اشکال جدید قمار در ایران
پدیده قمار و شرط بندی در یک دهه اخیر با رونق استفاده از فناوری و اینترنت توسعه دوباره در جامعه گرفت که برخورد با آن علاوه بر تصویب قوانین نیازمند اجرای صریح و به دور از اغماض با همه عوامل آن است.
به گزارش موج، قمار همواره در جوامع مختلف و به اشکال مختلف، یکی از راه های کسب درآمدهای یک شبه اشخاصی بوده است که درصدد بوده اند با کمترین تلاش به پول هنگفتی دست یابند تا از این طریق هم ثروت بادآورده ای را صاحب شوند و هم خود را آدمی زیرک نشان دهند.
اما این پدیده اجتماعی همیشه آسیب های جدی به اجتماع و خانواده ها زده است. در ایران در دوره سلطنت پهلوی دوم، همزمان با گسترش شهرنشینی و مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک، قمار همان کارکردی را یافت که پیشتر توضیح داده شد. یعنی افرادی برای ارتقا بنیه اقتصادی خود در کمترین زمان ممکن وارد شرط بندی های قمار می شدند و عده معدودی نیز از ثروتمندان از سر تفنن و با وارد کردن پول های هنگفت، این کار را رونق می بخشیدند.
قمار به شرط‌بندی بر سر پول، یا هر چیز دارای ارزش اقتصادی، با پیشامد و نتیجه نامشخص، که با هدف برنده شدن پول یا هر کالای با ارزش دیگر انجام می‌گیرد، اطلاق می‌شود. در دین اسلام قمار حرام اعلام شده است لذا با وقوع انقلاب اسلامی در ایران، اسباب و اماکن قمار جمع شد و برای آن در قانون مجازات اسلامی و قانون مدنی جرم تعریف گردید.
طبق ماده 705 قانون مجازات جمهوری اسلامی ایران، قماربازی با هر وسیله‌ای، ممنوع و مرتکبین آن به یک تا شش ماه حبس یا تا 74 ضربه شلاق محکوم می‌شوند و در صورت تجاهر به قمار بازی، به هر دو مجازات محکوم می‌گردند.
همچنین در ماده 465 قانون مدنی ایران نیز بیان شده است: قمار و گروبندی باطل و دعاوی راجع به آن مسموع نخواهد بود.
دلایل حرمت قمار
قماربازی به چهار دلیل حرام است:
عقل: از نظر عقلی، هر عملی که باعث تهییج و تحریک اعصاب گردد، کینه و دشمنی به وجود آورد و پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و اخلاقی زیانباری به دنبال داشته باشد، جایز نیست.
اجماع: علمای شیعه و سنی بالاتفاق بر حرمت قمار اجماع دارند و احدی از آنان به جواز فتوا نداده است. از نظر ایشان حتی آموزش قمار، ساختن وسایل قمار و خرید و فروش آن نیز حرام است. حرمت قمار یکی از ضروریات دین به شمار می رود و منکر آن از اسلام و جماعت مسلمین بیرون است.
کتاب: قرآن مجید صریحاً بر حرمت قمار تأکید کرده است، که ما در این جا به دو آیه بسنده می کنیم:
الف) یسئلونک عن الخمر والمیسر قل فیهما اثم کبیر ومنافع للناس واثمهما اکبر من نفعهما; از شراب و قمار از تو می پرسند، بگو: در آن دو، گناهی بزرگ و منافعی برای مردم وجود دارد و گناهشان از سودشان بیشتر است.)
از عبارت (اثم کبیر) برمی آید که شراب و قمار گناهی بزرگ است.
ب) (یا ایها الذین آمنوا انّما الخمر والمیسر والانصاب والازلام رجس من عمل الشیطان فاجتنبوه لعلکم تفلحون;5 ای کسانی که ایمان آورده اید، تحقیقاً شراب و قمار و بت ها و تیرهای قرعه، از اعمال پلید شیطانی است; پس دوری کنید، شاید رستگار شوید). این آیه سعادت مادی و معنوی بشر را در گرو پرهیز از قمار و شراب دانسته است. آن گاه در آیه بعد به گوشه ای از حکمت حرمت آن دو عمل پرداخته و می فرماید: (بدون تردید شیطان می خواهد از طریق شراب و قمار، در میان شما دشمنی و تفرقه ایجاد کند و شما را از یاد خدا و اقامه نماز باز دارد.)
سنت: به فرموده علامه طباطبائی(ره)، روایات شیعه و سنی درباره حرمت قمار به قدری زیاد است که از حد شمارش بیرون است.
اما چرا قمار در اسلام حرام شده است؟
اسلام دین آسایش و آرامش است و تاکید این دین بر حرمت قمار به دلیل آثار بسیار زیانبار فردی، جمعی آن بر افراد جامعه و اقتصاد آن است.
در واقع اگر بخواهیم به طور کلی به آثار قمار اشاره کنیم باید از تفرقه و دشمنی، خشم و نفرت، جنگ و قتل، انحطاط اخلاقی، طلاق، اضطراب و نگرانی، خودکشی و هیجان های عصبی نام ببریم. حال سوال اینجا است که آیا پدیده قمار به تنهایی قادر به ایجاد این طیف گسترده از رذایل اخلاقی و اثرات منفی بر جامعه است؟
تحقیقا بله. خدواند در قرآن قمار را در ردیف می گساری و بت پرستی و از کارهای پلید شیطانی دانسته و دستور به اجتناب از آن داده است زیرا قمارباز و معتاد به قمار برای جبران شکست های خود و یا پاسخ به احساس طمع و آزمندی اش می تواند تمام سرمایه خود و خانواده اش را وسط بگذارد و زمانی که دیگر پولی برای این کار ندارد به فکر دزدی، کلاهبرداری به اشکال مختلف می افتد.
این روند ممکن است تا جایی پیش برود که پیوندهای خانوادگی را از بین ببرد و فرد را مستاصل و دچار صدمات جبران ناپذیر روانی سازد.
تاثیر پیشرفت فناوری بر پدیده قمار
همان طور که ذکر آن رفت، انقلاب اسلامی در ایران باعث شد تا بساط قمار و قماربازی از کوچه و خیابان جمع شود. اگرچه کماکان عده ای سودجو و همچنین معتاد به قمار و یا افراد طماعی که به دنبال پول های کلان با کمترین زحمت بودند در محافل خصوصی این کار را ادامه دادند اما کمتر کسی به این اقدام در حجم وسیع و به صورت علنی و یا به طور جدی دست به قمار می زد. در واقع اثر تعیین مجازات در قانون و برخورد جدی با آن و همچنین تبلیغ حرمت قمار مستند به آیات قرآن در جامعه دینی ایران منجر به کاهش محسوس پدیده قمار و قمارباز در کشور شد.
ولی با توسعه فناوری و همه گیر شدن استفاده از اینترنت، قمار بار دیگر و به شکلی گسترده در جامعه رواج یافت. این بار اما کازینوها و قمارخانه ها جای خود را به صفحات نت دادند که فرد از هر جایی و در هر موقعیتی قادر به بازی قمار می شد. از این رو می توان گفت خطرات گسترش قماربازی به مراتب بیش از قبل شد.
طراحی سایت های مختلف شرط بندی به زبان فارسی کار را برای کاربران ایرانی راحت تر کرد و به دلیل آنکه طیف گسترده ای از انواع مسابقات توپی، غیرتوپی و بازی های کامپوتری را شامل می شد، افراد بیشتری به عنوان سرگرمی جذب آن شدند.
این در حالی است که مطابق مواد 705 تا 711 قانون مجازات اسلامی مجازات‌هایی برای قماربازها و افراد دخیل در این کار پیش‌بینی و عنوان شده است «قماربازی با هر وسیله‌ای ممنوع» است و مرتکبین آن به حبس و یا شلاق محکوم خواهند شد. ماده 708 نیز هرکس را که «قمارخانه دایر کند یا مردم را برای قمار به آنجادعوت نماید» به حبس یا جزای نقدی محکوم می‌کند، ناگفته پیداست که سایت‌های اینترنتی شرط بندی نیز گرچه قمارخانه بشکل فیزیکی نیستند، اما با توجه به اینکه در حال حاضر بسیاری از مشاغل نیز بصورت مجازی به کسب و کار پیرامون شغل خود می پردازند، سایت های اینترنتی شرط بندی و قمار نیز قمارخانه های است مجازی که از همین راه به کسب و کار پرداخته و قطعا نه تنها وسیله‌ای برای همین کارند بلکه درآمدهای نامشروعی را نیز از همین طریق بدست می آورند.
به دنبال توسعه روزافزون سایت های شرط بندی و قمار، کارگروه «تعیین مصادیق محتوای مجرمانه» در دادستانی کل کشور تشکیل شد که موظف بود با سایت‌های متخلف برخورد و آنها را «پالایش» یا همان «فیلتر» کند.
اما برخلاف ابتدای انقلاب که قوانین و برخورد با قمار و قماربازی اثرات مثبتی داشت، قوانین جرایم رایانه ای نتوانست آنچنان که باید و شاید اثرات لازم را داشته باشد. تا جایی که متولیان این سایت ها به راحتی و بدون ترس از برخورد قانونی با آنها با اسم و آدرس واقعی خود در شبکه های اجتماعی غیرفیلتر در کشور تبلیغ می کنند و بعضا هنرپیشه ها و سلبریتی های نیز با استفاده از شهرت خود مبلّغ کار این سایت ها می شوند.
تاثیرات سایت های شرط بندی بر اقتصاد
سایت های شرط بندی که پول ها را از طریق درگاه های اینترنتی بانک های مختلف با عناوینی مانند خرید و فروش شارژ تلفن همراه انجام می دهند، نقش مخربی در خروج ارز از کشور ایفا می کنند.
شاید جالب باشد که بدانید گردش مالی برخی از این سایت‌ها به میلیاردها تومان می‌رسد. برای مثال چندی قبل گردانندگان ٦ سایت قمار در آذربایجان‌شرقی با گردش مالی بیش از ١٦٠ میلیارد تومان شناسایی و دستگیر شدند. این باند قماربازی اینترنتی در زمینه شرط‌بندی فوتبال و بازی پوکر فعالیت داشتند.
با توجه به آثار منفی قمار در شکل نوین آن یعنی شرط بندی های اینترنتی بر اجتماع و اقتصاد کشور، خبرگزاری موج که به اسنادی در خصوص نقش برخی از عوامل پشت پرده و فعال در این سایت ها به دست آورده است، تصمیم دارد تا در سلسله گزارش هایی ضمن آشکارسازی تاثیر و فعالیت های این نهادها و افراد مانع توسعه روزافزون پدیده قمار و خروج گسترده ارز در شرایط فعلی از اقتصادی کشور شود.