تاثیر اصلاحات جدید بر جلوگیری از اختلال سامانه بورس
بورس اوراق بهادار تهران در راستای حرکت به سمت معیارهای جهانی و کاهش محدودیت‌ها، دستورالعمل‌های جدید ریزساختاری معاملات درخصوص تغییر دسته سفارش‌های خرید و فروش، حجم نمایش و حداقل قیمت را اعلام کرد. این موارد که قرار است از روز شنبه ۲۴ خرداد ماه اجرایی شود، بیشترین تاثیر را بر سامانه معاملاتی بورس خواهد داشت. هر چند اصلاحات مزبور امری ضروری بوده و تعمیق هر چه بیشتر بازار سرمایه را به دنبال خواهد داشت ولی برای مشکلات اخیر سامانه و اختلال در هسته معاملاتی، تنها نقش یک مُسکن داشته و درمانی موقت است.
یکی از وظایف مقام ناظر بازار سرمایه هر کشور، اعمال قوانین، مقررات و بعضا محدودیت‌ها برای کنترل بازار و جلوگیری از اعمال فریبکارانه در معاملات است. در این میان محدودیت‌های اصلی در معاملات بورس تهران می‌توان به حداکثر حجم سفارش مجاز در هر معامله (Maximum Order Volume)، حداقل اندازه هر سفارش (Lot Size)، حداقل گام مجاز افزایش قیمت (Tick Size)، وجود دامنه مجاز نوسان و نحوه محاسبه آن و حجم مبنا اشاره کرد. در این راستا «دنیای اقتصاد» بارها در گزارش‌های پیشین خود به کاهش و در نهایت حذف این محدودیت‌ها اشاره کرده و این امر را تعمیق هرچه بیشتر بازار سرمایه عنوان کرده که باید سیاست‌گذاران بازار سرمایه توجه بیشتری به آن داشته و در رفع آن اهتمام ویژه‌ای داشته باشند.
حال روز گذشته شاهد ابلاغ اطلاعیه جدید از سوی شرکت بورس اوراق بهادار بودیم که تغییر دسته سفارش شرکت‌های بورسی و همچنین حذف سفارش‌های پنهان را به‌همراه دارد.
در این راستا «دنیای اقتصاد» در گفت‌وگو با کارشناسان بازار سرمایه به بررسی تاثیر این تغییرات بر معاملات بورس پرداخته است. فعالان بازار سرمایه معتقدند که این تغییرات می‌تواند عاملی مهم در جهت کاستن حجم سفارش‌ها و بالطبع کاهش فشارهای محاسباتی باشد. البته معتقدند در مجموع این موضوع کمی از فشار بر هسته معاملات را کاهش خواهد داد، اما این درمانی موقت است و سیستم معاملات نیاز به بازنگری و به‌روز‌رسانی‌های جدی دارد که باید تدابیر لازم برای آن درنظر گرفته شود.
کاستن فشارهای محاسباتی
همایون دارابی از فعالان بازار سرمایه در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» ضمن اشاره به اینکه موضوع تغییر «لات» ( lot) معاملاتی یکی از روش‌های کاهش فشار بر سیستم معاملات است، گفت: این امر از چندی قبل در دستور کار بورس بوده و با تغییر «لات» دستورات برخی از نمادهای فرابورسی به ۲۰۰هزار سهم عملکرد مثبتی را به همراه آورده است. وی در ادامه افزود: به نظر می‌رسد بورس نیز به دنبال استفاده از این تجربه است؛ از سویی با انجام این افزایش موضوع دستورات مخفی یا hidden نیز کنار گذاشته می‌شود که قدری از فشارهای محاسباتی و تکرار معاملات در هسته می‌کاهد و به نظر می‌رسد بتواند اندکی وضعیت نرم‌افزار معاملاتی را بهبود بخشد.
وی در پاسخ به این سوال «دنیای اقتصاد» مبنی بر اینکه این روند در بورس بین‌المللی چگونه است و آیا در این بازارها نیز چنین محدودیت‌هایی وجود دارد، گفت: خیر چنین روندی در این بازارها مشاهده نمی‌شود. حتی در سیستم‌های آنلاین داخلی هم این محدودیت‌ها در حال کم رنگ شدن است.
اعمال گام‌های متفاوت
در همین راستا عباس گمار، کارشناس بازار سرمایه نیز معتقد است: در بورس تهران، آستانه‌ای در تعداد سهم برای ورود هر سفارش وجود دارد که معامله‌گران موظف به رعایت آن هستند. این محدودیت در حجم هر سفارش برای سهام با قیمت پایین، سبب می‌شود که تعداد سفارش‌های ورودی به سیستم معاملاتی افزایش یابد و گاهی سبب مختل شدن سیستم معاملاتی مخصوصا در حرکت شتابان قیمت سهم‌های بازار شود.
وی ادامه داد: در واقع در این شرایط معامله‌گر برای خرید یا فروش سهم خود مجبور به ورود تعداد سفارش‌های بیشتری می‌شود. البته باید گفت که محدودیت حجمی در هر سفارش از اعمال فریبکارانه در بازار سرمایه می‌کاهد، اما با بررسی تاریخی حجم معاملات انجام شده برای برخی از سهام می‌توان این آستانه را تغییر داد، مشابه آنچه در بازارهای توسعه یافته صورت می‌پذیرد.
گمار در ادامه به تجربیات جهانی اشاره کرد و گفت: تحقیقات در بازارهای مالی نشان داده است که اعمال گام‌های متفاوت می‌تواند به افزایش یا کاهش تحرک قیمت سهام در بازارهای ساکن منجر شود. علاوه بر این فعالان بازار به خصوص بازارگردان‌ها توانایی برنامه‌ریزی دقیق‌تری روی سود یا زیان احتمالی خود خواهند داشت.
مُسکنی بر کندی هسته معاملات
حمیدرضا پناهیان از فعالان بازار سرمایه نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اطلاعیه منتشر شده درخصوص اصلاح ریزساختارها و کمک شایانی که این امر می‌تواند بر کندی و قطعی سیستم معاملات داشته باشد، گفت: در حالی یکی از این تغییرات در اطلاعیه مزبور، تغییر در حجم سفارش‌ها است که در ساختار قبلی سفارش‌های ۱۰۰ هزارتایی به هسته ارسال می‌شده است که با این اصلاحیه باتوجه به قیمت سهم سفارش‌های بزرگ تقسیم خواهند شد. وی در ادامه توضیح داد: به‌طور مثال برای قیمت سهامی که در محدوده کمتر از ۵هزار ریال قرار دارد حجم سفارش‌ها از ۱۰۰ هزار به ۴۰۰ هزار تغییر کرده است که این باعث کاهش تعداد درخواست‌ها در سیستم معاملاتی خواهد شد.
پناهیان یکی دیگر از این تغییرات را تغییر در ویرایش سفارش‌ها عنوان کرد و افزود: در گذشته بدون محدودیت این کار امکان پذیر بود. این در حالی است که با ابلاغیه‌ای که از شنبه اجرایی خواهد شد، ویرایش سفارش‌ها با محدودیت یک تومان خواهد بود که این تغییر نیز می‌تواند مانع از ویرایش‌های متعدد و ناچیز برخی معامله‌گران شود.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه اصلاحاتی که از شنبه اجرایی می‌شوند در مجموع می‌تواند کمی فشار را از هسته معاملات بردارد، گفت: اما سیستم معاملات نیاز به بازنگری و به‌روز‌رسانی‌های جدی دارد که با حجم معاملات و سرمایه‌گذاران امروز بازار سهام همخوانی ندارد.
دو عامل مهم در کاهش حجم سفارش‌ها
مهدی ساسانی، تحلیلگر بازار سرمایه نیز معتقد است: یکی از مشکلات عمده بازار و به خصوص تابلوی معاملات بورس، خرابی مداوم هسته معاملات و سیستم خرید و فروش آنلاین کارگزاری‌ها است.
وی ادامه داد: طبیعتا یکی از دلایل این خرابی‌ها، بالا بودن حجم درخواست‌های ارسالی خرید و فروش با حجم زیاد در گاهی اوقات است که موجب می‌شود هسته معاملات با مشکل مواجه شود.
به گفته ساسانی، تغییر در حداکثر حجم ارسالی هر دسته سفارش که گاه تا ۴۰۰ هزار سهم در هر ارسال می‌تواند افزایش داشته باشد و همچنین تغییرات قیمت‌های رقابتی از یک ریال به ۱۰ ریال، دو عاملی هستند که به نظر بنده می‌توانند حجم ارسال سفارش‌ها را تا حدی از نظر تعدادی کمتر کرده و این باعث کاهش فشار بر هسته معاملات و سیستم آنلاین‌ها خواهد بود.
وی با ذکر مثالی ادامه داد: برای مثال اگر قرار بود فردی برای خرید ۴۰۰ هزار سهم ۸ درخواست ۵۰ هزارتایی وارد سیستم کند، الان این ۸ درخواست به یک درخواست اما با حجم ۴۰۰ هزارتایی کاهش می‌یابد و این نکته مثبتی ارزیابی می‌شود.
ساسانی ادامه داد: درخصوص تغییرات ریالی رقابتی نیز اگر قرار بود قبلا یک ریال یک ریال خریداران با هم و در مقابل فروشندگان نیز با هم رقابت کنند، الان این عدد به ۱۰ ریال تغییر کرده و سطح رقابتی تا زمان انجام معاملات برای این افراد روی تابلوی معاملات سهم مورد نظرشان کمتر خواهد شد.