اینترنت ماهواره‌ای ابزار دفاع شد
محمدرضا بهنام رئوف – فوریه 2022، دو روز پس از تهاجم روسیه به اوکراین، میخائیلو فدوروف، معاون نخست‌وزیر اوکراین در توییتی خطاب به ایلان ماسک، میلیاردر و مدیرعامل اسپیس‌ایکس نوشت:
«در حالی که موشک‌های شما با موفقیت از فضا فرود می‌آیند، موشک‌های روسی به شهروندان اوکراینی حمله می‌کنند! ما از شما می‌خواهیم ایستگاه‌های استارلینک را در اختیار اوکراین قرار دهید.»
کالین ون‌سون در inkstickmedia، نقش استارلینک در اوکراین بعد از تهاجم روسیه برای تسهیل و تسریع اتصال اینترنتی، مزایای آن و چگونگی تعادل حمله – دفاع در فضا با بهره‌مندی از استارلینک را بررسی کرده است.
به گفته وی، در دنیایی که ده‌ها هزار ماهواره قابل‌تعویض و مقرون‌به‌صرفه در مدار قرار می‌گیرد، تاثیر سلاح‌های ضدماهواره مانند پرتاب سنگ به سوی زنبورهاست.
استارلینک، مجموعه‌ای از بیش از ۳۲۰۰ ماهواره اسپیس‌ایکس (SpaceX) است که این شرکت از آن برای ارایه اینترنت پهن‌باند به بیش از یک میلیون مشترک خود در سراسر جهان استفاده می‌کند.
درخواست فدوروف از ایلان ماسک، برای دسترسی به استارلینک فوری بود: در صبحی که تهاجم آغاز شد، یک حمله سایبری روسیه باعث خسارت بزرگ در حوزه ارتباطات اوکراین شده بود. دو روز پس از توییت فدوروف، ماسک پاسخ او را داد: «سرویس استارلینک، اکنون در اوکراین فعال است.»
استارلینک، اکسیژن اوکراینی‌ها
اوکراین از آن زمان تاکنون حدود 25000 پایانه استارلینک دریافت کرده است: بشقاب‌های ماهواره‌ای کوچک و قابل حمل که اتصال اینترنت را برای سربازان اوکراینی و غیرنظامیان به طور یکسان فراهم می‌کند. به قول یکی از سربازان اوکراینی: «استارلینک اکسیژن ماست.»
از طریق همه اینها، دولت ایالات متحده، نقش یک تسهیل‌کننده آرام را ایفا کرده و خرید و تحویل حدود 5000 پایانه را هماهنگ کرد. در دو ماه اول جنگ، آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده، بیش از سه میلیون دلار به نمایندگی از اوکراین، به اسپیس‌ایکس پرداخت کرد.
جای تعجب نیست که استارلینک در کرملین بسیار کمتر محبوب است.
در اواخر سال 2020، نهاد قانونگذاری روسیه، قانونی را پیشنهاد کرد که شهروندان خصوصی را برای دسترسی به استارلینک یا سایر ماهواره‌های غیرروسی تا 30 هزار روبل (حدود 400 دلار) جریمه می‌کند. چراکه استارلینک راهی است برای شهروندان روسی که سانسور دولتی را کنار بگذارند. این امر باعث شده از زمان تهاجم، روسیه استارلینک را با جریمه هدف قرار دهد.
اکتبر 2022، یکی از معاونان وزارت خارجه روسیه در اشاره مستقیم به استارلینک هشدار داد: «زیرساخت‌های شبه غیرنظامی ممکن است به یک هدف قانونی برای انتقام تبدیل شوند.»
با این حال، چنین صحبت‌هایی چیزی بیش از یک سخن غم‌انگیز نیست: با ظهور صور فلکی متشکل از هزاران ماهواره، تعادل تهاجمی- دفاعی در فضا به طور قاطع به دومی تغییر می‌کند.
تعادل حمله- دفاع در فضا
اصطلاح «توازن حمله- دفاع»، به این ایده اشاره دارد که برخی زمینه‌ها، ذاتا به نفع عمل تهاجمی هستند، در حالی که برخی دیگر ذاتاً به نفع عمل دفاعی هستند. این زمینه‌ها می‌توانند در فضا متفاوت باشند: به عنوان مثال، کوه‌ها به‌طور گسترده به‌عنوان دفاعی مطلوب دیده می‌شوند، در حالی که زمین‌های باز، مزیت حمله را فراهم می‌کنند اما تعادل حمله و دفاع نیز می‌تواند در طول زمان متفاوت باشد، به‌ویژه زمانی که فناوری در حال تکامل است.
به عنوان مثال، استدلال شده اختراع مسلسل، سنگرهای جنگ جهانی اول را به محیطی دفاعی تبدیل کرد، در حالی که پیشرفت‌های بعدی در وسایل نقلیه موتوری و رادیوهای قابل حمل، حملات برق‌آسای غالب در جنگ جهانی دوم را فعال کرد.
هنگام درنظر گرفتن تعادل حمله – دفاع در فضا، به سرعت آشکار می‌شود که زمین را می‌توان کاهش داد: زمانی که در مدار قرار می‌گیرد، ماهواره‌ای که از مرداب‌های فلوریدا پرتاب می‌شود، تابع همان فیزیک و مشابه همان ماهواره‌ای است که از استپ‌های قزاق پرتاب می‌شود. بنابراین فناوری باید تعیین‌کننده اصلی این باشد که آیا فضا به عنوان یک حوزه، به نفع حمله است یا دفاع؟
اما چه چیزی یک فناوری فضایی تهاجمی را از یک فناوری دفاعی متمایز می‌کند؟ اگر یک اپراتور هواپیمای بدون سرنشین اوکراینی برای حمله به یک پایگاه روسی، به یک ماهواره ارتباطی تکیه کند، آیا از آن ماهواره به صورت تهاجمی (برای حمله به موقعیت دشمن) یا دفاعی (برای دفع ارتش مهاجم) استفاده می‌شود؟ برای جلوگیری از گرفتار شدن در فلسفه، می‌توانیم از براد تاونسند، کارشناس امنیت فضایی کمک بگیریم.
پرل‌هاربر دیجیتال
به گفته تاونسند، حمله در فضا به معنای آسیب رساندن یا تداخل با دارایی‌های فضایی است، در حالی که دفاع، صرفا به معنای عدم وجود حمله است. بر این اساس، می‌توانیم تعادل حمله-دفاع در فضا را با مقایسه میزان هزینه‌ای که مهاجم برای از کار انداختن یا کاهش قابلیت مبتنی بر فضا در مقابل هزینه‌ای که برای حفظ این قابلیت به منظور دفاع هزینه می‌کند، تخمین بزنیم.
توجه به این نکته ضروری است که عمل در فضا می‌تواند جنبشی (مانند موشک ضدماهواره) و همچنین سایبری باشد. فضای سایبری مدت‌هاست که به عنوان یک حوزه حمله‌کننده غالب درنظر گرفته می‌شود. اگرچه تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که این دیدگاه ممکن است اساسا ناقص باشد.
به عنوان مثال، محقق ربکا اسلایتون، محاسبه کرده استاکس‌نت (یک کرم کامپیوتری که ایالات متحده و اسرائیل از آن برای حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران استفاده کردند) برای ایالات متحده و اسرائیل، حدود 300 میلیون دلار هزینه در زمینه توسعه و استقرار داشته است.
این رقم در مقایسه با تنها 14 میلیون دلار که ایران درباره دفاع، تعمیرات و بهره‌وری از دست رفته، هزینه کرده، عدد بزرگی است. علی‌رغم دهه‌ها نگرانی، این واقعیت که جهان، هنوز «پرل‌هاربر دیجیتال» را ندیده، نشان می‌دهد حملات سایبری هماهنگ، به اهداف باارزش، بسیار سخت‌تر از چیزی است که بسیاری تصور می‌کنند. بنابراین می‌توانیم توجه خود را روی بعد جنبشی رقابت‌‌مداری متمرکز کنیم.
سوال این است که چرا فضا به عنوان طرفدار حمله تلقی می‌شود؟ ساده‌ترین دلیل این است که ماهواره‌ها آسیب‌پذیر هستند. مدارهای قابل پیش‌بینی، ردیابی آنها را آسان می‌کند. تعمیر و سوخت‌گیری‌مداری هنوز در مراحل ابتدایی است.
از سوی دیگر افزودن تدابیر دفاعی به ماهواره، وزن آن را هنگام پرتاب افزایش می‌دهد؛ به این معنا که موشک به سوخت اضافی نیاز دارد (این سوخت اضافی، وزن اضافه می‌کند و نیاز به سوخت حتی بیشتر را ایجاد می‌نماید.) به طور خلاصه، هیچ راه مقرون‌به‌صرفه‌ای برای دفاع از ماهواره وجود ندارد.
همان‌طور که تاونسند می‌گوید: «گلوله، همیشه ارزان‌تر از هدف است.»
استارلینک، چگونه تعادل را برقرار می‌کند؟
پس استارلینک چه چیزی را تغییر می‌دهد؟ با توجه به موفقیت آزمایش‌های ضدماهواره توسط چین و روسیه، یک کشور مصمم احتمالا مشکل کمی برای سرنگونی ماهواره استارلینک خواهد داشت اما همان‌طور که استارلینک نشان می‌دهد، ماهواره، دیگر واحد اساسی تجزیه و تحلیل نیست. با توجه به بزرگی صورت فلکی استارلینک، در حال حاضر، 3271 ماهواره، با هدف 12000 مورد تا سال 2026 وجود خواهد داشت و به این ترتیب برخی محاسبات ساده نشان می‌دهند که حمله، دیگر سودی ندارد.
هزینه یک ماهواره استارلینک را درنظر بگیرید. اسپیس‌ایکس، استارلینک را از طریق موشک فالکون 9 خود که حدود 50 ماهواره را در هر پرتاب حمل می‌کند، مستقر می‌نماید.
یک پرتاب فالکون 9، تنها 67 میلیون دلار فروخته می‌شود. تخمین زده می‌شود که هر ماهواره، 500 هزار دلار هزینه داشته باشد. با فرض اینکه تنها در پرتاپ فالکون ۹ اسپیس ایکس بخواهد از بین برده شود هزینه برای هر ماهواره استارلینک در مدار ۱.۸۴ خواهد بود.
این موضوع را با هزینه سرنگونی ماهواره استارلینک مقایسه کنید. آخرین بار که ایالات متحده یک موشک ضدماهواره را مستقر کرد، سال 2008 بود؛ زمانی که یکی از ماهواره‌های جاسوسی معیوب خود را منفجر کرد.
موشک مورد استفاده از نوع SM-3 بود که تخمین زده می‌شود هرکدام 9.5 میلیون دلار هزینه داشته باشد. این بدان معناست که اگر از این نوع سلاح برای ساقط کردن ماهواره استارلینک استفاده شود، مهاجم موشکی را قربانی می‌کند که حداقل پنج برابر گران‌تر از هدفش است.
برای بدتر شدن اوضاع مهاجم، انهدام یک ماهواره استارلینک، تاثیر ناچیزی بر ارتباطات مدافع خواهد داشت. زیرا پایانه زمینی آنها به سادگی به یک ماهواره موجود دیگر متصل می‌شود.
کاربرد ناپدید شدن نیروی فضایی جنبشی در موفقیت‌های استارلینک بی‌تاثیر نبوده است. انبوهی از شرکت‌ها و ایالت‌های دیگر اکنون، در حال کار روی صورت فلکی مدار پایین زمین خود هستند.
با پروژه کویپر، آمازون خدمات اینترنتی مبتنی بر فضای خود را ترسیم کرده و استارتاپ چینی Galaxy Space نیز قبلا شش ماهواره را در مسیر رسیدن به هدف خود یعنی 13000 پرتاب کرده است.
اتحادیه اروپا برای حمایت از نظارت دولتی، مدیریت بحران و حفاظت از زیرساخت‌ها، در حال توسعه یک صورت فلکی به نام IRIS² است. همان‌طور که این جایگزین‌های استارلینک، شروع به آنلاین شدن می‌کنند، مزیت دفاعی در فضا افزایش می‌یابد.
در دنیایی که به زودی ده‌ها هزار ماهواره قابل تعویض و مقرون‌به‌صرفه در مدار آن قرار خواهد گرفت، سلاح‌های ضدماهواره تقریبا به اندازه پرتاب سنگ به سوی انبوهی از زنبورها موثر خواهند بود.
درباره نویسنده: کالین ون‌سون دانشجوی کارشناسی ارشد (هنر در امنیت بین‌المللی)، دانشکده مطالعات بین‌المللی جوزف کوربل دانشگاه دنور است. همچنین Inkstick به عنوان اولین و تنها رسانه سیاست خارجی است که به صراحت توسط او برای مخاطبان وسیع‌تر، جوان‌تر و متنوع‌تر نوشته شده است. وی دیدگاه‌های جدیدی را درباره سوالات و بحث‌های بزرگ و نوظهور ارایه می‌کند که معمولا پشت درهای بسته در واشنگتن، در محافل دیپلماتیک نخبگان و سالن‌های اتاق فکر درباره آن بحث می‌شود. (منبع:عصرارتباط)