از خودمان، عمدتاً متخصصانِ مان را) گول میزنیم، زیرا همگی به‌راحتی نسبت به اخلاف بعدی این بیماری بیخیال میشویم؛ در صورتی که در عبارتِ an emerging disease، خلف داشتن، دنبالهدار بودن بیماری و داشتن عقبه و روندهای آتیِ قابل پیشبینی، پیام اصلی این نامگذاری است.
بله، کرونا، هم مرضی نوپدید است و هم تاریخ و پیشینه دارد. به همین علت، این کرونای کنونی را با صفت "جدید" و با عنوان SARS-CoV-2 [معادلِ Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 ] بیان میکنند زیرا که پژوهشگران فکر میکنند، این ویروس احتمالاً در شکل کنونی اش، نیز باقی نمی‌ماند، و به اَشکالِemerging یا برآینده، باز پدید می‌آید.
کروناهای جدیدتر: پیشرانهایِ خدمات فناوری اطلاعات
در برهۀ کنونی که اغلب بخشهای اقتصادی کشورها با رکود و کسادی بازار رو به رو هستند، اقتصاد بخش ارتباطات، مخابرات و فناوری اطلاعات، به دلیل ضرورت دورکاری و اجبار به سفارش الکترونیکی یا خرید و پرداخت برخط، همه جا (در همۀ کشورها) نسبتاً رو به رونق است.
اینک، علاوه بر این که خدمات تاکنونیِ ارتباطات، مخابرات و فناوری اطلاعات در برهۀ حاضر به میزان بالایی برای دورکاری و خرید و پرداخت الکترونیکی، مورد استفادۀ عموم قرار میگیرند، مراکز تحقیق و توسعه و مجامع سرمایه‌گذاری خطرپذیر، بیش از هر زمان دیگر، به دنبالِ فناوریهای برتری (برتر نسبت به خدمات متعارف) هستند که بتوانند به مدیریتهای سلامت و بهداشت نیز کمک کنند تا انتشار کرونا را صد در صد متوقف کنند. چون اگر زنجیرۀ انتقال این بیماری قطع نشود، مخاطرۀ اشاعۀ انفجاری آن همواره موجود است و الی‌الابد در سراسر جهان، همین آش است و همین کاسه!
تنها رهایی انسان از شَرِّ این بیماری و پایان دادن به ویژگی برآینده بودن آن، قطع صد در صدی زنجیرۀ انتقال ویروس و سرایت بیماری است.
استفاده از فناوری دفتر کل و زنجیرۀ بلوکی به این منظور، تنها یک نمونه از نوآوریهای فنی است که با راه‌اندازی یک رسانۀ اجتماعی/تخصصیِ مبتنی بر فناوری دفتر کل و زنجیرۀ بلوکی در سطح جهان توسط سازمان بهداشت جهانی به نامِ: MiPasa در روز نهم فروردین 1399، تحقق یافت (نگاه کنید به مقالۀ «می‌پازا، بزرگراه اطلاعات جهانی همه‌گیری کووید-19»، مورخ 23 فروردین 1399 منتشر شده در شمارۀ 943 عصر ارتباط، ص 3).
نمونۀ دیگر، استفاده از جاسوس‌افزار توسعه‌یافته برای به کنترل درآوردن گوشیهای تلفن همراهِ مبتلایان و پایش انتشار کووید-19 توسط مدیریتهای ملی بهداشت و سلامت است که در این باره، هفتۀ پیش در خبر راه‌اندازی پلتفُرم اِن.اِس.اُ، به آن اشاره کردم (نگاه کنید به مقاله‌ای در این زمینه در شمارۀ 944 عصر ارتباط، مورخ 30 فروردین 1399).
علاوه بر موارد مذکور و بیش از موارد پُرشمار مشابه آنها، مراکز تحقیق و توسعۀ فناوریهای اطلاعات و ارتباطات، با درک ویژگی emergingness یعنی برآینده بودن بیماری کرونا، به دنبالِ تحقیق و توسعۀ فناوریهای برآینده (emerging technologies)، برایِ استفاده در موارد زیر هستند:
- برای پیشگیری از ابتلا و شیوع بیماری؛
- به خدمت گرفتن آنها برای معاینه، تشخیص و درمان مبتلایان از راه دور و
- برای مداخلۀ از-دور-مدیریت-شده در رفتار و سبک زندگی ناقلان شناسایی شده و ردیابی مبتلایان علامتدار و فاقد علامتِ کووید-19.
فناوریهای بشارت‌دهندۀ کنترل صد در صدی کرونا
بیماری کرونا چون دارای نشانه‌هایی از برآیندگی و رشدیابندگی فزاینده است، در پژوهشگران و سرمایهگذاران روی تحقیقات برآینده یا پژوهشهای emerging، این انتظار را به وجود آورده است که در روندِ پیشرفت مطالعات آتی (emerging research)، نوآوریهای فنی همواره تکامل یافته‌تری به وجود خواهند آمد که قادرند روند انتشار این بیماری را متوقف کنند.
فناوریهای برآینده، مجموعهای متنوع از نوآوریهای فنی شکوفا شونده اند که شاملِ موارد زیر میشوند:
- فناوری آموزش و پرورش از دور،
- فناوری اطلاعات پیشرفته،
- نانوفناوری،
- زیست‌فناوری،
- شناختشناسی (Cognitive Science)،
- روان‌فناوری (Psychotechnology)،
- روبات‌سازی و روبات‌شناسی (Robotics)
- فناوری "هایپرلِجِر" و فناوری "هایپرلِجِر فَبریک"
- زنجیرۀ بلوکی مجوزبنیان
- و هوش مصنوعی.
بیش از بیست سال است که این مجموعۀ متنوع از فناوریهای همگرا و شکوفا شونده را "همگرایی NBIC " یا NBIC Convergence نام داده اند.
تحت عنوان "همگرایی NBIC "، امروزه حوزۀ پژوهشی جدیدی را میفهمند که در بزرگترین دانشگاهها و مراکز تحقیق و توسعۀ جهان تدریس و پیگیری میشود. البته، نهادهای علمی/ انتظامی/ انقلابیِ جمهوری اسلامی ایران نیز خیلی زود، یعنی از آغاز سدۀ بیست و یکم و در اوان معرفی حوزۀ پژوهشیِ "همگرایی NBIC"، تحولات این حوزۀ علمی و فنی جدید را دنبال کرده و پیگیری میکنند. (در مورد معنی و معادلِ هر حرف در اختصار NBIC رجوع شود به انتهای این یادداشت)
البته حوزۀ همگرایی NBICهمچنین در پیِ تحققِ "بهزادی" (eugenics) و "بهسازیِ عملکرد انسان" (human augmentation) است؛ یعنی حوزۀ همگراییِ NBIC بهمرور زمان، بالنده و شکوفاتر از پیش میشود و تا آنجا پیشرفت میکند که همگان، شاهدِ "انسانبیشی" و "انسانبهی" خود گردند.
برای خیلیها، دستاوردهای همگرایی NBIC در مرحلۀ کنونی که همانا مرحلۀ تراانسانیت (trans-humanity) است، امیدوارکننده و بشارتدهنده است، بخصوص برای توانیابان و مبتلایان به بیماریهای صعب‌العلاج. اما تنها مدیران مراکز کنترل سلامت ملی و فقط توانیابان و بیماران نیستند که برای بهره‌برداری کردن از دستاوردهای همگرایی NBICو رفع ناتوانیها و نقصان‌های ذهنی و جسمانی خود، روزشماری می-کنند.
شرح همۀ کاربران دستاوردهای همگرایی NBIC (علاوه بر دو دستۀ مذکور) فرصتی دیگر میطلبد.
در ضمن، هریک از حروف لاتینِ اختصار NBIC عبارت است از:
• N برابرِ Nanotechnology (نانوفناوری)،
• B مساویِ Biotechnology (زیست‌فناوری)،
• I معادلِ Information Technology (فناوری اطلاعات) و
• C نیز نمایندۀ Cognitive Sciences (علوم شناختی) است.
باید توجه داشت که شناختشناسی، یک حوزۀ چندرشته‌ای است متشکل از اجتماع حوزه‌های مغزپژوهیِ شناختی، عصب‌شناسیِ شناختی، انسان‌شناسیِ شناختی، هوش مصنوعی (AI)، فراهوشِ مصنوعی (GAI)، داده‌شناسی، تحلیلشناسی (analytics)، زبان‌شناسیِ رایانشی، مهندسیِ اجتماعی، روبات‌شناسیِ شناختی، جامعه‌شناسی کاربردی یا جامعه‌شناسی پراتیک‌محور، و حوزۀ پژوهشهای توسعه و تغییر رفتارِ شناختی در روانشناسی.
در هرصورت، بشر بالاخره روزی به کمک علم و فناوری و بیش از این دو، به یاری استانداردهای اخلاقی، حقوقی و قانونی، بر اهریمن کرونا تفوق می‌یابد و آنچه در دوران پساکرونا بر انسان خواهد گذشت، باید رابطه-ای منطقی با برآیند (نتایج و ماحصلِ) تجربۀ کنونی انسان معاصر داشته باشد؛ وگرنه سیارۀ زمین و انسانها، آینده‌ای جز نیستی و نابودی نخواهند داشت! (منبع:عصرارتباط)
- ۹۹/۰۲/۰۷