آپارات از مرحله پرت است!
قبح‌زدایی اجتماعی از تابوها، در برنامه‌های یک سایت اشتراک ویدئو برای تضمین درآمد
محمد صادق عابدینی - بازداشت عوامل یک سایت مشهور دانلود فیلم و تعطیلی آن سایت، بار دیگر توجه‌ها را به سمت سایت‌های ارائه‌دهنده خدمات دانلود فیلم و ویدئو معطوف کرد؛ سایت‌هایی که بیشترین بهره را از حذف رقبای غیرمجاز خود می‌برند؛ مجموعه‌هایی که ادعا دارند طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران فعالیت دارند و از انواع رانت‌ها برای ادامه فعالیت‌شان بهره می‌برند. اما تا چه حد ادعای این سایت‌ها را می‌توان قبول کرد. برای روشن‌شدن صحت این ادعا می‌توان سری به محتوای برخی VODها زد.
یوتیوب ایرانی!
سرشناس‌ترین VOD ایرانی سایت«آپارات» است؛ سایتی که از زمان فیلتر شدن «یوتیوب» در ایران، به عنوان «یوتیوب ایرانی» شناخته می‌شود. خبرگزاری آلمان چند ماه بعد از راه‌اندازی «آپارات» در گزارشی به این وب‌سایت ایرانی می‌پردازد و می‌نویسد: در وب‌سایت «آپارات» نیز همچون «یوتیوب» کاربران می‌توانند بدون نیاز به دعوتنامه به عضویت سایت درآیند و ویدئو به اشتراک گذارند. «آپارات» هم باز مثل «یوتیوب» امکان دانلود ویدئو ندارد و کاربران تنها می‌توانند ویدئوها را با ورود به وب‌سایت تماشا کنند. «آپارات» برای دسترسی آسان‌تر کاربران به ویدئوها، گروه‌های مختلف موضوعی تعریف کرده است که کاربر می‌تواند ویدئوها را در یکی از این گروه‌های مرتبط به اشتراک گذارد. دیگر کاربران نیز با مراجعه به گروه‌های موضوعی، می‌توانند سریع‌تر و آسان‌تر ویدئوی موردنظر خود را پیدا کنند. این گروه‌های موضوعی عناوینی چون طنز، شخصی، خبری، حیوانات، تبلیغات، هنری، ورزشی، فیلم و تفریحی را شامل می‌شود. نکته مهم در گزارش DW پرداختن به بارگذاری ویدئوهایی با «رعایت شئونات اسلامی» است.
این گزارش می‌افزاید: گردانندگان «آپارات» همچنین تأکید دارند که «به اشتراک گذاشتن ویدئوهایی که مغایر با قوانین و مقررات جاری کشور و مصداق توهین به نظام، شخصیت‌های مذهبی، کشوری و لشکری باشد، ممنوع است.» این وب‌سایت به صراحت اعلام کرده است که همه فیلم‌های به اشتراک گذاشته در «آپارات» بازبینی می‌شوند و اگر محتوا مغایر با شئونات اسلامی و قوانین کشور باشد، به سرعت حذف خواهد شد. «آپارات» نیز همچون «یوتیوب» که به تقلید از آن ساخته شده است، پربیننده‌ترین ویدئوهای هفته را معرفی می‌کند. نگاهی به پربیننده‌های این وب‌سایت حاکی از آن است که بیشتر ویدئوهای با موضوع طنز، سرگرمی و مذهبی برای کاربران این وب‌سایت جذاب است.
یوتیوب ایرانی، اسلامی هم هست؟!
با این اوصاف، تصور اولیه این است که در «آپارات» قرار است با فضایی روبه‌رو شویم که در آن «رعایت اصول اسلامی» شده باشد، اما کافی است نگاهی به محتوای برخی از ویدئوهای بارگذاری‌شده در این سایت بیندازیم تا مسئله شکل بهتری پیدا کند.
ابتدا باید تأکید کرد که «آپارات» چند سالی است از یک سایت به اشتراک گذارنده ویدئو فاصله گرفته و با مشارکت بخش خصوصی و تولیدکنندگان غیر دولتی آثار ویدئویی اقدام به تولید برنامه‌های اینترنتی می‌کند. «آپارات» همچنین «فیلیمو» را دارد که مدعی ارائه هزاران عنوان فیلم و سریال ایرانی و خارجی است.
طبق آمار ارائه شده توسط«آپارات» تولیدات اختصاصی این سایت شامل 62 عنوان برنامه می‌شود که در زمینه‌های مختلفی تولید می‌شود. از برنامه‌های گفت‌و‌گو‌محور گرفته تا برنامه‌های گزارشی و فان و توجه ویژه‌ای که در این میان به حوزه‌هایی مانند سینما و موسیقی می‌شود. «آپاراتچی»، «تاپ‌تن»، «شیش و چهای»، «ویدئوگرام»، «آبان»، «رزم آور»، «جعبه‌سیاه»، «ورود ممنوع»، «فصل زندگی» و «دیش و میش» برخی از عناوین تولیدات این سایت است.
پوشش‌های ناهنجار با شعار رفتار قانونی
به طور کل حجاب و نوع پوشش اسلامی بانوانی که در این برنامه‌ها حضور دارند، با آنچه در عرف جامعه به عنوان پوشش مناسب یاد می‌شود، فاصله زیادی دارد چه آن زن به عنوان مجری در برنامه حضور داشته باشد و چه به عنوان مهمان یا مصاحبه‌شونده مردمی! وسعت این موضوع تا حدی است که این تصور را به وجود می‌آورد که «آپارات» عامدانه به این سمت حرکت کرده‌است تا فضایی را شکل دهد که با ایجاد جاذبه‌های زنانه و نگاه‌های جنسیتی، بیننده‌های ویدئوها را بالا ببرد، افزایش کلیک‌ها برای تماشای ویدئوهای اینچنینی می‌تواند تضمین‌کننده رنکینگ مناسب سایت و ادامه درآمدزایی برای گردانندگان این سایت باشد. این سیاست نه‌تنها در ویدئوها بلکه در محتوای برنامه‌ها هم دیده می‌شود. قبح‌زدایی از برخی مسائل اجتماعی شاید دومین راهکاری باشد که برنامه‌سازان «آپارات» برای ایجاد جاذبه سراغ آن رفته‌اند. برای نمونه کافی است نگاهی بیندازیم به بخش از برنامه «کوچه به کوچه» که در آپارات منتشر شد. ویدئویی از این برنامه اخیراً در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود که در آن از افرادی در خیابان «لاله‌زار» تهران درباره «عرق‌خوری» و نوع مشروباتی که در گذشته مصرف می‌کرده‌اند، سؤال می‌شود! علاوه بر این در ویدئوهای آپلود شده در این سایت، تصاویر مجالس عرق‌خوری، نیز وجود دارد که مشخص نیست بر چه مبنایی این ویدئوها در سایتی که مدعی فعالیت بر اساس موازین اسلامی است، آپلود شده‌است.
در برنامه دیگر این سایت یعنی «شبکه صفر»، گزارش میدانی «صفر درجه» پخش می‌شود. در یکی از قسمت‌های این برنامه که با عنوان«با نیاز جنسی‌مون باید چی‌کار کنیم؟» از مردم سؤال می شود که چطور نیاز جنسی‌شان را برآورده می‌کنند؟ در نهایت نیز بحث به ازدواج موقت یا رابطه جنسی با یک دوست کشیده‌می‌شود و جالب است که اکثراً در جواب‌های منتشر‌شده معتقدند رابطه جنسی با یک دوست بهتر از ازدواج موقت است.
ترویج سبک خاصی از زندگی در ویدئوهای اجتماعی آپارات کاملاً به چشم می‌آید. از جمله ویدئوهایی که در آن از مخاطبان پرسیده می‌شود«آیا با دوست دخترت ازدواج می‌کنی؟»، یا از مردم پرسیده می‌شود حاضرند با یک روحانی ازدواج کنند؟ برنامه «آبان» این سایت نیز بر اساس دیدگاه‌های فمینیستی تولید می‌شود که از نظر فرهنگ اسلامی مذموم شمرده می‌شود.
ویدئوهای آپلود‌شده توسط کاربران این سایت نیز قابل‌توجه است، از دابسمش‌ها و کلیپ‌های تولید‌شده که در آنها دختر‌ها‌ی بدون حجاب و با پوشش نامناسب حضور دارند گرفته تا مجریانش که کاملاً کشف حجاب کرده‌اند مانند برنامه «قانون به زبان ساده» که در آن نرگس توسلیان دختر شیرین عبادی، به همراه سپیده عبدی به بررسی برخی مسائل حقوقی می‌پردازند و در آن آشکارا برخی از مسائل حقوقی اسلامی زیر سؤال برده می‌شود یا مورد تشکیک قرار می‌گیرد؛ مانند بیان اینکه مردها بعد از دستگیری برای فرار از اتهام رابطه نامشروع یا زنا به دروغ می‌گویند که صیغه کرده‌اند یا در برخی از این ویدئوها توسلیان درباره شهادت زن در محاکم می‌گوید شهادت چهار مرد برای حکم زنا و تأثیر نداشتن شهادت زنان در اینباره جزو «احکام تبعیض‌آمیز» است. این موارد تنها بخشی از ایرادات متعددی است که به فعالیت «آپارات» وارد است. این سایت همچنین زمانی با بارگذاری و انتشار ویدئوهایی درباره «عرفان حلقه» به تبلیغ تفکرات انحرافی متهم بوده است.
چیدمان هدفمند سایت توسط چه کسی صورت می‌گیرد؟
شاید گفته شود سایت تنها محل برای انتشار اینگونه آثار است، اما چه کسی غیر از مدیران «آپارات» این نوع ویدئوها را در صفحه اصلی سایت فیچر می‌کنند و آیا می‌توان پذیرفت یک ویدئو بدون اینکه محتوایش بازبینی شده‌باشد، در سایت آپلود شده و سر از صفحه اصلی سایت در بیاورد؟
نظارت بر محتوای سایت‌هایی مانند «آپارات» که به واسطه فعالیت قانونی، از نظر خانواده‌ها سایت پاک به شمار می‌رود، خواسته‌ای است که باید بیش از گذشته از سوی متولیان نظارت بر محتوای فضای مجازی بر آن تأکید شود. قطعاً در این بین نگاه به اصالت فیلم‌های سینمایی خارجی بارگذاری‌شده در «آپارات» و «فیلیمو» می‌تواند نکات خوبی را درباره میزان رعایت حقوق مؤلفان در سایت‌های ایرانی مدعی قانون‌گرایی به نمایش بگذارد.
منبع: روزنامه جوان