استریم از فیلترینگ و مهاجرت تا حضور ۲۸ درصدی گیمرهای روستایی
نجمه بسنه - ایرنا- افزایش حضور گیمرهای ایرانی و گستردگی فعالیت آنها در شهرهای کوچک و روستاها در کنار مشکلاتی چون فیلترینگ و مهاجرت نخبگان این حوزه از مهم‌ترین موضوع‌هایی است که در سال‌های اخیر پیرامون استریمرها در ایران مطرح می‌شود.
استریم به فعالیتی گفته می‌شود که کاربر تصویر خود را به صورت زنده با دیگران به اشتراک می‌گذارد. برای دیدن فیلم و ویدئوها کاربران مجبورند فیلم و موزیک یا محتوای دیگری را به‌طور کامل دانلود و سپس از آن استفاده کنند. اما استریمینگ این مشکل را حل کرده است؛ در این روش کاربر به محتوای مورد نظر پیش از آن‌که کامل دانلود شود دسترسی خواهد داشت. در روش دانلود عادی، پس از دریافت کامل، فایل قابلیت اجرایی یا نمایش دارد.
ساده‌ترین مثال برای فهم معنای استریم همان سایت آپارات است. زمانی که بر روی دکمه پخش می‌زنید بلافاصله شروع به نمایش ویدئو می‌کند و تا دانلود کامل ویدئو منتظر نمی‌مانید. Spotify ،Youtube ،Sound Cloud از معروف‌ترین نمونه‌های استریمینگ به شمار می‌آیند.
استریمینگ امروزه سریع‌ترین روش برای دسترسی به محتوا در اینترنت است. کلاس‌های آموزشی، جلسه‌ها و کنفرانس‌ها و گیم، همان استریم است که محتوا به‌صورت آنلاین در دسترس کاربران قرار می‌گیرد. در لایو استریم، یک کاربر محتوا را به‌صورت زنده در بستر اینترنت در اختیار کاربران می‌گذارد. استریم در حالت محدود، کاربر فرستنده می‌تواند تعیین کند چه فرد یا افرادی به محتوا دسترسی داشته باشند.
از نرم‌افزارهای لایو استریم Youtube Live ،Facebook Live ،Twitch، آپارات و لنز می‌توان نام برد. Adobe Connect که برای کلاس‌های آموزشی، جلسه‌ها و کنفرانس‌ها استفاده می‌شود و بیشتر آنها پولی هستند از دیگر نرم‌افزارهای لایو استریم تخصصی است.
محتوای استریمینگ و استریمرچیست؟
امروزه محتواهای بسیار متنوعی وجود دارد که می‌توان آنها را استریم کرد. پرمصرف‌ترین آنها موسیقی و فیلم است. استریمر به کسی گفته می‌شود که محتوای خود را به‌صورت زنده از طریق پلتفرم‌های مختلف تولید کرده و منتشر می‌کند. ویدئوهای آموزش آشپزی، آرایشگری، ساخت قطعات در کارخانه‌ها، خیاطی، آموزش زبان‌های مختلف، بازی و … موضوع‌هایی هستند که استریمرها تولید می‌کنند. تعداد کمی از استریمرها برای تفریح فعالیت می‌کنند بیشتر از این راه کسب درآمد دارند.
وضعیت بازار استریم در جهان
طبق گزارش سالانه وضعیت بازاریابی ویدئو از سوی شرکت بزرگ Wyzowl (شرکت تولیدات ویدئویی) سال ۲۰۲۱ میلادی، محتوای ویدئویی، محتوای ۸۵ درصد از بازاریابان بوده است یعنی بازار استریم ویدئو بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود و با آمدن کرونا، رشد استریم در حوزه محتوای آموزشی همچون دانشگاه‌ها و مدارس و محتوای سرگرمی مانند سفر و آشپزی، شوی لباس نیز تصاعدی شد.
اما بزرگ‌ترین پلتفرم استریم در جهان، توئیچ که متعلق به آمازون است، بیش از ۵.۵ میلیون استریمر در هر ماه دارد که توسط ۱.۹ میلیون کاربر هم‌زمان مشاهده می‌شوند اما توئیچ مخصوص گیمرها ساخته‌شده و گزینه‌ای مناسب کسب‌وکارها اینستاگرام، فیس‌بوک، یوتیوب و توئیتر است. Mixcloud و Picarto به ترتیب استریم زنده موسیقی و پادکست آنلاین و نمایش خلق آثار هنری به‌صورت زنده است.
وضعیت بازار استریم در ایران
سال‌های گذشته آرزوی تماشای آنلاین ویدئو در اینترنت دست‌نیافتنی بود. با پیشرفت بسترهای اینترنت در کشور و پیشرفت نسبی وب در ایران، این امکان فراهم شد که استریم به ویژه گیمرهای ایرانی پرطرفدار شوند؛ به گونه‌ای که در ایران استریمرها پشت یک سیستم رایانه یا کنسول بازی می‌نشینند و بازی می‌کنند و این امکان را به دیگر کاربران اینترنت می‌دهند که بازی او را تماشا کنند و درآمد ارزی و جوایز جهانی نیز کسب می‌کنند. هرچند در گذشته تماشای بازی‌های رایانه‌ای دیگران در کلوپ در ایران رواج داشته است. سایت‌های آپارات و یوتیوب نمونه‌هایی از سایت‌هایی که میزبان ایرانی هستند.
استریمینگ بازی، یکی از حوزه‌های رو به رشد در حوزه بازی محسوب می‌شود که به ویژه با همه‌گیری کرونا رشد مضاعفی یافت. آمار و ارقام فالوئرهای استریمرگیم‌های ایرانی در پلتفرم‌های اصلی استریمینگ همچون توئیچ (twitch) یا یوتیوب یا آپارات گیم در ایران، گواهی بر این مساله است که استریمرها در ایران طرفداران زیادی دارد. با این وجود تنها دشمنِ استریم، سرعت‌پایین اینترنت است که در این سال‌ها با مشکلات و اعتراض کاربران همراه بوده.
سال ۱۳۹۸: ۲۸ درصدگیمرهای ایرانی در روستا
طبق آمار بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در سال ۱۳۹۸ از ۳۲ میلیون بازیکن ایرانی دیجیتال ۲۸ درصد ساکن روستا و بقیه ساکنان شهرها هستند که این افراد درآمد ارزی نیز داشته‌اند.
اردیبهشت ۱۴۰۱: پیگیری قانون‌گذاری در حوزه بازی‌های دیجیتال
«محمدصادق افراسیابی» عضو هیات مدیره و سرپرست معاونت نظارت و هدایت فرهنگی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای با تأکید بر ضرورت تقویت بازی‌های بومی از آماده‌سازی پیشنهادی برای همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در زمینه حمایت از بازی‌های بومی خبر داد و گفت: تقویت بازی‌های بومی در دستور کار کارگروه اقتصاد محتوا در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار گرفته است.
«کمیل قیدرلو» معاون مطالعات اجتماعی و فرهنگی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز گفته: با توجه به جایگاه شورای عالی فضای مجازی و مرکز ملی فضای مجازی در حوزه سیاست‌گذاری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌تواند با هماهنگی مرکز ملی فضای مجازی، لایحه‌ای در زمینه بازی‌های دیجیتال آماده کند تا از این راه، بحث مقررات‌گذاری در حوزه بازی‌های دیجیتال پیگیری شود.
۱ تیرماه ۱۴۰۱: تنظیم‌گری بازی‌های رایانه‌ای
جلسه همفکری برای بررسی چالش‌های حوزه تنظیم‌گری بازی‌های رایانه‌ای میان بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای و کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی برگزار شد. در این جلسه، «علی محسنیان» مدیر گروه رسانه مرکز پژوهش مجلس شورای اسلامی گفته، با توجه به تصویب اساسنامه بنیاد در شورای عالی انقلاب فرهنگی و تصویب سیاست‌های برنامه ملی بازی‌های رایانه‌ای در شورای عالی فضای مجازی، لازم است مجلس هماهنگی لازم را با دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و مرکز ملی فضای مجازی انجام دهد.
«محمدامین حاجی‌هاشمی» عضو هیات مدیره بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای نیز اظهار داشته، اهمیت بازی‌های رایانه‌ای هنوز برای مدیران ما زیاد نیست، در حالی‌که جشنواره‌های بازی‌سازی، ده‌ها بازی علیه ایران می‌سازند یا استریمرهای بازی‌های ویدئویی با میلیون‌ها دنبال‌کننده در حال روایت‌سازی برای مردم هستند بنابراین باید بادید عمیق‌تری به بازی‌های رایانه‌ای نگاه کنیم و هم‌زمان تهدیدها و فرصت‌ها را در نظر بگیریم.
۴۰ میلیون گیمر تا پایان سال
براساس اعلام روابط عمومی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای، تا پایان امسال بیش از ۴۰ میلیون بازیکن در ایران به‌صورت روزانه از بازی‌های موبایلی و ویدئویی استفاده کنند. حال در چنین شرایطی و با توجه به رویکرد مثبت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به توسعه صنایع خلاق به ویژه بازی‌های رایانه‌ای، بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای از مجلس شورای اسلامی و مرکز پژوهش‌های مجلس خواسته است تا قانونی جامع برای تنظیم‌گری حوزه بازی‌های رایانه‌ای تنظیم و تصویب کنند.
هفته اول تیرماه ۱۴۰۱: فیلتر توئیچ
با آغاز فصل تابستان، توئیچ فیلتر شد که این خبر در سایت‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و تکنولوژی منتشر و بازنشر شد.
مرداد ۱۴۰۱: حمایت از استریم‌ها
در اواخر مرداماه امسال، مدیرعامل بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای گفت: برخلاف برخی برداشت‌های ناقص و جزئی، جریان بازی‌نمایی (استریم) در ایران می‌تواند به ظرفیت ارائه محتوای رسانه‌ای قابل‌قبول تبدیل شود و نقش‌آفرینان این عرصه می‌توانند صلاحیت نظارت، تولید و رعایت نظام و شیوه اصولی را در یک تشکل قانونی و صنفی را داشته باشند.
نمودار ابر نمای کلمات
در این بخش، کلمات پرتکرار در سایت‌های خبری رسمی و غیررسمی از سوی سامانه پایشگر شبکه‌های اجتماعی استخراج و در قالب ابر کلمات به نمایش درآمده است:
«سرویس استریم بازی، فیلتر توییچ، دسترسی کاربران، کاربران ایرانی» از جمله پراستفاده‌ترین کلمات در بازه ۱۰۰ روزه از سوی سایت‌های خبری بوده و نشان از اهمیت این موضوع برای قشر زیادی از جوانان جامعه در سایت‌های خبری فناوری بوده است.
استریم در توئیتر
گروه داده‌کاوی ایرنا به‌منظور رصد و بازنمایی محتوای منتشرشده مرتبط با استریم در توئیتر، به بررسی محتوای منتشرشده در این پلتفرم پرداخت. این واکاوی در بازه ۲۲ خرداد تا ۱۶ شهریور ۱۴۰۱ (۱۰۰ روزه) و با استفاده از سامانه پایشگر شبکه‌های اجتماعی انجام شد.
بررسی فعالیت اکانت‌های توئیتر در بازه زمانی ۱۰۰ روزه نشان می‌دهد ۱۰۰ هزار و ۴۱۴ توئیت از ۱۱ هزار و ۷۴۳ کاربر منتشر شده است که عدد قابل‌توجهی است.
اگرچه بازه زمانی این داده‌کاوی مربوط به دو اتفاق در حوزه استریم در ایران است. بنابراین نمودار محتوای منتشرشده نیز بیانگر این است که در تاریخ اوایل تیرماه با محدودیت توئیچ و شهریورماه (قله‌های نمودار) با تعطیل شدن آپارات گیم، شبکه اجتماعی متأثر از این اتفاق‌ها بوده و محتوای بیشتری در مورد استریم تولیدشده است.
بازیکنان استریم گیم در ایران
استریمینگ گیم از سال ۲۰۱۱ و با پلتفرم توئیچ (twitch) به‌طور ویژه جدی شد وگیمرهای علاقه‌مند در ایران نیز به‌صورت ویژه به این حوزه وارد شدند. به‌طوری‌که یکی از استریمرها ایرانی چندین جوایز جهانی دارد و همه بازی‌هایش به‌صورت آنلاین برگزار شده و از برترین تیم‌ها در لیگ‌گیمرها جهانی و خاورمیانه است.
از طرفی اسپانسرهای گیمرهای ایرانی، شرکت‌های بزرگ خارج و داخل کشور هستند. [چهار نفر از قوی‌ترین استریمرهای ایرانی مهاجرت کرده و بقیه هم در صفحاتشان اعلام کرده‌اند به دلیل فیلتر و سرعت‌پایین اینترنت در فکر مهاجرت هستند.] از طرفی میانگین سنی گیمرهای ایرانی طبق آمار بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای ۲۰ سال است که سه ژانر «ورزشی، استراتژی و تیراندازی» پرطرفدارترین حوزه‌ها هستند.
نقد و نظر ایرنا
«سالنامه مهاجرتی ایران ۱۴۰۰» رصدخانه مهاجرت زیر نظر پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف اعلام کرده، ایران نسبت به کشورهای دیگر بر اساس جمعیت دانشجویان ایرانی ساکن خارج در سال ۲۰۱۸ نوزدهمین رتبه را در بین ۲۴۱ کشور مورد مطالعه به خود اختصاص داده است. همچنین مدیر رصدخانه مهاجرت به همشهری گفته: «وقتی سرعت اینترنت را کم می‌کنیم چرا نباید جوانان به مهاجرت فکر کنند؟»
از طرفی فعالان صنعت بازی، اختلاف درآمدی بین ایران و کشورهای دیگر به‌واسطه پایین بودن ارزش پول ملی، پایین بودن بستر اینترنت برای استریم با کیفیت، فیلتر و صیانت سایت‌های اصلی استریم را علت سرعت بیشتر موج مهاجرت گیمرهای سال‌های اخیر بیان می‌کنند.
حال که مهاجرت از مفاهیم پر ارجاع در جامعه ایرانی به‌ویژه قشر جوان است، سیاست‌گذاری‌های اجرایی که موجب سرخوردگی اقشار مختلف شده باید از طرف مسئولان مربوطه و قضایی کشور بازبینی و آسیب‌شناسی شود. چالش‌ها و سیاست‌هایی مرتبط با فناوری و صنایع بازی و حمایت جوانان را برطرف کنند تا از مسیر مهاجرت جلوگیری شود. طبق بیان کارشناسان مختلف و بررسی افراد پرطرفدار، استریمرها و گیمرهای ایرانی اغلب تحصیل‌کرده بوده و افراد باهوشی به شمار می‌روند.
به طور قطع تبیین آینده می‌تواند سونامی مهاجرت را کندتر کند و استفاده از متخصصان برای طرح و سیاست‌گذاری در هر زمینه‌ای، انگیزه‌ای برای ماندن در کشور و فعالیت برای این قشر از جامعه را بیشتر کند.
ایجاد برخی محدودیت‌ها در اینترنت بدون بررسی همه‌جانبه فنّاوری، زیرساخت، روانی، اجتماعی، امنیتی توسط متخصصیا و اجرای محدودیت‌ها برای انحصارگرایی بعضی جریان‌ها در صنایع فناوری به‌نوعی تولید بی‌میلی و تشویق به مهاجرت است.
به طور قطع استریمرهای ایرانی از افراد مستعد جوان جامعه‌اند که محدودیت‌های یک‌باره کارشناسی نشده، تولید ناامیدی و حذف شادی را در کنار مشکلات اقتصادی به همراه پیامدهای امنیتی تزریق خواهد کرد و مهاجرت را زمینه رهایی تثبیت می‌کند. همین امر مسئولیت دولت جدید را پررنگ‌تر می‌کند که به بازی‌های دیجیتال و افراد شاخص در این حوزه توجهی ویژه داشته باشد و با ارتقای سلامت فرهنگی و حمایت‌های اجتماعی، این عرصه به‌طور ویژه مورد بازبینی قرار دهد.