گفت و گوی بزرگراه فناوری با مدیرکل اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی،
آقای چالرز گیگرGeiger) Charles ) در سال 1949 در پاریس متولد شد و پس از پایان تحصیلاتش در مقطع کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل از دانشگاه زوریخ به‌عنوان دیپلمات ارشد کشور سوئیس در شهرهای "برن" (Bern) و بروکسل به فعالیت خود ادامه داد تا اینکه در سال 2001 نمایندگی کشورش "سوئیس" را در مقر دبیرکلی اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی بر عهده گرفت و بعد از مدت کمی به‌عنوان مدیرکل اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی انتخاب شد، آقای گیگر از نوامبر 2004 به‌عنوان مدیرکل اجلاس جهانی سران در خصوص جامعه اطلاعاتی(WSIS) ایفای نقش می‌کند و کمک بسیار موثری برای دبیرکل اجلاس جهانی (دبیرکل ITU) به‌حساب می‌آید. چالرز گیگر در سال 1989 عضویت ارشد حقوقی آژانس توسعه همکاری‌های سوئیس(SDC) را بر عهده داشت تا اینکه در سال 1997 به‌عنوان مدیر امور حقوقی نظارت و سرمایه‌گذاری SDC منصوب شد. او هم‌اکنون از کلیدی‌ترین افراد اجلاس جهانی سران در خصوص جامعه اطلاعاتی است که نقش موثری را در برنامه‌ریزی، تهیه اهداف کلان و برگزاری نشست‌های مقدماتی دارد. آقای گیگر در آینده‌ای بسیار نزدیک به‌عنوان مشاور علوم و تکنولوژی دبیرکل UNCTAD فعالیت‌های جدید خود را در سازمان ملل آغاز خواهد کرد. ماه‌ها طول کشید تا آقای گیگر توانست با وجود مشغله فراوان کاری، برای چنین مصاحبه تفصیلی وقتی را تعیین کند، اما سرانجام این تعیین وقت و این مصاحبه تفصیلی انجام شد که بخش نخست آن را می خوانید.
(بخش نخست)
آقای گیگر به‌عنوان اولین سؤال، تمایل دارم نظر شما را درباره حرکت‌ها و پیشرفت‌های جامعه اطلاعاتی از زمان برگزاری اجلاس اول (ژنو2003) تاکنون بدانم؟ آیا این روند با همان سرعتی که مقامات ITU و WSIS انتظار داشته همراه بود؟
زمانی که اولین نشست مقدماتی را برای اجلاس ژنو را در جولای 2002 برگزار کردیم، آمار یک میلیاردی صاحبان تلفن‌همراه در سراسر جهان را مورد تحسین قرار دادیم و همین آمار موجب خوشحالی و امیدواری ما در آن تاریخ بود، اما زمانی که اجلاس جهانی دوم را در تونس به پایان رساندیم از آمار دو میلیاردی کاربران تلفن‌همراه در سراسر جهان خوشحال بودیم؛ باید یادآوری کنم که در طول آن سه سال، آمار کاربران جهانی شبکه نیز دو برابر شد؛ این رقم یعنی 25 میلیون کاربر در هر ماه در سراسر جهان برای تلفن‌همراه. شاید گفتن این مطلب که جامعه اطلاعاتی علت اصلی این رشد چشمگیر در استفاده از فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی بود کمی غلو باشد، اما نکته دقیقا همین‌جاست که WSIS در طول این مدت ملازم و همراه این رشد فزاینده بوده است.
ما در دنیایی از تحولات سیال و گسترده فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی که گستره جهانی دارد زندگی می‌کنیم که هر لحظه سیاست‌ها و چالش‌های رگلاتوری جدیدی را به ما تحمیل می‌کند که همین بخش نیز در قلب و مرکز بحث‌های اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی قرار داشت.
WSISبه ما کمک خواهد کرد تا خودمان را برای یک میلیارد کاربر دیگر فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی آماده کنیم که در جهان در حال توسعه آینده اکثریت غالب خواهند بود. این را هم بدانید که WSISدستیابی نصفی از جمعیت جهان به فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی تا سال 2015 را به‌عنوان یکی از اهداف مهم خود قرار داده است و آن چیزی که مسلم است، این است که همه ما باید این اهداف بلندپروازانه را محکم بچسبیم.
اما باید این مطلب را نیز به ذهن بسپاریم که وسایل ارتباطی مختلف در نقاط مختلف دنیا با سرعت متفاوتی رشد می‌کنند؛ زمانی که کاربران تلفن‌همراه با سرعت سرسام‌آوری رشد می‌کنند در کشورهای در حال توسعه در شمال و شرق آسیا و آفریقا اینترنت با همان سرعت رشد نمی‌کند، این عدم رشد علت‌های متفاوتی مانند نداشتن پهنای باند مناسب، قیمت بالای ارتباطات اینترنتی و سایر موارد دارد، اما از طرف دیگر این عدم رشد را در مقابل اهمیت اینترنت در توسعه کشورها قرار دهید و آن‌ها را با یکدیگر مقایسه کنید، اما این همه چیز نیست، در این رشد و عدم رشد محیط نیز بسیار مهم است. در کشورهای در حال توسعه تلفن‌همراه به ابزار بسیار مهمی برای خانواده‌ها برای تماس‌های ضروری و خبردار شدن از یکدیگر تبدیل شده است و این استفاده از تلفن‌همراه را بالا برده است، در حالی که در مورد اینترنت چنین نیازی احساس نمی‌شود؛ یا شما فرض کنید در یک روستای دوردست زندگی می‌کنید، در چنین محیطی تلفن‌همراه برای شما کاراتر از اینترنت خواهد بود. پس فقط قیمت اینترنت و یا پهنای باند مشکل اساسی نیست، بلکه ساختار استفاده از تلفن‌همراه و اینترنت در تعیین حد آمار استفاده از آن‌ها بسیار موثر است. اما در آینده نزدیک اینترنت برای ارتباطات راه دور، ارتباط بین‌المللی VOIP))، بهداشت، آموزش علوم، تکنولوژی و بسیاری دیگر ابزار بسیار مهمی به شمار خواهد آمد.
پس از اجلاس ژنو، پس از سه سال کار مداوم روی جامعه اطلاعاتی و جامعه دانش‌محور در کارگروه‌های مختلف شاهد برگزاری اجلاس دوم در تونس بودیم. آیا فکر می‌کنید کشورهای مختلف به اهداف از پیش‌تعیین شده خود در این اجلاس رسیدند، منظورم اهداف و برنامه‌هایی است که در خصوص جامعه اطلاعاتی در نظر گرفته بودند؟
برنامه کلان اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی یک سری الزامات را برای دستیابی تعیین کرده است و سررسید آن را سال 2015 قرار داده است. در هر حال کارهایی که در اجلاس WSIS شروع شد 10 سال با سررسید اهداف تعیین شده فاصله دارد. در این مدت 10 ساله نیز اتفاقات زیادی در این مسیر خواهد افتاد، اما اگر بخواهیم بیشتر توضیح دهم، باید بگویم WSIS نوعی برنامه کاری برای تمامی سهامدارانش تنظیم کرده است که در ساختن جامعه اطلاعاتی بسیار موثر خواهد بود، این برنامه کاری مدت‌زمان زیادی را طلب می‌کند تا اینکه به برنامه‌ای کامل تبدیل شود و هم‌اکنون برای قضاوت در این باره که آیا کشورها به اهداف خود دست یافته‌اند بسیار زود است.
امید می‌رود که همکاری و مشارکت کشورهای سهامدار WSIS در آینده نیز به قوت همین سال‌ها ادامه یابد.
در مورد مقامات و مسؤولان ITU و WSISچطور؟ آیا آن‌ها از نتیجه به‌دست آمده رضایت دارند؟
فکر می‌کنم همه مسؤولان ITU و WSIS از نتایج به‌دست آمده خوشحال هستند. در تمام عمر 140 ساله ITU (این نهاد در سال 1865 تاسیس شد) این اولین باری بود که این نهاد یک اجلاس بین‌المللی را سازمان‌دهی و رهبری می‌کرد و حضور 19 هزار نفر در اجلاس تونس نیز نقطه قوتی در تاریخ ITU به حساب می‌آید.
آقای گیگر لطفا به ما بگویید که نتایج اجلاس دوم را که در تونس برگزار شد، در حالت کلی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بله، در این خصوص می‌توانیم بگوییم که نتایج به‌دست آمده در اجلاس دوم و حتی در مقیاس کلی‌تر (یعنی اجلاس ژنو و تونس) بسیار بیشتر از حد انتظار بوده است. دولت‌ها توانستند به توافقی همه‌جانبه در خصوص مکانیزم مالی و طرح عملی در خصوص بحث‌ها و صحبت‌های آینده درباره حاکمیت اینترنت دست یابند. دقت کنید که این امر در جایگاه خود بسیار مهم و قابل توجه است که در نتیجه آن دولت‌ها خواهند توانست به راه حلی اساسی درباره حاکمیت اینترنت و مکانیزم مالی دست یابند. پس به جرات می‌توانم بگویم که نتایج اجلاس دوم جهانی سران در خصوص جامعه اطلاعاتی که در تونس برگزار شد، بسیار خوب و ارزنده بوده است.
فقط در خصوص نتایج بحث‌های آزادی بیان و مطبوعات در جامعه اطلاعاتی چطور؟آیا نتیجه قابل توجهی در این خصوص به‌دست آمد؟
در اجلاس تونس در این زمینه رشد قابل توجهی نداشتیم، دقیقا بر خلاف اجلاس ژنو که بحث‌های خوبی در مورد سؤال شما داشتیم، در اجلاس تونس اتفاق خاصی در این زمینه نیفتاد و علت آن هم کاملا منطقی است، چراکه اجلاس تونس فقط روی دو موضوع اصلی که از اجلاس ژنو ناتمام و بی‌نتیجه ماند، متمرکز شده بود که آن دو بحث هم حاکمیت اینترنت و مکانیزم مالی بود، همچنین در این اجلاس بحث‌ها و توافق‌های کشورها که در نشست مقدماتی اول (Prepcom1) انجام شده بود، پی‌گیری شد و حتی فرصتی برای بعضی از بحث‌های ناتمام کشورها در اجلاس ژنو نرسید و در این میان نیز فرصتی برای بحث‌های دیپلماتیک آزادی اطلاعات، آزادی بیان و مطبوعات باقی نماند.
اجازه بدهید سؤالی تخصصی بپرسم، به‌نظر شما نمادها و سمبل‌های تحقق جامعه اطلاعاتی چیست؟ شما جامعه اطلاعاتی را چگونه تعریف می‌کنید؟
در پاسخ من هم از شما می‌خواهم تا اجازه دهید به‌جای جامعه اطلاعاتی از عصر اطلاعاتی (Information age) صحبت کنیم.
من این کلمه را بیشتر از جامعه اطلاعاتی برای مفاهیم مورد نظرمان که در مورد آن استفاده می‌کنیم می‌پسندم. جامعه‌ای که در آن هر کس بتواند به بهترین و ناب‌ترین اطلاعات موجود در سراسر جهان دسترسی نامحدود داشته باشد. مانند کسانی که از کتابخانه الکساندریا (Alexandria) استفاده می‌کنند. اگر شما وارد این کتابخانه شوید و هر کتابی از هر خواننده‌ای از سراسر جهان بخواهید، به‌راحتی در اختیار شما قرار می‌گیرد. عصر اطلاعاتی نیز چنین عصری است. در عصر اطلاعاتی هر انسانی که روی کره خاکی زندگی می‌کند، حق مطالعه، حق پیشرفت، حق دریافتن اینکه در کجا و در چه موقعیتی زندگی می‌کند، حق قضاوت و تصمیم‌گیری در مورد زندگی شخصی‌اش و حق دسترسی نامحدود و آزاد به اطلاعات را دارد و من در این حوزه نظریات آقای مانوئل کستلز(Manuel Castels) درباره جامعه شبکه‌ای را بسیار می‌پسندم و به آن‌ها علاقه دارم مانند مباحثی که ایشان در خصوص Selfو Net دارند.
من به تمامی مخاطبان هفته‌نامه شما توصیه می‌کنم که اگر به مباحث جامعه اطلاعاتی علاقه‌مند هستند، نگاهی به گزارش سال 2006 جامعه اطلاعاتی که در لینک: http://www.itu.int/osg/spu/publications/worldinformationsocity/2006 که به‌صورت رایگان فابل دانلود است بیندازند. در این صفحه میتوانید یکی از سخنرانی‌های مهم من در خصوص جامعه اطلاعاتی را هم ببینید.
به‌نظر من رسانه‌های مختلف ارتباطی مانند رادیو، تلویزیون، تلفن، اینترنت، هزار و یک وسیله پدید آمده توسط فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی و انواع راه‌های تبادل اطلاعات نمادها و سمبل‌های جامعه اطلاعاتی و عصر اطلاعاتی است که روز به‌روز در حال پیشرفت و گسترش است.
در این زمینه گزارش‌های بسیاری وجود دارد، اما باید به این نکته توجه کرد که اطلاعات بعضی از گزارش‌ها با آن چیزی که در واقعیت وجود دارد متفاوت است، اما همه گزارش‌ها روی این نکته اتفاق نظر دارند که عصر اطلاعاتی از چیزی به نام شکاف اطلاعاتی و شکاف طبقه‌ای رنج می‌برد که میان کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه مستولی است، نقطه مشترک تمام این گزارش‌ها نشان می‌دهد که رابطه مستقیمی میان کاهش درآمد افراد یک جامعه و افزایش شکاف اطلاعاتی وجود دارد. هر اندازه که درآمد افراد در هر جامعه‌ای کم باشد، به همان اندازه و حتی بیشتر شکاف اطلاعاتی افزایش پیدا می‌کند، چراکه توان دسترسی به وسایل ارتباط‌جمعی و اینترنت کمتر می‌شود و هر چقدر این شکاف اطلاعاتی افزایش پیدا می‌کند، به همان اندازه از جامعه اطلاعاتی دور می‌شویم. اما این ارتباط یک ارتباط تک‌بعدی نیست و به همت دولت‌ها استثنائاتی در خصوص پیش می‌آید مانند کشورهای مونگولیا و روآندا که در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی برای دستیابی به جامعه اطلاعاتی داشتند. بازگردیم به بحث عصر اطلاعاتی؛ اگر شما روی جامعه اطلاعاتی و عصر اطلاعاتی دقیق‌تر شوید، درمی‌یابید که هر دوی این مفاهیم زاییده و به عبارتی فرزندان عصر روشنگری و روشنفکری (Age of Enlightenment) هستند؛ من در بسیاری از سخنرانی‌های خود جامعه اطلاعاتی را به‌عنوان دومین ایستگاه عصر روشنفکری معرفی می‌کنم؛ عصر روشنگری حرکتی فیلسوفانه بود که از قرن 17 آغاز شد و در قرن 18 به اوج خود رسید و راهش را به تحولات آمریکا و اروپا گشود و تاثیرات قابل توجهی در انقلاب فرانسه برجای گذاشت و بعدها تاثیرات عظیم آن در تفکرات لیبرالیسم و کاپیتالیسم نیز مشاهده شد.
آقای گیگر برای ما توضیح بدهید که در حال حاضر در کدام یک از کشورها می‌توانیم یک جامعه اطلاعاتی کامل و اجرا شده را ببینیم؟ ایالات متحده آمریکا؟ انگلستان؟ فرانسه؟ یا کدام کشور؟
در حال حاضر جامعه اطلاعاتی در هیچ کشوری به‌طور کامل پیاده و اجرا نشده است، این یک بحث بی‌نهایت، بدون غایت و دسترسی کامل است مانند تکنولوژی که روز به‌روز رشد می‌کند و گسترش می‌یابد.
در ایالات متحده اقشار کم‌درآمد جامعه توانایی دسترسی به جامعه اطلاعاتی را ندارند و در فرانسه قیمت پایین پهنای باند و اینترنت دسترسی فقیر و غنی را به اطلاعات امکان‌پذیر کرده است. در ژاپن و کره نیز توانایی برای دسترسی به اینترنت پرسرعت وجود دارد و چین نیز بیشترین تعداد کاربران اینترنتی را دارد به نحوی که دومین زبان بعد از انگلیسی، زبان چینی‌هاست، اما به‌وجود این نقاط قوت و ضعف نمی‌توانیم بگوییم جامعه اطلاعاتی در کشوری به‌طور کامل پیاده شده است.
چه زمانی می‌توانیم بگوییم به جامعه اطلاعاتی جهانی دست یافته‌ایم؟
انتظار دستیابی به یک جامعه اطلاعاتی جهانی در همه کشورها انتظاری غیرواقع‌گرایانه است، هر لحظه تکنولوژی و فناوری جدیدی پدید می‌آید که تکثیر سریع آن در تمامی نقاط این کره خاکی غیرممکن است مگر اینکه دنیا تغییر کند و ما به یک جامعه دموکراتیک و برابر برسیم که در آن همه انسان‌های جهان به‌طور برابر به غذا، امنیت، سرپناه، امنیت، تحصیلات، سلامتی، رفاه اجتماعی و وسایل ارتباطی دسترسی پیدا کنند که این امر بسیار خیال‌پردازانه است. بنابراین کشورهایی وجود خواهند داشت که پیشرفت تکنیکی بالاتری خواهند داشت و کشورهای دیگری در سطح پایین‌تری خواهند بود که این امر دسترسی به جامعه اطلاعاتی همه‌گیر را با سؤالات بسیاری مواجه می‌کنند.
- ۸۵/۰۸/۰۷