معاون برنامه ریزی گمرک با اشاره به تلاش های چند سال گذشته برای راه اندازه پنجره واحد تجاری، از برخی اما و اگرها درباره اتصال سامانه گمرک به سامانه جامع تجارت سخن گفت.
به گزارش خبرنگار مهر، سامانه جامع گمرکی و پنجره تجارت فرامرزی اصلی‌ترین پروژه‌ای است که برای ساماندهی فرآیند واردات و صادرات کشور توسط اداره کل گمرکات کشور از سال ۹۱ طراحی و اجرا شده است. اجرای این سامانه موجب شده تا تحولات بسیاری در روند تجارت کشور ایجاد شود. افزایش کشف محموله‌های قاچاق، کاهش زمان ترخیص کالا به ۴ روز و حذف روند کاغذی تجارت ایران از اصلی‌ترین ثمرات این سامانه است.
در این راستا گفت‌وگویی را با علی بعیدی، معاون برنامه ریزی و بین الملل اداره کل گمرک درباره آخرین وضعیت اجرای سامانه جامع گمرکی انجام داده ایم که مشروح این گفت‌وگو به شرح زیر است.
مهر: از چه زمانی موضوع گمرک الکترونیک و یکپارچه‌سازی آن آغاز شد؟
ابتدا باید نگاهی به پیش از این ماجرا داشته باشیم و این نکته را بازبینی کنیم که گمرک پیش از استقرار این سامانه چه وضعیتی داشته است و چه شرایطی را طی کرد تا به این نقطه رسید. در ۲۳ سالی که من در گمرک حضور دارم تغییر و تحولات بسیاری رخ داده است. پیش از سال ۷۳ یا ۷۴ روند فعالیت‌های گمرک به صورت سنتی و کاغذی انجام می‌گرفت. در واقع همان روندی که مسیو نوژبلژیکی وارد گمرک بوشهر کرده بود همچنان در جریان بود. همه چیز به صورت دستی و سنتی انجام می‌شد.
در سال ۷۳ و ۷۴ گمرک ایران با واحد آنکتاد سازمان ملل قراردادی را منعقد کرد تا پروژه آ سی کودا یا سیستم نرم افزاری که سازمان ملل برای کشورهای در حال توسعه نوشته بود را اجرایی کند. شروع کار من در گمرک با پیوستن به گروه اولیه این کار آغاز شد. ما باید دو کار را برای این سامانه انجام می‌دادیم یکی اینکه زبان آن را فارسی کنیم و دیگر اینکه با شرایط کشور هماهنگ شود چرا که در آن زمان سیستم ما ۳۰ ردیف حقوق و عوارض داشت. اما سیستم که در اروپا اجرا می‌شد کلا ۸ ردیف داشت همچنین ما اظهارنامه‌های مختلفی داشتیم اما آنها یک اظهارنامه استاندارد داشتند که نیازمند تطبیق و اصلاح روندهای داخلی بود.
روند راه‌اندازی این سامانه از صادرات، واردات، عبور موقت آغاز شد و در سایر رویه‌های تجارت نیز انجام شد. این حرکت بزرگی بود. معماری نرم افزاری پیشرفته ای داشت. بانک اطلاعاتی اوراکل آن سال و سیستم عامل یونیکس و بعد وینیکس و ویژگی هایی خاص. در سال ۲۰۰۰ که در ژاپن ارائه دادم متعجب بودند که مگر در ایران نیز می شود با چنین سیستمی کار را جلو برد؟! آن زمان در ایران کسی را نداشتیم که اوراکل را بداند و باید افرادی از خارج از کشور می آمدند کار را انجام می دادند.
در این مسیر آیا عملکرد گمرک رضایت‌بخش بود؟
فعالیت‌هایی که در گمرک انجام گرفت به قدری خوب پیش رفت که چند سال پیاپی به عنوان سازمان برتر جایزه گرفتیم. اما همین ما را مغرور کرد که موجب شد حتی در جا هم بزنیم. از سال ۸۳ و ۸۴ آرام آرام وضعیت به سمتی رفت که مجریان کار اعتقادی به سامانه جامع گمرکی نداشتند. پس از رفتن آقای کرباسیان در سال‌های ابتدایی دولت نهم، روند بدتری را داشت. مدیرانی که پس از ایشان آمدند علاقه ای به این سیستم نداشتند. باید سامانه ها را توسعه می دادیم. در برهه‌ای ما به سمت سیستم‌های دیجیتال ولی کشورهای پیشرفته از این سامانه‌ها به سمت سامانه‌های Web Base حرکت کرده بودند.
عدم توسعه سامانه‌ها در سال‌های ۸۳ تا ۹۰ موجب قدیمی شدن معماری سامانه‌های شده بود. از طرف دیگر ۲۶ سامانه به طور جزیره‌ای حول آسی کودا ایجاد شده بود. این مسئله باعث شد تا عملا از همه عقب بیفتیم و به جایی رسیدیم که پیش از سال ۹۱ عملا گمرک در کشور حرفی برای گفتن نداشت. تمام سازمان‌ها در رشد مکانیزه کردن و به روز رسانی سیستم‌های خود از گمرک پیش افتاده بودند.
ابتدا دو سال با کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های داخلی و افرادی خارجی کار کردیم . وضع موجود را درآوردیم و وضع مطلوب را تهیه و نقشه راه را تولید کردیم تا به وضع مطلوب البته مطلوب مقدور برسیم. اجرای این طرح حدود ۸ سال زمان می‌برد و بیش از ۴۰ پروژه حول آن شکل می‌گیرد و نزدیک شصت میلیارد تومان به پول آن زمان هزینه دارد تا گمرک از وضع موجود خود به وضع مطلوب مقدور برسد. در همین زمان بود که دکتر معمارنژاد جای خود را به کرباسیان داد که همزمان با آماده سازی مدل ما بود.
خروجی این مدل برای گمرک چه بود؟
اتفاقا یکی از مباحثی که در زمان مدیریت آقای کرباسیان بر گمرک مطرح بود ، این بود که خروجی این کار مدلسازی چیست؟ به هر حال زحمت زیادی کشیده شده بود و ۴۰ نفر نیرو از گمرک تمام وقت با آن تیم خارجی کار می کردند. بحث بر سر این بود که ۸ سال پیش آیا به این وضع مطلوب استخراج شده می‌رسیم یا نه؟! به ویژه با توجه به دنیایی که به سرعت در حال تغییر است با این همه پیچیدگی تجارت آیا این روش واترپال یا آبشاری جواب می دهد؟! به روش کار دنیا در چنین بحث های مدیریتی نگاه کردیم. روش‌هایی که در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شد عملا در دنیا جوابگو نبود و کنار گذاشته شده بود. در دنیا حرکت در لحظه انجام می شد تا خود را هماهنگ با تغییرات به وضع مطلوب برسانند. توسعه و بهبود مداوم و بهبود مستمر در دنیا مورد توجه بود و انجام می‌شد. در این باره نگرانی‌ای داشتیم و آن این بود که در دنیا معمولا شرکت های چند ملیتی بحث‌های مربوط به فن آوری اطلاعات و سیستم‌های سامانه‌ای گمرکی را انجام می‌دهند. فرایند گمرک در تمام دنیا پیچیده است. سازمانی مثل آنکتاد پشت آ سی کودا بود. سوفیکس سیستمی است که فرانسوی‌ها و عده ای دیگر آن را نوشته‌اند.
در مورد آسی کودا نامه ای از آنکتاد دریافت کرده بودیم که جزو ۵ کشور برتر استفاده کننده از این سیستم بودیم. حتی ما با ورژن جدید آ سی کودا نیز قرارداد بستیم سیستم بروز شده ای به نام آ سی کودا ورلد که من مدیر ملی پروژه بودم، ترانزیتمان را نیز با آن جلو بردم. ترانزیت چون در دو نقطه درگیر می‌شود پیچیده ترین فرایند گمرکی است و باید تحت وب باشد. به عنوان پروژه اول این کار ترانزیت را وارد کردیم و در چند محور پیاده شد ولی به مشکل برخوردیم. من سفری به ژنو داشتم برای طرح این مشکلات و پذیرفتند چون اولا سیستم آنها سنگین بود وب بیس کامل نوبد و پهنای باند سنگینی می خواست و در کشوری مثل کشور ما نمی توان پهنه باند سنگینی را به یک سیستم اختصاص داد و به این صورت بود که عملا جوابی از این سیستم نگرفتیم.
ضمن اینکه این برنامه مثل آ سی کودا حمایتی نبود و به شدت بیزینسی شده بود و هزینه تحمیل می کرد. نمی دانستیم از توان داخلی استفاده کنیم یا از خارج کمک بگیریم که در این احوالات تیمی از جوانان دانشگاه تهران و از میان دانشجویان نخبه دوره دکتری و اساتید آنها به گمرک گره خوردند و با یک سیستم خیلی کوچک در یک موضوع خاص و از بوشهر شروع کردیم. شروع برای پرونده ای خاص باعث شد متوجه شویم که کار چقدر خوب پیش می رود و همین برنامه را به بندر عباس بردیم و نتیجه به اینجا رسید.
نقطه شروع سامانه جامع گمرکی و مکانیزه شدن گمرک با چه پروژه‌ای آغاز شد؟
پرونده قاچاقی در گمرک بوشهر کشف شد که طبق آن متوجه شدیم درب خروج در آسی کودا دیده نمی شود و ایجاد مساله می کند. چون در خارج از کشور فرایند صادرات و واردات دارند و عملا با گرفتن مجوز همه چیز تمام می شود. فرایند گمرکی بعد از این مرحله شروع می شود، درب خروج مکانیزه نبود و اتفاقات زیادی در این مسیر می افتاد. پرونده‌ای بود که ما را متوجه درب خروج کرد. منظور از درب خروج، فرایند گسترده‌ای است که پس از گرفتن پروانه خروج شامل بارگیری و باسکول ورود و باسکول خروج و گارد و بیجک و پته عبور و ... بود که هیچ کدام مکانیزه نبودند. به بوشهر رفتیم تا به سرعت این را ببندیم و به سیستم سالن آ سی کودا وصل کنیم. با این کار به یک باره درآمد گمرک بوشهر در آن سال افزایش پیدا کرد. مشخص شد این کار چقدر درست است و آن را به بندرعباس بردیم. این نقطه‌ی آغاز توسعه بود و رسما از از سال ۹۲ شروع شد که به با دانشگاه تهران برای طراحی و اجرای آن قرارداد بسته شد.
در ابتدای کار اجرای سامانه جامع را از ۷ یا ۸ واحد گمرکی که ۹۰ درصد تجارت کشور را انجام می‌دهند آغاز کردیم. که طبق برنامه ریزی که برای تحقق اقتصادمقاومتی انجام دادیم این کار را در ۴ فاز تعریف کنیم و جلو ببریم. در گام اول باید زیرساخت‌ها را درست می‌کردیم. متاسفانه ما خطوط ارتباطی بین مرکز و گمرک‌ها نداشتیم. مثلا ارتباط ما با بوشهر در حد مودم‌های قدیمی بود. وزارت ارتباطات نیز آن قدر قوی نبود که بتواند کامل به ما کمک کند. ما از نقاط صفر مرزی حرف می‌زدیم که وزارت ارتباطات در ان نقطه ها دستش بسته بود و امکاناتی نداشت. البته مخابرات پای کار بود و هر جا امکانات ارتباطی لازم نبود خودش فیبر کشید و برای نقاطی شبکه اختصاصی به ما اختصاص داد.
در فاز اول زیرساخت پایدار و مطمئن ایجاد کردیم. در قدم دوم بالا بودن رویه‌های زیاد گمرک ما بود که بسیاری از آنها در دنیا شناخته شده نیست. بازارچه، کولبری، مرز نشینی و بازارچه شاهد و... را در فاز دوم کار وارد سامانه جامع گمرکی کردیم.
در فاز سوم وارد پنجره واحد ( single window ) شدیم. در تجارت خارجی زنجیره تامین وجود دارد. از زمان عقد قرارداد و حتی پیش از آن و پیشنهاد خرید تا آمدن بار و رسیدن به دست مصرف کننده ۴۰ سازمان درگیر دارید. مکانیزه شدن کامل گمرک در صورتی که نتوانیم با این سازمان‌ها حرف بزنیم کار ما را کامل نمی‌شود. کشورهای دنیا single window دارند یا همان پنجره واحد نقطه ای مرکزی است که همه‌ی سامانه‌ها باید به آن برسد که امروز برخی برداشت‌های اشتباه از آن وجود دارد پیشنهاد کننده اصلی این کار سازمان جهانی گمرک است که واقعا کار پیچیده‌ای است. در ۹۰ تا ۹۵ درصد از دنیا این کار را به صورت متمرکز انجام می‌دهند و چند درصد باقیمانده مثل ترکیه جایی به نام وزارت گمرک و تجارت دارد به دلیل منطق واحدی که وجود، گمرک یه نقطه واحد است. فیزیک کالا، اسناد تجاری و مسائل مالی سه فاکتور مهم در تجارت جهانی است که هر جا این سه فاکتور به هم خوردند گمرک و هر سه باید به هم بپیوندند و راستی آزمایی شوند و سپس اجازه حرکت کالا یا همان تلخیص داده شود.
دنیا به این نقطه رسیده است که پنجره واحد، وظیفه گمرک است. به لحاظ قانونی بند ج از ماده ۳۸ قانون رفع موانع تولید به گمرک اجازه راه اندازی پنجره واحد(single window) را صادر کرده است. پنجره واحد یک مساله تکنیکال نیست و پیچیدگی فرا تکنیکال دارد و بیشتر پروتکنیکال است چون شما در آن با ۴۰ سازمان درگیر می‌شوید. در کشورها، تعامل با سازمان‌ها یکی از پیچیده‌ترین موضوعات است. اینکه سوییس و یا فرانسه چنین کاری انجام دهند هنری نیست هنر کار ایران است. همسایگان ما را ببینید آیا امنیت حرکت کالا و مسافر در این منطقه با اروپا برابر است؟ ما از یک طرف افغانستان و طالبان و از طرف دیگر عراق و داعش را داشتیم.
ما برای تحقق پنجره واحد با دست خالی جنگیدیم و فحش خوردیم چون پنجره واحد محل جنگ و اختلاف بود چراکه با راه‌اندازی این سامانه از بسیاری از اشتباهات جلوگیری و موجب یکپارچه سازی داده‌ها می شود.
تعدد مجوزهای گمرکی یکی از معایب اصلی گمرک است که همیشه در مسیر واردات و صادرات اختلال ایجاد می‌کند. این معضل در گمرک چگونه حل شد؟
با وجود تمامی مشکلات به نقطه‌ای رسیدیم که می‌توانیم اعلام کنیم که ما با تمام سازمان‌های ذی ربط به جز دو سازمان که وزارت دفاع و انرژی اتمی هستند، ارتباط الکترونیکی و گفتگو داریم که به عنوان آخرین مرحله و در پایان کار با آنها نیز ارتباط خواهیم گرفت از آن به بعد بانک برای هر پرداختی شناسه پرداخت صادر می‌کند تا جواب پرداخت بانک به دست ما نمی‌رسید کار جلو نمی رفت. تمام مجوز ها الکترونیکی بود و گره‌ها یکی یکی به هم وصل می‌شدند. جاهایی زیادی دیده نمی‌شد و کم کم و در بین کار به چشم می‌آمدند مثل اطلاعات بارنامه بین المللی که در میانه راه متوجه شدیم به آن هم باید اتصال بدهیم.
هر دری را می‌بستیم باز هم روزنه‌ای پیدا می‌شد. برای ارتباطات بین المللی متوجه شدیم که باید اطلاعات کالا از کشور مبدا را وارد کنیم و این به ما کمک می‌کند. همه این‌ها را شروع کردیم و انجام دادیم و بعد به سمت سایر کشورها رفتیم. پنجره واحد باید با کشورها نیز مرتبط باشد. اگر من اظهار نامه صادراتی کشور مبدا را داشته باشم این اطلاعات از اظهار ارباب رجوع مطمئن‌تر است. با ترکیه و آذربایجان و افغانستان و روسیه شروع به ارتباط گرفتن کردیم و این کار کمی زمان‌بر است چون به سیاست‌های بین الملل مربوط بوده و حقوق بین‌الملل پشت کار بود و مجالس کشورها درگیر می‌شدند.
روسیه را بسیار جدی گرفتیم چون استانداردهایی که با روسیه نهایی شد استانداردهایی است که تمام کشورهای پیرامونی آن را قبول دارند و می پذیرند. ارتباط با روسیه مانند آن است که به یکباره دری به روی ما باز می‌شود. برای گفتگو در روسیه خودم رفتم و بچه‌ها اینجا پای کار بودند. چون هول و عجله ای که ما برای این کار داشتیم در آن کشورها دیده نمی شد. کار را چالشی ادامه می دادیم و هنوز هم ادامه می دهیم. به طور مثال گواهی مبدا را از کره و چین گرفته‌ایم. خیلی سخت بود ولی موفق شدیم و پنجره واحد را بستیم. بحث چهارم مدیریت ریسک بود. نهایت کار گمرک مدیریت هوشمند ریسک است. به دلیل حجم بالای تجارت و منابع محدود کنترلی و احتیاج به سرعت بالا در ترخیص کالا ما را به نقطه مدیریت هوشمند می‌رساند. و این ممکن نیست مگر قبل از این مرحله اطلاعات کامل شده باشد. دیتا کامل شده و اطلاعات پنجره واحد پر شود تا بتوان مدیریت ریسک را اعمال کرد.
ما کاری کردیم به نام کارشناسی متمرکز یعنی اظهار در هر نقطه از کشور انجام می‌شد در کل کشور توزیع می‌شد. بار شما در رجایی بود و به صورت الکترونیکی اظهار می‌کردید و کارشناس شما در مشهد انتخاب می‌شد و این دو همدیگر را نمی شناختند، این نوع کارشناسی به عنوان الگوی نمونه در دنیا انتخاب شد.
سامانه جامع گمرکی در افزایش درآمد گمرک چه تاثیری داشته است؟
در بسیاری از موارد پس از راه‌اندازی سامانه جامع گمرکی نسبت به پیش از اجرای آن رشد بسیار محسوسی را مشاهده می‌کنیم. به عنوان مثال در سال ۱۳۹۲ درآمدهای گمرکی حدود ۸ هزار و ششصد میلیاردتومان بوده است درسال ۹۵ پس از اجرای سامانه جامع گمرکی درآمدهای آن به بیش از ۱۸ هزارمیلیارتومان رسید این درحالی است که واردات کشور در سال ۹۲ نسبت به سال ۹۵، ۱۲ درصد کاهش پیدا کرده است که نشان دهنده افزایش ۱۱۰ درصدی درآمد از محل حقوق ورودی است. یکی از مهمترین دستاوردهای این سامانه ترخیص اظهارنامه‌های وارداتی از ۲۶ روز به ۴ روز و برای اظهارنامه‌های صادراتی از ۷ روز به ۱ روز کاهش پیدا کرده است. تجهیز ۸۹۰۰۰ کامیون به مسیریاب GPS، افزایش دو برابری تعداد دستگاه‌های ایکس ری کامیونی، حذف فرآیند دریافت استعلام کاغذی از دیگر دستاوردهای مهمی بود که با اجرای سامانه جامع گمرکی حاصل شد.
سال گذشته سال اقتصاد مقاومتی بود و باید همه پروژه های اقتصادی خود را طبق دستور رهبری پیش می‌بردیم. ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی پروژه‌های بسیاری را برای تحقق شعار سال ۹۶ تعریف کرد، طبق ارزیابی سازمان استاندارد تنها سازمانی که توانست پروژه خود را ۱۰۰ درصد عملیاتی کند، گمرک بود.
امسال هم برای خودمان پروژه اقتصاد مقاومتی گرفتیم. دومین نکته اول شدن در خدمات الکترونیک کشور بود و این خیلی عجیب است در کشوری که وزارت فن‌آوری اطلاعات پشت این کار است گمرکی که سالها عقب بود اول شد. رییس گمرک از دست رییس جمهور جایزه گرفت و من هم به عنوان مدیر برتر انتخاب شدم.
در سال ۲۰۱۷ در آمار کشفیات مواد مخدر در دنیا اول شدیم. مستندات این مقام موجود است. در دنیا در زمینه کشفیات قاچاق کالا دومین کشور بودیم.
چه برنامه‌ای برای ارتقای سامانه جامع گمرکی دارید؟
برنامه سال جاری ما ارزش گذاری الکترونیکی کالاست. گمرک موبایلی یکی دیگر از کارهای ما برای سال جاری است. یکی از برنامه‌های ما حرکت جلوتر از دنیا است. ما در برخی از موضوعات به لبه دانش رسیده‌ایم. تجزیه و تحلیل تصاویر از شیوه‌هایی است که برگرفته از لبه دانش است. این نوع کنترل در دنیا در حد چند کالای خاص چنین کاری را انجام می‌دهند از جمله اسلحه و مواد مخدر که ما هم می توانیم این کار را انجام بدهیم. ما می‌خواهیم این کار را در ابعاد کانتینری و با تعداد ریسک بالاتر انجام دهیم. برای پارچه و کفش و لباس و موبایل.
باید به جایی برسیم که با هوش مصنوعی از طیف رنگی، جنس و نوع کالا را تشخیص بدهیم. از کشورهای خارجی دعوت کرده‌ایم و شرکت‌های دانش بنیان داخلی نیز کارهای خوبی انجام داده‌اند. امروز به چند گروه کالایی خروجی داده اند. ما این مسیر را طی کرده ایم و امیدواریم بتوانیم همچنان ادامه بدهیم. من فکر می کنم زمانی که حس کنم به آخر این کار رسیده ام یا سوادم ته کشیده است یا خیلی پیر و فرتوت شده‌ام.
چه معضلی در مسیر ارتقای سامانه جامع وجود دارد؟
مشکلات گذشته حل شد. بزرگترین مشکل ما بحث تکنیکالی نبود و بحث همکاری بین سازمانی بود و خیلی اذیت شدیم. در بحث تکنیکی مشکل هست این قابل پیش‌بینی و قابل حل بود ولی در مورد مباحثی مثل امنیت اطلاعات، مهم است سیستم‌ها چقدر امن است. من برای شما توضیح می‌دهم که چه حمله هایی به سمت سیستم ما شد و برخی از این حمله‌ها سازمان یافته بود. در یک مورد از سه سرور به طور همزمان به سیستم ما حمله شد یکی از انگلیس و دو مورد از چین و به صورت هم زمان و بعدها متوجه شدیم که همه وی پی ان خورده بودند ما در این حالت چه کاری کردیم؟ در همان حالت نه تنها جلوگیری نکردیم بلکه در سیستم او نفوذ کردیم و نقطه هک را پیدا کردیم که شخصی در خیابان جمهوری این کار را انجام می‌دهد و توانستیم در سیستم او نفوذ کنیم و مستندات را به نهادهای امنیتی دادیم.
چرا علیرغم تصریح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز ، سامانه جامع گمرکی هنوز به سامانه جامع تجارت متصل نشده است؟
منظور قانونگذار از سامانه جامع تجارت صرفا یک سامانه مجزا و منحصر به فرد نبوده بلکه یکپارچگی و اشتراک گذاری داده های سامانه های فعال در حوزه زنجیره تامین تجارت فرامرزی مد نظر و هدف اصلی قانون است که نیاز به یکسان سازی و استفاده از مدل داده ای استاندارد و مناسب برای این اقدام دارد. در همین راستا گمرک پیش از این ها با بیش از ۲۶ سازمان درگیر در تجارت فرامرزی اشتراک گذاری اطلاعات را شروع کرده است. به عنوان مثال تبادل داده ثبت سفارش با گمرک و ارسال پروانه گمرکی به وزارت صمت انجام شده.
همچنین کلیه مجوزهای قانونی با تمام سازمان های ذی مدخل نیز پیش از قانون مورد اشاره به صورت الکترونیکی دریافت شده است. ارتباط با سامانه راهداری، سامانه های سازمان بنادر، استاندارد، مخابرات و ... به طور کامل بر اساس استانداردهای تعریف شده صورت پذیرفته است.
بدیهی است نمی توان به صرف تعریف یک سامانه جدا با نام سامانه جامع تجارت، انتظار داشت کلیه اقدامات بسیار مهم گفته شده حذف و همه اتفاقات مرتبط با تجارت در یک سامانه ای با نام سامانه جامع تجارت صورت گیرد. اگر این سامانه در حقیقت همان اطلاعات تجاری کشور را دارا می باشد که به گفته مسئولین این ارتباط با کلیه سازمان ها برقرار شده، پس برقراری ارتباط با همه سامانه ها که پیش از حتی تصویب قانون و اجرای سامانه مورد نظر شما انجام شده، ارتباط با سامانه جامع تجارت به حساب می آید.
اتفاقا تفاهم نامه ای در همین ماه گذشته با امضای دو وزیر صمت و اقتصاد انجام شده که خودتان هم خبرش را منتشر کردید. جالب این که با وجود ارسال دعوتنامه برای شرکت در جلسات هماهنگی اجرای این تفاهم نامه، همکاران وزارت صمت در جلسه شرکت نکرده اند. در رسانه ها هم مسئله وارونه جلوه داده می شود و هدف اشتراک گذاری اطلاعات به ارتباط بین این دو سامانه تقلیل یافته است
