کسبوکارهای تلگرامی اغراق، واقعیت یا سیاسی‌کاری؟
دانیال رمضانی - دیماه سال گذشته که تلگرام به مدت 10 روز فیلتر شد، شاهد موجی از اعتراضات بودیم که یکی از محورهای اصلی این اعتراضات، زیان‌های اقتصادی ناشی از فیلتر تلگرام و کسبوکارهای مبتنی بر آن بود.
اگر جست‌وجوی کوچکی در آرشیو رسانه‌ها در دیماه سال گذشته بکنید، رضا الفت نسب دبیر انجمن صنفی کسبوکارهای اینترنتی و سخنگوی اتحادیه کسبوکارهای مجازی، یکی از افراد محوری در این خصوص بود که شبانه روز اکثر رسانه‌ها در حال مصاحبه و یا انعکاس نظرات وی و مدیران این دو مجموعه با تیترهای درشت بودند.
از آنجا که یک اتحادیه به عنوان یک مرجع قانونی و رسمی در کشور شناخته می‌شود، بدیهی بود که آمار و ارقام اعلام شده از سوی آنها مورد توجه و استناد رسانه‌های داخلی، خارجی و مسولان قرار می‌گیرد.
مروری بر آمار انجمن و اتحادیه
همانطور که ذکر شد یکی از ستاره‌های دوران فیلتر موقت تلگرام در دیماه سال گذشته مدیران، سخنگو و دبیر انجمن صنفی کسبوکارهای اینترنتی و اتحادیه کسبوکارهای مجازی بودند که بد نیست مروری دوباره تنها به 4 نمونه از اظهارات و آمار و ارقامی که در آن زمان مطرح می‌شد داشته باشیم.
البته باید این موضوع را نیز ذکر کرد که روزنامه دولت (ایران) نیز از جمله رسانه‌هایی بود که با تاکید بر نگرانی‌های اقتصادی، سرمایه‌گذاری و تهدید مشاغل جوانان، در صف اول مخالفان فیلتر تلگرام قرار داشت.
13 دی سال 96 – روزنامه ایران با تیتر "سایه «فیلتر» کسب و کارهای آنلاین را تهدید می‌کند" به نقل از رضا الفت‌نسب و با بیان اینکه بیش از 150 هزار نفر در کانال‌ها و شبکه‌های اجتماعی تلگرام و اینستاگرام کسب و کاری مجازی راه‌اندازی کرده‌اند، نوشت: فعالیت تمام این افراد متوقف شده و صددرصد متضرر شده‌اند. واقعاً نمی‌دانیم با وجود دلایل امنیتی درباره کندی اینترنت و قطعی شبکه‌های مجازی تلگرام و اینستاگرام چه کاری باید انجام دهیم. وی البته با توصیه به کسبوکارهای تلگرامی برای استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی گفته بود: البته این افراد باید بدانند که اگر در شبکه‌های داخلی فعالیت کنند قطعاً رصد خواهند شد و باید مطابق فعالیتی که انجام می‌دهند مالیات پرداخت کنند.
17 دی سال 96 – خبرگزاری کار ایران (ایلنا) با تیتر "فعالیت 300 هزار فروشنده اینترنتی در ایران" به نقل از الفت‌نسب نوشت: بر اساس اعلام مراجع معتبر، ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار فروشنده اینترنتی در ایران وجود دارد و ۵۰ هزار فروشنده در سایت‌های فروش در حال فعالیت هستند و بیشتر از ۲۰۰ هزار فروشنده در شبکه‌های اجتماعی در حال ارایه کالا یا خدمات هستند و توانستند از این راه، کارآفرینی و کسب درآمد کنند. موضوع فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی به صورت قطعی به فروشندگان اینترنتی در شبکه‌های اجتماعی ضرر جدی وارد کرده و باعث بلاتکلیفی آنها شده است. این مساله حتی برای استارت آپ‌ها هم تبعاتی در بر داشته است.
18 دی سال 96 - خبرگزاری ایسنا با تیتر "500 هزار فرصت شغلی هوا شد"، نوشت: حدود یک هفته از فیلترینگ دو شبکه مجازی پرطرفدار اینستاگرام و تلگرام می‌گذرد و این درحالی است که به گفته سولماز صادق نیا رئیس انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی "حدود نیم میلیون فرصت شغلی که وارد این شبکه‌های مجازی شده‌اند و همچنین چند شرکت دانش بنیان خدمات تخصصی در این زمینه، پس از فیلترینگ معلق شدند".
19 دی سال 96 – روزنامه همشهری با تیتر "ضرر چند صد میلیاردی فیترینگ تلگرام" نوشت: صحبت از «تعداد زیادی» کانال تلگرامی است که «خیلی» گردش مالی دارند. واضح‌ترین آمار که می‌توان به آن تکیه کرد، این است: «بیش از 200هزار کسب و کار اینترنتی این‌روزها با فیلتر شدن تلگرام از کارافتاده‌اند.» اگر روزی 500هزار تومان تراکنش مالی برای این کانال‌ها در نظر بگیرید به عدد عجیب روزی 100 میلیارد تومان تراکنش مالی می‌رسید. هرچند آمار دقیق نیست اما اینطور که رضا الفت‌نسب، دبیر انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی به همشهری می‌گوید، درنظر گرفتن روزانه 5/1میلیارد تومان تراکنش مالی در این فضا اصلا رقم دور از ذهنی نیست.
موارد مذکور مشت کوچکی از نمونه خروارها خبر و گزارش در انبوهی از رسانه‌ها به نقل از مسوولان انجمن صنفی کسبوکارهای اینترنتی و اتحادیه کسبوکارهای مجازی محسوب می‌شود.
اگرچه همان موقع عبدالصمد خرم‌آبادی معاون قضایی دادستان کل کشور و دبیر کمیته فیلترینگ، در یادداشتی آمارهای اعلام شده از سوی افراد ذیربط در رسانه‌ها را بزرگنمایی دانست و نوشت: بر اساس استعلام به عمل آمده از شاپرک (شبکه الکترونیکی پرداخت بانک مرکزی) تعداد تراکنش‌های بانکی اینترنتی بعد از فیلتر شدن تلگرام و اینستاگرام فقط 6/5 درصد کاهش داشته ... همچنین پرونده‌های قضایی حاکی از آن است که اکثریت قریب به اتفاق کسب و کارهای غیر قانونی نظیر فروش مواد مخدر و مشروبات الکلی، قوادی و فروش فیلم‌های مستهجن و بسیاری دیگر از فعالیت‌های اقتصادی غیر قانونی به لحاظ فراهم نبودن امکان نظارت در تلگرام انجام می‌شوند.
و حالا سکوت مطلق
اکنون اما حدود یک ماهی می‌شود که حرف از فیلترینگ و شکست انحصار تلگرام در کشور است و در این میان هیچ خبر و واکنشی از سوی دو ستاره روزهای فیلتر تلگرام یعنی مسوولان انجمن و اتحادیه مذکور نیست.
در مراجعه به سایت‌های این دو مجموعه نیز بر خلاف هیاهوی گسترده سال قبل، هیچ خبر، نظر و اطلاعیه رسمی له یا علیه طرح شکست انحصار یا فیلتر تلگرامی که به گفته آنها صدها هزار شغل و صدها میلیارد تومان گردش مالی را در خود جای داده، به چشم نمی‌خورد.
به این ترتیب حالا پرسش‌هایی مطرح می‌شود که جا دارد مسوولان انجمن صنفی کسبوکارهای اینترنتی و اتحادیه کسبوکارهای مجازی پاسخگو باشند.
آمار و ارقام شاغلان و کسبوکارهای تلگرام که در دیماه گذشته روی آن مانور و تاکید زیادی شد، آیا همچنان در وضعیت سابق قرار دارند؟
پاسخ به پرسش نخست اگر مثبت است، چرا هیچ موضع و توصیه رسمی و شفاف خطاب به صدها هزار کسب‌وکار و شاغلان روی بستر تلگرام، در همراهی با طرح رونق پیام‌رسان‌های داخلی اعلام و منتشر نشده است؟
علت موضع منفعل و سکوت دو نهاد مذکور در قیاس با دیماه سال قبل چیست؟
آیا علت سکوت مطلق فعلی ایشان در خصوص کسبوکارهای تلگرامی آیا اکنون موید اظهارات دبیر کمیته فیلترینگ مبنی بر بزرگنمایی در آمارهای آن زمان و غیرقانونی بودن فعالیت اکثریت مطلق کسبوکارهای تلگرامی در حوزه‌هایی نظیر فروش مواد مخدر و مشروبات الکلی، قوادی و فروش فیلم‌های مستهجن و بسیاری دیگر از فعالیت‌های اقتصادی غیر قانونی دیگر نیست؟
آیا مسایل سیاسی در مواضع و اظهار نظرهای صنفی این دو مجموعه اثرگذار بوده است؟
هفته نامه عصر ارتباط در آینده نزدیک به بررسی بیشتر عملکرد، جهت‌گیری و خروجی انجمن صنفی کسبوکارهای اینترنتی و اتحادیه تازه تاسیس کسب و کارهای مجازی خواهد پرداخت.