ITanalyze

آسیه فروردین - در سال ۲۰۲۵، رقابت فضایی، دیگر محدود به رقبای دوران جنگ سرد نیست. دوران جدیدی از رهبری چندقطبی در فضا شکل گرفته است.فضا، دیگر فقط یک مرز ناشناخته نیست، بلکه بستر قدرت استراتژیک، رشد اقتصادی و افتخار فناوری است.

یعنی کشورهایی که به‌شدت در سامانه‌های پرتاب، زیرساخت‌های ماهواره‌ای، کاوش‌های اعماق فضا و زیست‌بوم‌های تجاری فضا سرمایه‌گذاری می‌کنند.

سایت Currentaffairs، در این مقاله، ۱۰ کشور پیشرو در فناوری فضایی در سال ۲۰۲۵ را معرفی کرده‌است؛ کشورهایی که با مأموریت‌های خاص، دستاوردهای منحصر‌به‌فرد و صنایع نوپای فضایی، در حال شکل‌ دادن آینده فضا هستند و ایران نیز در جایگاه نهم قرار دارد.

1. آمریکا؛ بی‌رقیب در رهبری فضایی و نوآوری: آمریکا همچنان با توانمندی‌های گسترده در حوزه‌ دولتی، نظامی و تجاری، رهبر بلامنازع در فناوری فضایی است.

• رهبری دولتی و علمی: ناسا همچنان پیشتاز در علوم سیاره‌ای، کاوش مریخ و مأموریت‌های قمری «آرتمیس» است. مأموریت «آرتمیس ۳» در آستانه نخستین فرود انسان روی ماه، پس از آپولو قرار دارد. تلسکوپ جیمز وب نیز در اخترفیزیک تحول ایجاد کرده است.
• برتری در حوزه تجاری: شرکت‌های SpaceX، Blue Origin، Rocket Lab وSierra Space ، موجب برتری آمریکا در فضا شده‌اند. راکت‌های چندبارمصرف، منظومه‌های ماهواره‌ای مانند استارلینک و پروژه‌های ایستگاه فضایی خصوصی، از جمله مزایای رقابتی هستند.
• توانمندی نظامی فضایی: نیروی فضایی آمریکا، نقش‌ خود را در دفاع ماهواره‌ای، شناسایی فضایی و تاب‌آوری در برابر حملات فضایی گسترش داده و ایالات متحده را به قدرتمندترین کشور فضایی، تبدیل کرده است.

2. چین؛ رشد سریع و جاه‌طلبی‌های راهبردی: چین به رقیب اصلی آمریکا در فضا تبدیل شده و برنامه‌ای جاه‌طلبانه و مستقل را پیش می‌برد.

• راهبرد ملی: آژانس فضایی ملی چین، ایستگاه فضایی تیانگونگ را ساخته، کاوشگرهایی را بر سطح ماه و مریخ فرود آورده و در حال برنامه‌ریزی برای ساخت پایگاه قمری با همکاری روسیه است.
• ادغام نظامی و تجاری: چین، زیرساخت‌های فضایی را با مدیریت دولتی، بین حوزه‌های نظامی، غیرنظامی و تجاری هماهنگ کرده است. سیستم موقعیت‌یاب بومی «بیدو» (BeiDou) و شرکت‌هایی مانند i-Space وCASIC ، در حال توسعه خدمات پرتاب و ماهواره‌اند.

3. روسیه؛ قدرت سنتی با تمرکز بر اعماق فضا: با وجود چالش‌های اقتصادی، روسیه به لطف سابقه‌اش در پرتابگرها، همکاری در ایستگاه فضایی و مأموریت‌های فضایی، همچنان از قدرت‌های مهم فضایی است.

• زیرساخت فنی: موشک‌های سایوز، پروتون و آنگارا، همچنان در بازارهای جهانی فعال‌اند. پروژه‌های جدید شامل فضاپیمای سرنشین‌دار Oryol، مأموریت‌های ماه و طرح ایستگاه فضایی مشترک با کشورهای بریکس است.
• نفوذ راهبردی: روسکاسموس،  با کشورهایی چون هند، ایران، ونزوئلا و چین همکاری دارد و با استفاده  از سیستم ناوبری جهانیGLONASS ، در تلاش برای حفظ جایگاه جهانی خود است.

4. هند؛ دقت، عمل‌گرایی و پیشرفت پیوسته: هند در سال ۲۰۲۵، به‌واسطه سازمان فضایی ISRO و رشد سریع شرکت‌های خصوصی‌اش، به یکی از قدرت‌های نوظهور فضایی تبدیل شده است.

• دستاوردهای علمی و عملیاتی: هند، مأموریت چاندریان-۳ (فرود بر ماه) و ماهواره خورشیدی Aditya-L1 را با موفقیت انجام داده و در حال آماده‌سازی مأموریت سرنشین‌دار Gaganyaan است. راکت‌های PSLV و GSLV برنامه‌ای مقرون‌به‌صرفه و کارآمد دارند.
• رشد تجاری: شرکت‌های Skyroot Aerospace، Agnikul Cosmos وDhruva Space ، در حال توسعه خدمات پرتاب، ساخت ماهواره و تحلیل داده‌های فضایی هستند.

5. اتحادیه اروپا (اعضای آژانس فضایی اروپا/ ESA)؛ رهبری فناورانه همگرایانه: گرچه اتحادیه اروپا، کشور واحدی نیست، اما ESA با تکیه بر ظرفیت‌های مشترک فرانسه، آلمان، ایتالیا و اسپانیا، به نیروی قدرتمندی در فضا تبدیل شده است.

• هماهنگی چندملیتی: پروژه‌هایی مانند موشکAriane6 ، ماهواره‌های مشاهده زمین کوپرنیک و مأموریت JUICE برای مطالعه قمرهای مشتری، از جمله اقدامات مهم ESA هستند.
• نقاط قوت کشورهای عضو: مرکز ملی مطالعات فضایی فرانسه، در فناوری ماهواره پیشتاز است؛ آلمان در ابزارهای علمی و ربات‌ها تخصص دارد و ایتالیا نیز در ماژول‌های ایستگاه فضایی و فناوری رباتیک، مشارکت فعال دارد.

6. ژاپن؛ پیشگام در کاوش سیارک‌ها و اعماق فضا: ژاپن با تمرکز بر تحقیقات بین‌سیاره‌ای، نمونه‌برداری فضایی و همکاری در ایستگاه فضایی بین‌المللی، نقش کلیدی در دانش فضا دارد.

• مأموریت‌های سیارکی: مأموریت Hayabusa2 ژاپن، نخستین بازگشت موفق نمونه سیارک به زمین بود. برنامه‌های بعدی، شامل کاوش قمرهای مریخ و ذرات میان‌سیاره‌ای هستند. ژاپن، یکی از شرکای برنامه آرتمیس است.
• رشد بخش خصوصی: شرکت‌های Interstellar Technologies و IHI Aerospace، در بازار پرتاب ماهواره‌های کوچک در حال رشد هستند.

7. امارات؛ پیشتاز جاه‌طلب در جهان عرب: امارات با برنامه‌های بلندپروازانه در حوزه مریخ، ماهواره‌سازی و دیپلماسی فضایی، به رهبر منطقه‌ای در فضا تبدیل شده است.

• مأموریت‌های کلیدی: کاوشگر Hope امارات، نخستین فضاپیمای عربی بود که به مدار مریخ رسید. امارات همچنین کاوشگر قمری «راشد» (Rashid) را به فضا فرستاده و برای مأموریت سرنشین‌دار تا دهه ۲۰۳۰ برنامه‌ریزی دارد.
• چشم‌انداز بلندمدت: با حمایت مرکز فضایی محمد بن راشد، امارات در حوزه آموزش‌های STEM، برنامه‌های سکونت مریخی و همکاری‌های منطقه‌ای سرمایه‌گذاری می‌کند.

8. کره جنوبی؛ قدرت نوظهور دولتی و تجاری در فضا: کره‌جنوبی با توسعه راکت ملی Nuri، فناوری ماهواره‌ای و کاوش‌های قمری، گام‌های بلندی در حوزه فضا برداشته است.

• ماهواره و پروژه‌های قمری: با مأموریت (KPLO) Korea Pathfinder Lunar Orbiter،  کره به جمع کاوشگران ماه پیوست. این کشور، در حال رصد آب‌وهوای فضایی، ماهواره‌های دفاعی و ناوبری دقیق پیشرو است.
• رشد بخش خصوصی: شرکت‌های Hanwha Aerospace وINNOSPACE ، در حال توسعه راکت‌های چندبار مصرف و خدمات ماهواره‌های کوچک‌اند.

9. ایران: آرمان‌های فضایی نظامی و غیرنظامی در منطقه: علی‌رغم تحریم‌ها، ایران با توسعه راکت‌های بومی، ماهواره‌های شناسایی و برنامه فضایی نظامی، حضور فعال دارد.

• دارایی‌های راهبردی: ماهواره‌هایی مانند نور-۲ با موفقیت به مدار فرستاده شده‌اند. فرماندهی فضایی نیروهای مسلح، عملیات فضایی مرتبط با جمع‌آوری اطلاعات و بازدارندگی را مدیریت می‌کند.
• تمرکز بر خودکفایی: تکیه ایران بر توسعه بومی است و صنایع فضایی‌اش، ارتباط نزدیکی با صنایع موشکی و هوافضا دارد. راکت‌های قاصد و سیمرغ، ستون فقرات پرتاب‌های ایران هستند.

10. برزیل؛ رهبر فناوری فضایی آمریکای لاتین: برزیل با برنامه‌های ماهواره‌ای فعال و ظرفیت رو‌به‌رشد در خدمات پرتاب، در منطقه آمریکای لاتین، پیشتاز است.

• رشد غیرنظامی و تجاری: آژانس فضایی برزیل (AEB)، با آمریکا، هند و اسرائیل همکاری دارد. ماهواره‌هایش در زمینه‌های کشاورزی، پایش جنگل آمازون و ارتباطات کاربرد دارند.
• ظرفیت آینده‌دار: برزیل در آستانه تبدیل به قطب منطقه‌ای برای پرتاب ماهواره‌های کوچک است و شرکت‌های بین‌المللی به مزیت‌های پرتاب در نزدیکی خط استوا توجه نشان داده‌اند.