تحویل دستیار هوش مصنوعی رییس جمهور تا ۶ماه دیگر
به همت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری،ایران گام بلندی به‌سوی دولت دیجیتال برداشته است. این پروژه با هدف پشتیبانی از تصمیم‌گیری‌های کلان و ارتقای کارآمدی حکمرانی، با مشارکت نهادهای علمی، اجرایی و فناوری کشور طراحی شده و چشم‌اندازی روشن از آینده تعامل انسان وهوش مصنوعی درسطوح عالی مدیریتی ارائه می‌دهد.
در شرایطی که هوش‌مصنوعی در سطح جهان به‌عنوان موتور محرک نوآوری، تحول اقتصادی و ارتقای کارایی دولت‌ها شناخته می‌شود، ایران نیز با رویکردی آینده‌نگرانه وارد میدان شده است. بر اساس اعلام رسمی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، پروژه «دستیارهوش مصنوعی رئیس‌جمهور»به‌عنوان نخستین نمونه ازبه‌کارگیری رسمی هوش‌مصنوعی در سطح حاکمیتی جمهوری اسلامی ایران، آغاز شده و مراحل طراحی اولیه آن در جریان است.این پروژه با بهره‌گیری از ظرفیت دانشگاه‌های کشور، شرکت‌های دانش‌بنیان و متخصصان حوزه هوش‌مصنوعی، قرار است یک سیستم گفت‌وگومحورمبتنی برمدل‌های زبانی بزرگ(LLM)طراحی‌کندکه‌بتواند رئیس‌جمهور‌ودیگر مقامات‌ارشدرادر تصمیم‌گیری‌های دقیق‌تر، سریع‌تر و جامع‌تر یاری رساند. به بیان ساده‌تر، این ابزار مانند مشاور دیجیتالی عمل خواهد کرد که با دسترسی به حجم عظیمی از داده‌های حکومتی و عمومی، تحلیل‌ها و پیشنهادات کاربردی ارائه می‌دهد.
کاربردهای چندگانه و چشم‌انداز حکمرانی هوشمند
برنامه‌ریزی برای این پروژه تنها به ارائه پاسخ‌های هوشمند خلاصه نمی‌شود. تیم طراحی دستیار هوش‌مصنوعی قصد دارد سیستمی توسعه دهد که قادر به تحلیل روندهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی کشور بر اساس داده‌های واقعی، تشخیص ناهنجاری‌ها، ارائه پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت، استخراج سیاست‌های مؤثر از بین گزارش‌های متنوع و حتی پایش عملکرد دستگاه‌ها باشد. چنین قابلیتی می‌تواند تحولی اساسی در فرآیند تصمیم‌سازی دولت ایجاد کند. از سوی دیگر اهداف این پروژه، ارتقای شفافیت و کاهش بروکراسی اداری در نهادهای حکومتی است. چنانچه این سیستم به‌درستی طراحی و استقرار یابد، می‌تواند وظایف پیچیده‌ای چون جمع‌آوری و یکپارچه‌سازی داده‌های بین‌دستگاهی، بررسی صحت اطلاعات و پیشنهاد سیاست‌های جایگزین را انجام دهد؛ وظایفی که امروزه زمان‌بر، پرهزینه و بعضا ناکارآمد هستند.
نقش وزارتخانه‌ها و نهادهای اجرایی
یکی ازشروط موفقیت پروژه،مشارکت مؤثروهماهنگ نهادهای مختلف اجرایی است. دراین میان،وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت علوم، تحقیقات وفناوری،مرکز آمار ایران،سازمان فناوری اطلاعات ایران و وزارت اطلاعات از مهم‌ترین نهادهای دخیل در این پروژه هستند. وزارتخانه‌ها موظفند داده‌های به‌روز،استاندارد و قابل پردازش خود را در اختیار تیم‌های توسعه قراردهند.بدون داده،هیچ دستیارهوشمندی‌نمی‌تواند تحلیل‌درستی ارائه‌دهد.به‌همین‌دلیل،الزام‌به شفاف‌سازی، به‌روزرسانی و دیجیتالی‌سازی پایگاه‌های داده‌ای، اولین گام همکاری نهادها با این پروژه خواهد بود.همچنین، وظایف مرتبط با حفظ امنیت اطلاعات، رمزنگاری داده‌ها، مدیریت دسترسی و رعایت الزامات مربوط به حریم خصوصی برعهده سازمان‌های امنیتی و فناوری اطلاعات قرار خواهد گرفت. بدون رعایت این ملاحظات، اعتماد به چنین سیستم‌هایی ممکن نخواهد بود.
سه گام اجرا
بر اساس برآوردهای اولیه، نسخه آزمایشی دستیار هوش مصنوعی رئیس‌جمهور طی شش ماه آینده آماده خواهد شد. این نسخه، شامل هسته اصلی سیستم زبانی، سامانه مدیریت دانش و تحلیل اولیه داده‌ها خواهد بود. در صورت موفقیت این فاز، نسخه رسمی در نیمه دوم سال۱۴۰۴ رونمایی خواهد شد.مراحل توسعه این پروژه در سه فاز تحلیل نیازها و طراحی اولیه سیستم، آزمایش و ارزیابی عملکردمدل در سناریوهای واقعی وادغام کامل باسامانه‌های اطلاعاتی دولت و نهادهای تصمیم‌گیر تعریف شده است.پیش‌بینی شده که پس از مرحله نهایی، این دستیار هوشمند به سایر مسئولان ارشد کشور، وزرا و حتی بدنه کارشناسی نهادها نیز توسعه یابد. نسخه‌های سفارشی‌شده این مدل می‌توانند در وزارتخانه‌هایی مانند اقتصاد، بهداشت، آموزش و سایر نهادهای مرتبط به‌کار گرفته شوند تا دستیارهای تخصصی و اختصاصی ارائه دهند.
تحولی در حکمرانی داده‌محور
پروژه دستیار هوش مصنوعی رئیس‌جمهور، درصورتی‌که به‌درستی اجرا شود، می‌تواند ایران را وارد مرحله جدیدی از حکمرانی هوشمند کند؛ حکمرانی‌ای که به‌جای تکیه صرف بر قضاوت انسانی، از پشتوانه عظیم داده و پردازش هوشمند آن برای تصمیم‌سازی بهره می‌برد.از طرفی، این پروژه می‌تواند به افزایش اعتماد عمومی به کارآمدی نظام حکمرانی منجر شود، چراکه شفافیت، سرعت واکنش، مستندسازی تصمیم‌هاوکاهش خطای انسانی ازجمله نتایج جانبی آن خواهد بود. همچنین، با بومی‌سازی این فناوری، ایران در مسیر استقلال دیجیتال و کاهش وابستگی به پلتفرم‌های خارجی قدم برمی‌دارد.پروژه «دستیار هوش‌مصنوعی رئیس‌جمهور» نماد جدی شدن تحول دیجیتال در ساختار سیاسی و اجرایی ایران است. مشارکت گسترده وزارتخانه‌ها، حمایت نهادهای علمی و بهره‌گیری از ظرفیت شرکت‌های فناور، سنگ‌بنای موفقیت این طرح خواهد بود. در صورت اجرای دقیق و علمی، این پروژه می‌تواند الگویی برای سایر کشورهای منطقه و حتی جهان در مسیر استفاده از هوش مصنوعی در خدمت حکمرانی بهتر باشد. (منبع:جام جم)