اینترنت ماهواره‌ای؛ ابزار آزادی یا تسخیر؟
علی شمیرانی - پس از سال‌ها، موفقیت استارلینک در جدال با دولت هند برای اخذ توافق ارایه اینترنت ماهواره‌ای در این کشور، متخصصان هندی واکنش مثبتی به این امر نداشتند و این موضوع در گزارشی به قلم آنوراگ یک پژوهشگر هندی در رسانه سیاست فناوری، پیامدهای این اتفاق در هند، از منظر اقتصاد سیاسی ارتباطات، بررسی شد.
اکنون اما انتشار گزارش جدیدی در سایت opentools.ai پلتفرمی که بر صنعت هوش مصنوعی تمرکز دارد، نگرانی‌های مشابهی را در خصوص وضعیت ایران در زمینه اینترنت ماهواره‌ای مطرح می‌کند و تاکید دارد که ایران در جریان این جنگ، یک نمونه آزمایشی است و دنیا با دقت و حساسیت نظاره‌گر این رویداد است و امروز استارلینک در پوشش ابزار ارتباطی به عنوان ابزاری نظامی شناخته می‌شود.
اما پیش از پرداختن به این گزارش ابتدا باید مروری کوتاه بر گزارش پژوهشگر هندی و آخرین تحولات ایران در زمینه جرم‌انگاری استفاده از اینترنت ماهواره‌ای داشت و سپس نیز چکیده گزارش opentools.
در بخشی از این پژوهش در کشور هند که اخیرا در هفته نامه عصر ارتباط و با تیتر «استارلینک در هند؛ فرصت یا تهدید منافع ملی؟» منتشر شد، آمده بود: حضور استارلینک در هند، به‌ویژه پس از تجربه‌های چالش‌برانگیز این شرکت در اوکراین و برزیل، نگرانی‌هایی درباره نقض حاکمیت ملی، امنیت و منافع عمومی ایجاد کرده است. گرچه ظاهر ماجرا گسترش فناوری و اینترنت پرسرعت در مناطق محروم است، اما در پس این همکاری‌ها، پیامدهای ژرف‌تری نهفته است.
- زیرساخت‌های حیاتی، دارایی‌های عمومی‌اند
امواج رادیویی همانند منابع طبیعی مانند جنگل‌ها یا معادن، دارایی‌هایی عمومی‌اند که به‌جای واگذاری بی‌ضابطه باید تحت نظارت شفاف و با رویکرد حاکمیت ملی مدیریت شوند. جایگاه‌های مداری و طیف فرکانسی، با جغرافیا و فیزیک محدود می‌شوند و اشغال آنها عملاً غیرقابل بازگشت است. واگذاری این منابع، فقط یک تصمیم فناورانه نیست، بلکه تصمیمی سیاسی با پیامدهای بلندمدت برای استقلال و عدالت دیجیتال است.
- درس‌هایی از تجربه‌های جهانی: اوکراین و برزیل
در اوکراین، استارلینک به بخشی از ساختار حیاتی نظامی، پزشکی و امدادی تبدیل شد. در بحبوحه جنگ، فشارهای سیاسی از سوی آمریکا برای مشروط‌سازی دسترسی اوکراین به استارلینک، آشکارا نشان داد که وابستگی به یک شرکت خارجی چگونه می‌تواند استقلال ملی را تهدید کند.
در برزیل، نافرمانی ایلان ماسک از دستور قضایی درباره مقابله با محتوای نفرت‌پراکن، به شکافی بین شرکت خصوصی و حاکمیت ملی انجامید. این نمونه، هشدار می‌دهد که در دوران صلح هم شرکت‌های فناوری می‌توانند قوانین کشور میزبان را نادیده بگیرند.
- نگرانی‌های امنیتی در مناطق مرزی هند
مناطقی مانند جامو و کشمیر یا ایالت‌های شمال شرقی هند که بیشترین نیاز به اتصال دارند، از حساس‌ترین مناطق امنیتی کشور نیز به‌شمار می‌روند. در این مناطق، قوانین سختگیرانه ارتباطی در جریان است (مانند ممنوعیت سیم‌کارت‌های پیش‌پرداخت خارجی). ورود استارلینک به این فضاها، می‌تواند کنترل دولت بر مرزهای نامرئی خود را تضعیف کند. این موضوع فقط یک بحث فناورانه نیست، بلکه مستقیماً به حکمرانی، امنیت و ثبات داخلی مرتبط است.
- عدالت دیجیتال؛ وعده‌ها در برابر واقعیت‌ها
در بخش دیگری از گزارش این پژوهشگر هندی آمده بود: اگرچه استارلینک وعده اتصال مناطق محروم را می‌دهد، اما قیمت بالای تجهیزات (از ۳۴۹ تا ۲۴۹۹ دلار فقط برای ترمینال‌ها)، عملاً استفاده از آن را برای خانوارهای روستایی غیرممکن می‌کند. در گذشته نیز وعده‌های مشابه در مورد فیبر نوری و شبکه 5G داده شد، اما زیرساخت‌ها عمدتاً در مناطق شهری باقی ماندند و مناطق محروم، تنها بهره‌بردار شعارها بودند.
- استقلال دیجیتال؛ خط قرمز واگذاری زیرساخت‌ها
ارتباطات ماهواره‌ای امروز به شاهرگ حکمرانی مدرن تبدیل شده‌اند. از مدیریت بحران و تاب‌آوری اقلیمی گرفته تا نظارت مرزی و مدیریت داده‌های حساس، همه به این زیرساخت‌ها وابسته‌اند. واگذاری کنترل این زیرساخت‌ها به نهادهای خارجی، مانند سپردن چشم و گوش کشور به بیگانگان است. این واگذاری‌ها نه‌فقط پهنای باند، بلکه ابزار درک، نظارت و دفاع از سرزمین را هم تهدید می‌کند.
- جمع‌بندی: راهکار فناورانه یا تهدید ژئوپلیتیکی؟
و در نهایت در بخش پایانی این پژوهش نیز آمده بود: حضور استارلینک در هند، در سطح شعار، نماد پیشرفت است؛ اما در عمل، بدون نظارت قانونی، شفافیت فرآیند و حفاظت از منابع ملی، می‌تواند منجر به افزایش شکاف دیجیتال، تهدید امنیت ملی و تضعیف استقلال ارتباطی هند شود. تجربه‌های جهانی هشدار می‌دهند: هر کشور، پیش از واگذاری زیرساخت‌های ارتباطی به شرکت‌های خارجی، باید تصویر بزرگ‌تری از پیامدهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی آن ترسیم کند.
- ایران و جرم‌انگاری اینترنت ماهواره‌ای
در روزهای اخیر رسانه‌ها گزارش دادند که نمایندگان مجلس اعمال ممنوعیت برای استفاده از ابزارهای الکترونیکی ارتباطی اینترنتی فاقد مجوز از قبیل استارلینک را تصویب کردند.
بر اساس ماده ۵ این مصوبه استفاده، حمل، خرید یا فروش یا وارد کردن یا در اختیار گذاشتن ابزارهای الکترونیکی ارتباطی اینترنتی فاقد مجوز از قبیل استارلینک، ممنوع و موجب حبس تعزیری درجه ۶ و ضبط تجهیزات خواهد بود. تامین، تولید، توزیع و واردات بیش از ۱۰ عدد از ابزارهای مذکور یا انجام موارد مذکور به قصد مقابله با نظام مستجوب حبس تعزیری درجه ۴ خواهد بود.
- چکیده گزارش جدید از ابهامات استارلینک
با این مقدمه اکنون در ادامه، گزیده‌ای از مقاله مشروح سایت Opentools ارائه شده است.
«استارلینکِ ایلان ماسک، مدت‌هاست به عنوان نیروی ژئوپلیتیکی ظهور می‌کند و در بحبوحه قطعی اینترنت، وارد ایران می‌شود. این اقدام، به موازات مداخله آن در اوکراین، بر نفوذ رو به رشد و معضلات اخلاقی زیرساخت‌های حیاتی تحت کنترل خصوصی، تأکید می‌کند.
مکنزی فرگوسن، در مقاله‌ای مفصل، که در Opentools منتشر شده، تحول دیپلماسی دیجیتال از طریق استارلینک با تمرکز بر ایران را تحلیل و بررسی کرده است. این موضوع، خصوصاً با توجه به حمله اخیر رژیم صهیونیستی به ایران در خردادماه امسال (ژوئن 2025) و بحث گسترش استارلینک در کشور، اهمیت ویژه‌ای یافته است.
- مقدمه: بازیگری خصوصی در صحنه جهانی
در ژوئن ۲۰۲۵، شرکت اسپیس‌ایکس، متعلق به ایلان ماسک، منظومه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را بر فراز ایران فعال کرد؛ آن هم در شرایطی که حکومت ایران، اینترنت را به‌طور گسترده قطع کرده بود. این اقدام در خلأ اتفاق نیفتاد، بلکه بیانگر قدرت فزاینده بازیگران خصوصی فناوری در شکل‌دهی به دینامیک‌های سیاسی جهان، به‌ویژه در مناطق بحرانی است. آنجا که دیپلماسی سنتی ممکن است با احتیاط عمل کند، فناوری، به‌ویژه زیرساخت‌های تحت مالکیت خصوصی، به‌طور مستقل وارد میدان می‌شود. در ایران، همان‌گونه که پیشتر در اوکراین دیده شد، استارلینک با دور زدن سانسور، اینترنت را برای هزاران نفر بازیابی کرد.
بااین‌حال، این اقدام که در ظاهر نوعی حرکت بشردوستانه به نظر می‌رسد، پرسش‌های عمیق اخلاقی، سیاسی و حقوقی را مطرح می‌کند. واگذاری قدرت تغییر جریان ارتباطات درون یک کشور مستقل به افراد یا شرکت‌های خصوصی، چه پیامدهایی دارد؟ و این موضوع در عصر دیجیتال، چه تصویری از آینده قدرت ارائه می‌دهد؟
- زمینه: کنترل اطلاعات و قطع اینترنت در ایران
ایران در گذشته نیز سابقه قطعی اینترنت را داشته است. در زمان ناآرامی‌های داخلی یا تنش‌های نظامی خارجی، مانند درگیری با اسرائیل، به‌طور معمول، ارتباطات دیجیتال قطع می‌شود. هدف این اقدام، جلوگیری از سازماندهی اعتراضات، کاهش نمایش نارضایتی داخلی و مراقبت از شهروندان در برابر تأثیرات خارجی است.
بااین‌حال، این خاموشی‌ها هزینه‌های سنگینی در پی دارند و زندگی روزمره، کسب‌وکار، آموزش، روزنامه‌نگاری و سلامت عمومی را مختل می‌کنند. در دنیای امروز، جمعیت ایران، برای ارتباط با جهان، به‌شدت به اینترنت وابسته است. بنابراین قطع ارتباط، نه‌تنها مخالفت‌ها را خاموش می‌کند، بلکه توسعه اجتماعی و اقتصادی را نیز تضعیف می‌سازد.
- نقش استارلینک: برخورد توانمندی فنی با اراده سیاسی
شبکه استارلینک، شامل هزاران ماهواره مدار پایین زمین است که اینترنت پرسرعت را مستقیماً از فضا ارائه می‌کنند. برخلاف زیرساخت‌های سنتی، این ماهواره‌ها، به کابل یا دکل‌های متصل به شبکه مخابراتی کشورها نیاز ندارند. تنها یک دستگاه گیرنده کوچک برای دسترسی کافی است؛ ویژگی‌ای که استارلینک را به ابزار مناسب برای دور زدن محدودیت‌های دولتی تبدیل می‌کند.
در سال ۲۰۲۵، در جریان یکی دیگر از قطعی‌های اینترنت در ایران در طول جنگ با اسراییل، ایلان ماسک اعلام کرد: «پرتوها فعال‌اند.» با این جمله، استارلینک در ایران روشن شد. هرچند دسترسی، همچنان محدود باقی ماند.
گیرنده‌ها باید قاچاق می‌شدند. بسیاری از آنها پیشتر از طریق بازار سیاه وارد کشور شده بودند و البته قیمت آنها نیز بسیار بالا بود. بااین‌حال، همین حضور، سیگنال معادله را تغییر داد: اکنون دیوارهای دیجیتال، می‌توانند از طریق فضا شکسته شوند.
این، نخستین بار نیست که استارلینک چنین نقشی را ایفا می‌کند. در سال ۲۰۲۲، این شرکت، اینترنت را برای مردم اوکراین در میانه جنگ فراهم کرد و موجب شد غیرنظامیان، روزنامه‌نگاران و سربازان، علی‌رغم حملات روسیه به زیرساخت‌های مخابراتی، همچنان ارتباط برقرار کنند. آنچه با عنوان ابزار نوآورانه آغاز شد، اکنون به ابزار مقاومت، تبدیل شده است.
- شباهت‌های ایران و اوکراین: الگوی مداخلات
در هر دو کشور ایران و اوکراین، استارلینک توانست اثر قطعی‌های تحمیلی ارتباطی از سوی دولت‌ها یا نیروهای متخاصم را خنثی کند. هدف هر دو مورد، حمایت از ارتباط آزاد بود. در عین حال اما تفاوت‌های مهمی نیز وجود دارد:
- در اوکراین: دولت ملی از حضور استارلینک استقبال کرد.
- در ایران: این اقدام به‌عنوان دخالت خصمانه یک بازیگر خارجی تلقی شد.
علاوه بر این، در اوکراین، تنش‌های اخلاقی زمانی ایجاد شد که ایلان ماسک، استفاده نظامی از استارلینک برای هدایت پهپادها را محدود کرد. این امر نشان می‌دهد چگونه یک تأمین‌کننده خصوصی می‌تواند به سرعت و بر اساس محاسبات سیاسی خود، دسترسی را تغییر دهد. این مسئله، وابستگی جهانی به زیرساخت‌های تحت کنترل شرکت‌ها را به چالش می‌کشد و نگرانی‌هایی درباره ثبات چنین سیستم‌هایی ایجاد می‌کند.
- پیامدهای اخلاقی: قدرت بی‌مهار و خیر عمومی
یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها این است: آیا یک فرد می‌تواند اختیار نقض کنترل‌های ارتباطی یک کشور مستقل را در دست بگیرد؟ در حالی که برخی افراد، اقدام ماسک را تلاش برای حمایت از آزادی بیان می‌دانند، دیگران هشدار می‌دهند که این مسئله، موجب تمرکز خطرناک قدرت در دست یک شخص می‌شود.
هیچ سازوکار نظارتی جهانی برای خدماتی مانند استارلینک وجود ندارد. از این‌رو، تصمیم‌گیری درباره فعال‌سازی، محدودسازی یا قطع دسترسی، به‌طور یک‌جانبه و پشت درهای بسته انجام می‌شود. با دیجیتالی شدن بیشتر منازعات و تبدیل ارتباطات به میدان نبرد نوین، نقش استارلینک، پرسش‌های جدی را درباره بی‌طرفی، پاسخگویی و تعارض منافع میان اهداف تجاری و مقاصد بشردوستانه مطرح می‌سازد.
- محدودیت‌ها و چالش‌ها در ایران
با اینکه به نظر می‌رسد حضور استارلینک، یک انقلاب است، اما راه‌حل نهایی و همه‌جانبه نیست. موانع متعددی بر سر راه استفاده گسترده از آن در ایران وجود دارد:
- هزینه بالا: هر ترمینال، بیش از ۱۰۰۰ دلار قیمت دارد و هزینه ماهانه آن، حدود ۱۰۰ دلار است؛ مبلغی که برای بسیاری از افراد، غیرقابل پرداخت است.
- غیرقانونی بودن: دولت ایران، داشتن یا استفاده از ترمینال‌های استارلینک را جرم‌انگاری کرده است.
- خطر برای کاربران: گزارش‌ها نشان می‌دهد نهادهای امنیتی، کاربران دارای دیش‌های ماهواره‌ای را شناسایی و با آنها برخورد می‌کنند.
- توزیع محدود: اغلب ترمینال‌ها از طریق بازار سیاه وارد کشور و به‌صورت نابرابر بین طبقات اجتماعی و مناطق جغرافیایی توزیع شده‌اند.
با وجود این موانع، بسیاری از ایرانیان، به‌ویژه فعالان، روزنامه‌نگاران و جوامع فناورانه، استارلینک را ابزار حیاتی می‌دانند.
- استارلینک، شکل نوین قدرت نرم
فراتر از قابلیت‌های فنی، استارلینک، تجسمی از قدرت نرم مدرن است. این فناوری، با فراهم‌سازی دسترسی به اطلاعات بدون سانسور، افکار عمومی را تحت‌تأثیر قرار داده و تلاش دولت‌ها برای پروپاگاندا یا نفوذ اطلاعات جعلی را مختل می‌کند. این توانایی، استارلینک را به ابزاری استراتژیک، چیزی مشابه مأموریت دیپلماتیک یا شبکه رسانه‌ای بین‌المللی، تبدیل کرده است.
برخلاف سفارتخانه‌ها یا رسانه‌های جهانی، استارلینک در خارج از ساختارهای دیپلماتیک سنتی فعالیت می‌کند. این شرکت، نه به سازمان ملل پاسخگوست و نه تابع معاهدات چندجانبه و نه ملزم به رعایت قوانین کشورهای میزبان است. این استقلال، هم قدرت استارلینک است و هم خطر آن.
- تأثیرات اقتصادی و اجتماعی در داخل ایران
حتی چنانچه تعداد کمی از مردم، به اینترنت بدون سانسور دسترسی پیدا کنند، پیامدهای آن بسیار گسترده خواهد بود:
- از نظر اقتصادی: انحصار دولتی بر زیرساخت‌های ارتباطی، تضعیف و فضا برای کارآفرینی خصوصی و تجارت بدون مرز فراهم می‌شود.
- از نظر اجتماعی: شهروندان ایرانی به پلتفرم‌ها، رسانه‌ها و شبکه‌های جهانی متصل می‌شوند که اعتراض و اخبار جعلی را افزایش می‌دهد.
- از نظر فرهنگی: روایت‌های تازه به فضای کنترل‌شده داخلی وارد می‌شود که همین امر، موجب تغییر نگرش‌های نسلی و هنجارهای اجتماعی خواهد شد.
با این حال، این تحولات، شکاف‌های نابرابری را نیز تشدید می‌کنند. کسانی که به ترمینال‌ها دسترسی دارند، به فرصت‌های جدید دست می‌یابند، در حالی که سایرین همچنان در انزوای دیجیتال باقی می‌مانند. این شکاف جدید، بین «استارلینک‌دارها» و محرومان، لایه‌ای تازه به ساختار نابرابری اجتماعی ایران می‌افزاید.
- واکنش دولت ایران
در این زمینه، دولت تهران، واکنش شدید نشان داده است. مقامات، استارلینک را نوعی جنگ سایبری دانسته و کشورهای خارجی را متهم به حمایت از گسترش آن کرده‌اند. برخوردها با دارندگان ترمینال‌ها شدت گرفته و گزارش‌هایی از ضبط تجهیزات، بازداشت افراد و تهدیدات منتشر شده است.
با این حال، دولت با دوگانگی مواجه است: ممنوعیت کامل این فناوری ممکن است باعث نارضایتی شود. در عین حال، پذیرش آن، اقتدار دولت را زیر سؤال می‌برد. این وضعیت، معضل همیشگی را بازتاب می‌دهد: چگونه می‌توان اتصال دیجیتال را محدود کرد، بدون آنکه مشروعیت سیاسی یا رشد اقتصادی به خطر بیفتد؟
- واکنش عمومی: امید، ترس و مناقشه
بازتاب عمومی نسبت به حضور استارلینک در ایران، بسیار متفاوت است:
- طرفداران: آن را نماد آزادی، راهی برای دور زدن سانسور دولتی می‌دانند.
- منتقدان: نگران وابستگی بیش از حد به یک سیستم خارجی و تحت کنترل یک میلیاردر (مرموز و غیرقابل پیش‌بینی) هستند.
- دیدگاه‌های میانه‌رو: پتانسیل استارلینک را می‌پذیرند، اما خواستار اقدامات حمایتی شامل مقررات، دسترسی مقرون‌به‌صرفه و شفافیت عملکرد است.
برخی خواستار حمایت بین‌المللی برای تأمین مالی ترمینال‌ها هستند یا حتی پیشنهاد می‌دهند ایلان ماسک، تجهیزات را به‌صورت رایگان اهدا کند. عده‌ای دیگر بر ضرورت توسعه جایگزین‌های متن‌باز و غیرانتفاعی برای اینترنت ماهواره‌ای تأکید دارند تا آزادی دیجیتال، وابسته به تصمیم‌های فردی میلیاردرها نباشد.
- پیامدهای جهانی: برخورد فناوری با حاکمیت
ماجرای استارلینک در ایران، پیامدهایی فراتر از مرزهای ملی دارد:
- برای مدعیان دموکراسی‌ها: این موضوع راه‌هایی برای مداخلات خارجی در امور داخلی در کشورها فراهم می‌کند.
- برای دولت‌ها: تهدید عمیق نسبت به کنترل اطلاعات محسوب می‌شود.
- برای حقوق بین‌الملل: این رویداد، خلأیی جدی را در زمینه‌ی تنظیم زیرساخت‌های خصوصی فرامرزی نمایان می‌کند.
در واقع، استارلینک باعث شده ارتباطات مبتنی بر فضا به یک مسأله ژئوپلیتیک بدل شود. آنچه تا کنون در انحصار دولت‌ها بود، یعنی کنترل بر ارتباطات ملی، اکنون با چالش‌هایی از سوی شرکت‌های ماهواره‌ای مواجه شده است.
- نیاز فوری به تنظیم‌گری
این مقاله، به‌صراحت خواستار شکل‌گیری چارچوب‌های جهانی برای مدیریت این مرز جدید فناورانه است. پیشنهادهای احتمالی عبارتند از:
- الزام به شفافیت: ارائه گزارش‌هایی توسط ارائه‌دهندگان خدمات در خصوص فعال‌سازی، قطع یا محدودسازی دسترسی
- منشورهای اخلاقی: تدوین اصول روشن برای فعالیت در زمان منازعه یا در کشورهایی با رژیم‌های بسته
- نهادهای نظارتی بین‌المللی: سازمان‌هایی مشابه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) یا اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) که تمرکز آنها بر ارتباطات ماهواره‌ای باشد.
در غیاب چنین ساختارهایی، آینده، نه از طریق دیپلماسی، بلکه از مسیر پهنای باند تعیین خواهد شد و اینکه چه‌کسی کنترل سیگنال را در اختیار دارد.
- آینده استارلینک و آنچه نشان می‌دهد
اتفاقات اخیر در ایران، یک نقطه عطف است. استارلینک که در آغاز پروژه‌ای تجاری بود، اکنون به بازیگر راهبردی جهانی بدل شده است. اینکه این روند به آزادی بیشتر جهانی یا اشکال تازه‌ای از کنترل ختم شود، بستگی به واکنش دولت‌ها، شهروندان و بخش خصوصی دارد.
ماهیت دوگانه استارلینک، هم رهاکننده و هم انحصارگر، هم محافظ و هم مختل‌کننده، آن را به نماد تناقض‌های عصر دیجیتال در قرن 21 تبدیل کرده است. در حالی که اتصال به اینترنت، به حق بنیادین و ارتباطات، به میدان نبرد نوین تبدیل می‌شود، پرسش مالکیت اینترنت، دیگر یک مسئله تئوریک نیست. این موضوع، اکنون واقعی، فوری و همچنان، بی‌پاسخ مانده است.
- نتیجه‌گیری: فصلی نو و عجیب در حکمرانی جهانی
فعال‌سازی استارلینک بر فراز ایران، جهانی را به تصویر می‌کشد که در آن، فناوری از مرزها عبور می‌کند و بازیگران خصوصی قدرت‌هایی را در دست دارند که پیشتر تنها در اختیار دولت‌ها بود. در حالی که وعده استارلینک، مبنی بر رهایی مردم از سانسور و اتصال محرومان، واقعی است، این فناوری، شکاف‌های عمیق در حکمرانی جهانی و تنش‌های اخلاقی را نیز آشکار می‌سازد.
اگر این روند بدون کنترل پیش برود، زیرساخت‌های فاقد پاسخگویی می‌توانند کنترل دموکراتیک را تضعیف و قدرت را به‌شکل بی‌سابقه متمرکز کنند. بااین‌حال، اینترنت ماهواره‌ای، با وضع مقررات مدبرانه، طراحی فراگیر و همکاری جهانی، می‌تواند ابزار توانمندسازی، نه سلطه‌گری، باقی بماند.
و در نهایت اینکه در ماجرای استارلینک، ایران، یک نمونه آزمایشی است و جهان، با دقت و حساسیت نظاره‌گر وضع موجود است.»