کودکان در محاصره دوستان مجازی
سیدمیثم لطفی - بزرگراه فناوری - حتما همه شما تاکنون نام Yahoo Messenger یا سرویس‌های مشابه که در آن امکان ارتباط مجازی کاربران با یکدیگر فراهم می‌شود به گوشتان خورده است. این سرویس‌ها معمولا به‌صورت رایگان عرضه می‌شوند و همین امر موجب شده تا اقبال کاربران نسبت به آن‌ها افزایش یابد. چند وقتی است که دو شرکت مایکروسافت و گوگل هم اقدام به ارایه خدمات مشابه کرده‌اند تا از این طریق مخاطبان خود را بالا برند. اما با همه این توضیحات آیا کاربران به درستی می‌دانند که تالار گفت‌وگو (chatroom) چیست؟ آیا این ابزار مجازی می‌تواند خطراتی را برای کودکان به‌همراه داشته باشد؟ آیا این ابزار ارتباطات دنیای واقعی را کمرنگ‌تر خواهد کرد؟
خبرگزاری بی‌بی‌سی برای پاسخ‌گویی به این سؤالات و تشریح وضعیت chatroom در اینترنت گفت‌وگویی را با کریس آتکینسون (Chris Atkinson) کارشناس امنیت اینترنتی مرکز حمایت از کودکان بریتانیا (NSPCC) انجام داده است.
تالار گفت‌وگوی اینترنتی چیست؟
تالار گفت‌وگو فضایی در اینترنت است که مردم در آن می‌توانند با دیگر افراد در سراسر دنیا صحبت کرده و برای خود دوستان مجازی پیدا کنند. سایت‌ها یا مراکزی که این خدمات را ارایه می‌کنند معمولا چندین chatroom دارند که به گروه‌های تخصصی مجزا تقسیم می‌شود تا هر یک از کاربران با توجه به سلایق شخصی خود وارد آن‌ها شوند و از آن‌ها استفاده کنند. امروزه صدها هزار تالار گفت‌وگو در اینترنت وجود دارد که در هر لحظه پذیرای میلیون‌ها نفر از سراسر جهان است. در بیشتر مواقع کاربران موظفند که پیش از ورود به این قبیل فضاها ثبت‌نام کنند. با این ثبت‌نام آن‌ها نوعی نام اینترنتی برای خود انتخاب می‌کنند و خود را با این نام به دیگران معرفی می‌کنند. این نام شامل یک شناسه کاربری و رمز عبور می‌شود و در صورتی که فرد هر دوی این موارد را به درستی در قسمت مشخص وارد کند، اجازه ورود به chatroom را خواهد گرفت.
تنها یک بار ثبت‌نام کافیست تا فرد مجوز ورود به تالار گفت‌وگو را برای همیشه دریافت کند و از این طریق بتواند علاوه بر ارسال پیامهای نوشتاری، صدای دوست مجازی خود را شنیده و تصویر او را ببیند. Chatroom در اصل پل ارتباطی میان دنیای حقیقی و دنیای مجازی است. زمانی که کاربر اقدام به ارسال یک پیام نوشتاری می‌کند، در همان لحظه پیام او به دست فرد مقابل می‌رسد و این اتفاق در زمان حقیقی می‌افتد. در عین حال، چون ارسال این پیام در فضای مجازی صورت گرفته به نوعی دنیای مجازی و حقیقی با یکدیگر ادغام شده‌اند.
به‌هر حال، برخی تالارهای گفت‌وگو هم وجود دارند که نیازی به ثبت‌نام ندارند و تنها با یک اسم مستعار می‌توان وارد آن‌ها شد.
این تالارهای گفت‌وگو تا چه اندازه می‌توانند برای کودکان خطرآفرین باشند؟
من به همه مردم هشدار می‌دهم که هیچ تالار گفت‌وگویی بی‌‌خطر نیست. امروزه روش‌های گوناگونی در اختیار کودکان است تا بتوانند با هم‌سن و سالان خود در سراسر دنیا صحبت کنند و با آن‌ها دوست شوند، اما این کار باید با دقت فراوان صورت گیرد و جلوی تمامی خطرات احتمالی گرفته شود. در حالی که تعداد معدودی از تالارهای گفت‌وگو با توجه به سیاست‌های گردانندگان آن ایمن شده‌اند، بخش زیادی از آن‌ها برای کودکان خطرناک هستند. این مسئله به آن معنا خواهد بود که کودکان در هر محیط مجازی که وارد می‌شوند باید مراقب باشند و خود را برای دریافت پیامهای نامناسب و خطرناک آماده کنند.
ساخت Chatroom در اینترنت کار بسیار ساده‌ای است و به همین خاطر معمولا کودکان نمی‌دانند که چه افرادی مسؤول این تالار گفت‌وگو هستند و ایمنی در این مکان تا چه اندازه رعایت شده است. هر کاربر در هر موقعیت و کشوری که قرار دارد می‌تواند یک تالار گفت‌وگو را با اهداف مختلف برای خود ایجاد کند.
تالارهای گفت‌وگوی ایمن‌تر فضاهایی هستند که مسؤولان آن‌ها مشخص هستند و اهداف آن‌ها برای راه‌اندازی این مکان به‌درستی مشخص شده است. گردانندگان این فضاها همه پیام‌ها و ارتباطات را به‌دقت زیر نظر می‌گیرند تا در صورت بروز هرگونه تخلف با فرد خاطی برخورد شود و در صورت لزوم، فرد از Chatroom اخراج شود.
بسیاری از کارشناسان و تحلیل‌گران فناوری معتقدند که باید دسترسی کودکان به تالارهای گفت‌وگو محدود شود تا جلوی بروز خطر احتمالی برای آن‌ها گرفته شود، این در حالی است که برخی دیگر از محققان معتقدند محدود کردن اطلاعات شخصی ارسال شده از جانب کاربران کم‌سن و سال می‌تواند ایمنی بیشتری را برای آن‌ها به همراه بیاورد. کودکان معمولا در این قبیل فضاها می‌توانند افرادی را که از نظر سن و دیگر مشخصات شباهت زیادی به آن‌ها دارند پیدا کنند و با او دوست شوند. با این وجود ممکن است پس از گذشت چند ماه مشخص شود که فرد مقابل تمامی مشخصات خود را نادرست اعلام کرده است.
برای جلوگیری از این مشکل، دولت بریتانیا به تازگی اقدام به اجرای طرحی کرده که به موجب آن افراد به‌طور دقیق دسته‌بندی می‌شوند و هر یک از آن‌ها تنها می‌توانند در گروه مربوط به خود به گفت‌وگوهای اینترنتی بپردازند.
آیا می‌توان در دنیای بی‌پایان اینترنتی تالارهای گفت‌وگویی را ایمن‌تر از بقیه Chatroomها پیدا کرد؟
امروزه صدها هزار Chatroom در اینترنت وجود دارد و پیدا کردن آن‌ها برای کاربران کار بسیار ساده‌ای است. اما باید یک بار دیگر اعلام کنم که برخی از این تالارهای گفت‌وگو با سیاست‌های معتدلی که دنبال می‌کنند ایمن‌تر از نمونه‌های مشابه هستند. تا کنون هیچ قانونی برای نحوه اداره تالارهای گفت‌وگو تصویب نشده است، اما با این وجود برخی مراکز اینترنتی بزرگ دنیا دستورالعمل‌هایی را منتشر کرده‌اند تا به این وسیله وظایف مدیران Chatroom نمایان شود.
دولت بریتانیا در طرح جدید خود اقدام به بررسی تمام تالارهای گفت‌وگوی فعال در این منطقه کرده تا به این وسیله میزان امنیت در هر یک از آن‌ها را مشخص کند. قرار است که در این اقدام دستورالعمل‌های لازم به گردانندگان این قبیل‌فضاها داده شود تا در صورت بروز هر گونه تخلف با این افراد برخورد قانونی شود. در حال حاضر بیشتر تالارهای گفت‌وگویی که از داخل بریتانیا اداره می‌شوند باید آخرین برنامه‌ها و سیستم‌های امنیتی را مورد استفاده قرار دهند تا کاربران به این وسیله احساس امنیت بیشتری کنند. بریتانیا برای جلوگیری از بروز هر گونه خطر برای کاربران در سنین مختلف اقدامات زیر را انجام می‌دهد:
• ارایه اطلاعات شفاف و دقیق در مورد تالارهای گفت‌وگویی که کاربران پس از ورود به آن‌ها با مشکلی مواجه نخواهند شد.
• ارایه اطلاعات شفاف و دقیق امنیتی و آموزش روش‌های امنیتی برای جلوگیری از بروز خطرات احتمالی
• استفاده از ابزارهای امنیتی نظیر کلید ignore برای محدود کردن افراد موجود در Chatroom و فیلتر کردن افرادی که کلمات نادرست و غیراخلاقی به‌کار می‌برند.
• تعدیل تمامی تالارهای گفت‌وگو و نظارت دقیق بر آن‌ها و ارسال پیامهای هشدار به افراد در صورت بروز مشکلات مختلف
• لزوم ثبت‌نام برای حضور در همه تالارهای گفت‌وگو و جلوگیری از انتشار اطلاعات شخصی کاربران
آیا روش‌های دیگری برای ارتباطات اینترنتی کودکان وجود دارد که از امنیت بیشتری برخوردار باشند؟
هم‌اکنون روش‌های مختلفی ایجاد شده که کودکان می‌توانند به‌وسیله آن‌ها با یکدیگر ارتباط برقرار کنند که در عین حال باید اعتراف کرد برخی از این روش‌ها بسیار ایمن‌تر از Chatroomها هستند. سه راه عمده و اصلی که کودکان می‌توانند برای ارتباطات آنلاین از آن‌ها استفاده کنند شامل موارد زیر می‌شود:
• استفاده از سرویس پیامهای فوری (IM)
• استفاده از گروه‌ها یا مراکز ارسال پیام اینترنتی
• استفاده از سرویس‌های گفت‌وگوهای تقویت‌شده اینترنتی (IRC)
سرویس پیامهای فوری این روزها بسیار محبوب شده و کاربران استفاده‌های بسیاری از آن می‌کنند. برای به‌کار بردن سرویس IM نرم‌افزارهای مختلفی وجود دارد که کاربران مجبورند آن‌ها را روی کامپیوتر خود نصب کنند. این ابزار به کاربران امکان می‌دهد تا کنترل بیشتری را بر فرد مقابل خود داشته باشند و در صورت عدم تمایل، فرد مقابل را ignore کنند تا خطری آن‌ها را تهدید نکند.
برای آنکه ایمنی بیشتری برای کودکان ایجاد شود، والدین چه اقداماتی را می‌توانند برای فرزندان خود انجام دهند؟
والدین باید به‌جای آنکه استفاده از اینترنت را برای کودکان خود ممنوع کنند، با آن‌ها صحبت کنند و روش استفاده صحیح از اینترنت و تالارهای گفت‌وگو را به آن‌ها بیاموزند. باید فرزندان خود را تشویق کنند تا همواره هر آنچه که در اینترنت برایشان اتفاق می‌افتد را به آن‌ها بگویند و به این وسیله رابطه صمیمانه‌ای بین آن‌ها برقرار شود.
کارشناسان توصیه می‌کنند، کامپیوترهای کودکان نباید در اتاق‌های شخصی آن‌ها باشد و باید طوری قرار گیرد که والدین بتوانند در هر لحظه نمایشگر‌آن را مشاهده کنند. اگر کودکان یاد بگیرند که همه فعالیت‌های خود را در اینترنت برای والدین توضیح دهند،در این صورت والدین با همه دوستان مجازی آن‌ها آشنا خواهند شد و مشکلات در این زمینه از بین خواهد رفت. بزرگ‌ترها می‌توانند به کودکان خود کمک کنند تا فقط به تالارهای گفت‌وگوی ایمن وارد شوند و از ورود به فضاهای خطرناک خودداری کنند. در کنار همه این موارد، والدین باید مراقب باشند تا فرزند آن‌ها هیچ‌یک از اطلاعات شخصی خود را در اینترنت اعلام نکند و به افرادی که در دنیای واقعی آن‌ها را نمی‌شناسد پست الکترونیکی ارسال نکند.
برای ایمنی هرچه بیشتر تالارهای گفت‌وگو شرکت‌های بزرگ تاکنون چه اقداماتی را انجام داده‌اند؟
در پی بالا گرفتن مخالفت انجمن‌های حامی حقوق کودکان در سراسر دنیا، شرکت‌های بزرگ اقدام به مسدود کردن تالارهای گفت‌وگوی خود برای بسیاری از کشورهای دنیا کرده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به مایکروسافت اشاره کرد. مایکروسافت مدتی است که تمامی تالارهای گفت‌وگوی خود را برای بریتانیایی‌ها مسدود کرده و این‌طور که گفته می‌شود، این سرویس ماهانه بیش از 2/1 میلیون نفر مشتری ثابت داشته است. در کشور آمریکا کاربران موظفند که برای ورود به این فضاها از کارت‌های اعتباری خود استفاده کنند تا به این وسیله پی‌گیری تخلفات آسان‌تر صورت گیرد. فضاهای مجازی گفت‌وگو در دیگر کشورها نظیر استرالیا، ژاپن و کانادا همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهند، اما با این وجود مراکزی تشکیل‌شده‌اند که همه فعالیت‌های آن‌ها را به دقت زیر نظر می‌گیرند.
طبق آمارهای جهانی، از هر پنج کودک 9 تا 16 ساله یک نفر به‌طور مرتب از تالارهای گفت‌وگو استفاده می‌کند و گفته می‌شود که نیمی از این کودکان فقط سراغ chatroomهای غیراخلاقی می‌روند. یک چهارم همه کودکانی که وارد این فضا می‌شوند، فرد مقابل از آن‌ها می‌خواهد تا تصویر خود را از طریق وبکم نشان دهند و در مقابل، 10 درصد کودکان تصویرشان را به دوست مجازی خود نشان می‌دهند.
شرکت مایکروسافت طی بیانیه‌ای اعلام کرده است، آن دسته از کاربران آمریکایی که قصد ورود به تالارهای گفت‌وگوی MSN را دارند باید از این پس حتما اطلاعات مندرج در کارت اعتباری خود را به‌کار برند. این شرکت در کانادا، استرالیا و ژاپن نیز به‌صورت دایم همه فعالیت‌های Chatroomهای خود را به‌دقت زیر نظر می‌گیرد و اجازه هیچ‌گونه تخلفی را نمی‌دهد. در نیوزلند و برزیل نیز قانون مدیریت تالارهای گفت‌وگو بسیار تعدیل شده و در بریتانیا و تمامی کشورهای اروپایی نیز تمام تالارهای گفت‌وگوی وابسته به مایکروسافت بسته شده است. مایکروسافت می‌کوشد تا چندی دیگر این فضاهای مجازی را برای کاربران خاورمیانه، آمریکای لاتین و آسیا مسدود کند.
در بررسی‌های جدید مشخص شده، بیشتر کودکانی که در سنین کمتر از 16 سالگی به‌سر می‌برند می‌کوشند تا دوست جدیدی را با مشخصات سنی مشابه برای خود پیدا کنند، این در حالی است که گفته می‌شود هدف بیشتر نوجوانان و جوانان از ورود به Chatroomها تنها برقراری ارتباطات نامشروع و سوءاستفاده‌های جنسی است.
به‌طور کلی برای آنکه کاربران در هر سنی از ایمنی کامل برخوردار باشند، می‌توانند به هنگام ورود به تالارهای گفت‌وگو این موارد را در نظر بگیرند:
• مطالعه معرفی‌نامه Chatroom: هر یک از تالارهای گفت‌وگو باید معرفی‌نامه‌ای داشته باشند تا کاربران با خواندن آن بتوانند اطلاعات واضحی را در مورد این سرویس و اهداف آن دریافت کنند.
• به‌کارگیری توصیه‌های امنیتی: در هر تالار گفت‌وگو باید توصیه‌های ایمنی لازم وجود داشته باشد تا کاربران با مطالعه آن‌ها احتمال بروز خطرات را از بین ببرند.
• به‌کارگیری ابزارهای امنیتی: وجود کلید ignore برای جلوگیری از انتشار پیامهای فرد مقابل که تمایلی به دریافت آن نداریم، وجود کلید هشدار و وجود مکانیسمی که به کمک آن بتوان خطرات را به مسؤولان اعلام کرد در همه Chatroomها اجباری است.
• به‌کارگیری سیاست‌های تعدیلی: در بالای هر صفحه باید کلید هشداری وجود داشته باشد تا کاربر با فشردن آن اعلام کند که خطری او را تهدید می‌کند. این امر نشان‌دهنده آن است که سیاست‌های تعدیلی برای تالار گفت‌وگو در نظر گرفته شده است و خطری کاربر را تهدید نمی‌کند.
• استفاده از سیستم ثبت‌نام: اگرچه ثبت‌نام باید برای ورود کاربران به Chatroom وجود داشته باشد، مسؤولان موظفند این سیستم را طوری طراحی کنند که اطلاعاتی شخصی زیادی از افراد منتشر نشود.
• صفحات حاوی مشخصات عمومی افراد: این صفحات که افراد در صورت تمایل می‌توانند اطلاعات شخصی خود را وارد آن کنند می‌تواند شامل اطلاعاتی برای برقراری تماس با کاربر شود. ولی با این وجود باید کنترل دقیقی بر این صفحات صورت گیرد.
• مسؤولیت در مقابل مشکلات مختلف: سیستم تالارهای گفت‌وگو باید به‌گونه‌ای طراحی شود که گزارش‌ها را در مورد مشکلات موجود بین کاربران دریافت کند و در مقابل آن اقدامات لازم را انجام دهد.
- ۸۵/۰۹/۱۸