ITanalyze

فرشید رضایی - هفدهم اسفندماه سال جاری مصادف است با پایان هفتمین سال حکم رهبر انقلاب مبنی بر تشکیل شورای‌عالی فضای مجازی. شورای‌عالی فضای مجازی اما فراز و فرود زیادی در سال‌های قبل داشته و روسای جمهوری که رییس این شورا محسوب می‌شوند، هر کدام در مقطعی دچار چالش‌هایی با نحوه کار و عملکرد شورای‌عالی فضای مجازی شده‌اند.

اگرچه قصد ورود به جزئیات کامل کیفیت، ضمانت اجرایی، سرعت عمل، نحوه اولویت‌بندی مصوبات، میزان انطباق مصوبات با نیازهای روز کشور و در نهایت میزان تحقق عملی و کامل مصوبات شورای‌عالی فضای مجازی را نداریم، اما به هر حال این شورا از درون و بیرون منتقدانی دارد که معتقدند با وجود حضور عالی‌ترین مقامات کشور در این شورا، همچنان به جایگاه مطلوب، مدنظر و واقعی خود دست نیافته است.

مرور حکم تشکیل شورا

 ابتدا و نظر به اهمیت حکم رهبری و جایگاه این شورای‌عالی، مروری بر دستور مذکور داریم:

بسم‌ الله الرحمن الرحیم

گسترش فزاینده‌ فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی، به‌ویژه شبکه‌ جهانی اینترنت و آثار چشمگیر آن در ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، و لزوم سرمایه‌گذاری وسیع و هدفمند در جهت بهره‌گیری حداکثری از فرصت‌های ناشی از آن در جهت پیشرفت همه‌جانبه کشور و ارایه خدمات گسترده و مفید به اقشار گوناگون مردم و همچنین ضرورت برنامه‌ریزی و هماهنگی مستمر به منظور صیانت از آسیب‌های ناشی از آن اقتضا می‌کند که نقطه‌ کانونی متمرکزی برای سیاست‌گذاری، تصمیم‌گیری و هماهنگی در فضای مجازی کشور به‌وجود آید. به این مناسبت شورای‌عالی فضای مجازی کشور با اختیارات کافی به ریاست رییس‌جمهور تشکیل می‌گردد و لازم است به کلیه‌ مصوبات آن ترتیب آثار قانونی داده شود.

اعضای حقوقی این شورا عبارتند از: رییس‌جمهور (رییس شورای‌عالی)، رییس مجلس شورای اسلامی، رییس قوه قضاییه، رییس سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، دبیر شورای‌عالی و رییس مرکز، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر اطلاعات، رییس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، رییس سازمان تبلیغات اسلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و همچنین اعضای حقیقی: حجج اسلام و آقایان: دکتر حمید شهریاری، سیدجواد مظلومی، مهندس مسعود ابوطالبی، دکتر کامیار ثقفی، دکتر رسول جلیلی، دکتر محمد سرافراز و مهندس علیرضا شاه‌میرزایی می‌باشند که برای مدت سه سال تعیین می‌شوند.

این شورا وظیفه دارد مرکزی به نام مرکز ملی فضای مجازی کشور ایجاد نماید تا اشراف کامل و به‌روز نسبت به فضای مجازی در سطح داخلی و جهانی و تصمیم‌گیری نسبت به نحوه مواجهه فعال و خردمندانه کشور با این موضوع از حیث سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و محتوایی در چارچوب مصوبات شورای‌عالی و نظارت بر اجرای دقیق تصمیمات در همه سطوح تحقق یابد. نکات اساسی در مورد وظایف شورای‌عالی و مرکز ملی فضای  مجازی با تاکید بر توجه جدی به آن، در پیوست این حکم ابلاغ می‌گردد.

در پایان انتظار دارم، ضمن تسریع در تشکیل مرکز ملی فضای مجازی، رییس و اعضای محترم شورا تلاش بایسته را در جهت دستیابی این مرکز به اهداف تعیین‌شده به کار برند. کلیه دستگاه‌های کشور موظف به همکاری همه‌جانبه با این مرکز می‌باشند.

سیدعلی خامنه‌ای

۱۷/اسفندماه/۱۳۹۰

عملکرد شورای‌عالی فضای مجازی به روایت آمار

به شکل خلاصه هفت سال از عمر شورای‌عالی فضای مجازی می‌گذرد که در این مدت (تا زمان تنظیم گزارش حاضر)، چراغ جلسات شورای‌عالی فضای مجازی تنها 55 بار روشن شده و از دل این 55 جلسه نیز تنها 12 مصوبه حاصل شده است.

مصوبات مذکور به ترتیب تاریخ به این شرح است:

1- تعریف و الزامات حاکم بر تحقق شبکه ملی اطلاعات و بودجه سال ۱۳۹۳ مرکز ملی فضای مجازی

تاریخ تصویب: 30/10/1392

مصوبات جلسه پانزدهم مورخ 30/10/1392 شورای‌عالی فضای مجازی با موضوع «تعریف و الزامات حاکم بر تحقق شبکه ملی اطلاعات و بودجه سال ۱۳۹۳ مرکز ملی فضای مجازی»، که به استحضار مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) رسیده است، طی نامه شماره 92/102468/ش در تاریخ 12/11/1392 توسط دبیر شورای‌عالی فضای مجازی ابلاغ شد.

2- سیاست‌های ساماندهی خدمات پیامکی ارزش ‌افزوده و پیامک انبوه در شبکه‌های ارتباطی

تاریخ تصویب: 1/11/1393

مصوبه جلسه بیست و یکم مورخ 1/11/1393 شورای‌عالی فضای مجازی با موضوع «سیاست‌های ساماندهی خدمات پیامکی ارزش‌افزوده و پیامک انبوه در شبکه‌های ارتباطی»، که به استحضار مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) رسیده است، طی نامه شماره 93/103681/ش در تاریخ 24/12/1393 توسط دبیر شورای‌عالی فضای مجازی ابلاغ شد.

3- راهکار توسعه صادرات نرم‌افزار

تاریخ تصویب: 10/12/1393

مصوبه اول جلسه بیست و دوم مورخ 10/12/1393 شورای‌عالی فضای مجازی با موضوع «راهکار توسعه صادرات نرم‌افزار»، که به استحضار مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) رسیده است، طی نامه شماره 94/100150/ش در تاریخ 30/1/1394 توسط دبیر شورای‌عالی فضای مجازی ابلاغ شد.

4- توسعه فضای مجازی سالم مفید و ایمن

تاریخ تصویب: 10/12/1393

مصوبه دوم جلسه بیست و دوم مورخ 10/12/1393 شورای‌عالی فضای مجازی با موضوع «توسعه فضای مجازی سالم مفید و ایمن»، که به استحضار مقام معظم رهبری (مدظله العالی) رسیده است، طی نامه شماره 94/100151/ش در تاریخ 30/1/1394 توسط دبیر شورای‌عالی فضای مجازی ابلاغ شد.

5- سیاست‌های حاکم بر برنامه ملی بازی‌های رایانه‌ای

تاریخ تصویب: 25/9/1394

مصوبه جلسه بیست و ششم مورخ 25/9/1394 شورای‌عالی فضای مجازی با موضوع «سیاست‌های حاکم بر برنامه ملی بازی‌های رایانه‌ای»، که به استحضار مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) رسیده است، طی نامه شماره 94/103557/ش در تاریخ 10/12/1394 توسط دبیر شورای‌عالی فضای مجازی ابلاغ شد.

6- تصمیم‌گیری در خصوص شوراهای عالی موازی با شورای‌عالی فضای مجازی

تاریخ تصویب: 14/1/1395

مصوبه جلسه بیست و هشتم مورخ 14/1/1395 شورای‌عالی فضای مجازی با موضوع «تصمیم‌گیری درخصوص شوراهای عالی موازی با شورای‌عالی فضای مجازی»، که به استحضار مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) رسیده است، طی نامه شماره 95/100236/ش در تاریخ 31/1/1395 توسط دبیر شورای‌عالی فضای مجازی ابلاغ شد.

7- تعیین تکلیف دبیرخانه شورای‌عالی اطلاع‌رسانی

تاریخ تصویب: 19/4/1395

مصوبه جلسه سی‌ام مورخ 19/4/1395 شورای‌عالی فضای مجازی با موضوع «تعیین تکلیف دبیرخانه شورای‌عالی اطلاع‌رسانی»، که به استحضار مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) رسیده است، طی نامه شماره 95/102255/ش در تاریخ 28/6/1395 توسط دبیر شورای‌عالی فضای مجازی ابلاغ شد.

8- تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات

تاریخ تصویب: 20/9/1395

مصوبه جلسه سی‏‏ و پنجم مورخ 20/9/1395 شورای‌عالی فضای مجازی با موضوع «تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات»، که به استحضار مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) رسیده است، طی نامه شماره 96/102550 در تاریخ 27/6/1396 توسط دبیر شورای‌عالی فضای مجازی ابلاغ شد.

9- سیاست‌ها و اقدامات ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی

تاریخ تصویب: 13/3/1396

مصوبه جلسات 36 الی 40 مورخ 13/3/1396 شورای‌عالی فضای مجازی با موضوع «سیاست‌ها و اقدامات ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی»، که به استحضار مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) رسیده است، طی نامه شماره 96/101875 در تاریخ 11/5/1396 توسط دبیر شورای‌عالی فضای مجازی ابلاغ شد.

10- الزامات حاکم بر اینترنت اشیا در شبکه ملی اطلاعات

تاریخ تصویب: 30/7/1397

مصوبه جلسه پنجاه و سوم مورخ 30/7/1397 شورای‌عالی فضای مجازی با موضوع «الزامات حاکم بر اینترنت اشیا در شبکه ملی اطلاعات»، که به استحضار مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) رسیده است، طی نامه شماره 97/103627 در تاریخ 20/8/1397 توسط دبیر شورای‌عالی فضای مجازی ابلاغ شد.

11- تعیین تکلیف وظایف اجرایی شورای‌عالی انفورماتیک

تاریخ تصویب: 30/7/1397

مصوبه جلسه پنجاه و سوم مورخ 30/7/1397 شورای‌عالی فضای مجازی با موضوع «تعیین تکلیف وظایف اجرایی شورای‌عالی انفورماتیک»، که به استحضار مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) رسیده است، طی نامه شماره 97/103622در تاریخ 20/8/1397 توسط دبیر شورای‌عالی فضای مجازی ابلاغ شد.

12- آیین‏‌نامه اجرایی احصای کلیه استعلامات و ایجاد نظام استانداردسازی تبادل اطلاعات بین دستگاهی

تاریخ تصویب: 24/9/1397

مصوبه جلسه پنجاه و چهارم مورخ 24/9/1397 شورای‌عالی فضای مجازی با موضوع «آیین‌نامه اجرایی احصای کلیه استعلامات و ایجاد نظام استانداردسازی تبادل اطلاعات بین دستگاهی»، که به استحضار مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) رسیده است، طی نامه شماره 97/104533در تاریخ 12/10/1397 توسط دبیر شورای‌عالی فضای مجازی ابلاغ شد.

تحلیل آماری عملکرد شورا

این آمار کمی از عملکرد شورای‌عالی فضای مجازی را از چه جهاتی می‌توان تحلیل کرد.

- در هفت سال گذشته شورای‌عالی فضای مجازی تقریبا به ازای هر سال تنها هشت بار تشکیل جلسه داده است. به عبارت دیگر به ازای 12 ماه هر سال این آمار گواه این موضوع است که حتی جلسات این شورای مهم و کلیدی، به شکل ماهانه نیز تشکیل نشده است.

- در هفت سال گذشته شورای‌عالی فضای مجازی تنها 12 مصوبه داشته است و به عبارت دیگر یعنی به‌ازای هر یک سال کار شورا، یک و نیم مصوبه صادر شده است.

- شورای‌عالی فضای مجازی در هر سال حداکثر سه مصوبه و حداقل صفر مصوبه داشته است.

- سال 97 شورای‌عالی فضای مجازی سه مصوبه داشته است.

- سال 96 شورای‌عالی فضای مجازی یک مصوبه داشته است.

- سال 95 شورای‌عالی فضای مجازی سه مصوبه داشته است.

- سال 94 شورای‌عالی فضای مجازی یک مصوبه داشت است.

- سال 93 شورای‌عالی فضای مجازی سه مصوبه داشته است.

- سال 92 شورای‌عالی فضای مجازی یک مصوبه داشته است.

- سال 91 شورای‌عالی فضای مجازی مصوبه‌ای نداشته است.

البته شورای‌عالی فضای مجازی در کنار این مصوبات، تعدادی مصوبات داخلی نیز داشته است که مد نظر گزارش حاضر نیست و بیشتر کارکرد و خروجی عملکرد شورا مد نظر است.

اما همان‌طور که از آمار مصوبات بر می‌آید، لزوما افزایش عمر شورا تاثیری بر کارکرد، سرعت عمل و به عبارت دیگر روی ریل افتادن کار و خروجی شورای‌عالی فضای مجازی نداشته و در روالی عجیب و آنچنان که از آمار مشهود است، این شورا به شکل منظم و یکی در میان سالی یک و سالی سه مصوبه داشته است.

به عبارت دیگر، هر سالی که شورای‌عالی فضای مجازی سه مصوبه داشته برای سال بعد یک مصوبه داشته و برای سال بعد از آن سه مصوبه و سال بعد از آن مجددا یک مصوبه داشته است.

از سوی دیگر، ظاهرا و در بهترین حالت شورای‌عالی فضای مجازی روی طلسم سه مصوبه در سال گیر کرده و بیش از این تعداد نتوانسته مصوبه‌ای داشته باشد.

این در حالی است که فارغ از توان، فایده و خروجی کیفی و اجرایی مصوبات شورای‌عالی فضای مجازی که موضوع و گزارش دیگری را طلب می‌کند، این روزها کشور ما و دنیا درگیر انبوهی از مسایل و چالش‌های بسیار مهم از جهت فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی در دنیای سایبری است و تقریبا روزی نیست که در کشورهای مختلف خبری از یک مصوبه و قانون در نحوه مواجهه با اینترنت و مشتقات آن منتشر نشود.

لذا انتظار و امید از اعضای شورای‌عالی فضای مجازی این است که در شرایط خاص و ویژه‌ای که فضای سایبری به مردم و کشورها تحمیل می‌کند، لحظه‌ای درنگ کرده و با بررسی مسایل و مشکلات سال‌های قبل، یک تجدیدنظر اساسی در روش کار این شورا به‌عمل آورند و متناسب با اقتضائات فضای سایبری و جایگاه واقعی این شورا به ادامه فعالیت بپردازند. (منبع:عصرارتباط)