ITanalyze

آدام ساتریانو مستقر در ژنو و پل موزر، مستقر در سئول که بیشتر سال را صرف گزارش درباره سانسور و نظارت اینترنتی روسیه کرده‌اند، گزارش جذابی درباره چالش‌های این شرکت و روسیه ارایه داده‌اند. (توضیح عصر ارتباط: نام این شرکت و محصول در متن حاضر حذف شده است.)

پس از اینکه مسکو در ماه مارچ، سد دیجیتالی ایجاد کرد و دسترسی به سایت‌های خبری مستقل و پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی را برای مخفی‌سازی اطلاعات مربوط به تهاجم در حال وقوع خود به اوکراین مسدود کرد، بسیاری از روس‌ها به دنبال راه‌حلی بودند. یکی از مسیرهای قابل اعتماد آنها، یک شرکت کوچک اروپایی در فاصله 2000 مایلی بود.

• نبرد روسیه علیه یک فیلترشکن

این شرکت نرم‌افزار رایگانی را ارایه می‌دهد که هویت و موقعیت مکانی افراد را به صورت آنلاین پنهان می‌کند. این امر به کاربر در روسیه، امکان دسترسی به وب باز را می‌دهد و به نظر می‌رسد شخص از هلند، ژاپن یا ایالات متحده وارد سیستم شده است. چند هفته پس از مسدود کردن اینترنت، حدود 850 هزار نفر در داخل روسیه هر روز از این محصول استفاده می‌کردند ولی تا پایان ماه مارچ که دولت روسیه، راهی برای مسدود کردن آن پیدا کرد، این تعداد به کمتر از 25 هزار مورد رسید.

اما هدف قرار دادن این VPN، آغازگر یک نبرد ادامه‌دار و ممتد بود.

این کار، تیمی متشکل از 25 مهندس را در مقابل کشوری قرار داد که یکی از تهاجمی‌ترین کمپین‌های سانسور در حافظه اخیر بشری ایجاد کرده است. شرکت مذکور در کشوری مستقر است نام خود را از فهرست ساختمان‌ها پنهان نگه می‌دارد. این شرکت، 9 ماه پرفشار را به طور مکرر صرف تغییر فناوری خود برای جلوگیری از مسدودسازی‌های روسیه کرده اما دوباره توسط سانسورهای دولتی در مسکو با آن مقابله شد.

برخی از کارمندان این شرکت به دلیل نگرانی از اینکه شخصا هدف قرار می‌گیرند، پروفایل رسانه‌های اجتماعی خود را حذف کردند. در این رابطه، مسابقه شطرنج پرمخاطره منعکس‌کننده چیزی است که در کشورهایی که با کودتا، جنگ و حکومت استبدادی مواجه هستند، محدود کردن اینترنت به عنوان ابزار سرکوب با فرکانس فزاینده در حال انجام است اما این بلاک شدن‌ها شهروندان را به سمت جست‌وجوی راه‌حل‌ها سوق می‌دهد.

به همین جهت مهندسان شرکت‌های عرضه‌کننده فیلترشکن، راه‌های جدیدی را برای این افراد، به منظور دسترسی مخفیانه به وب باز درنظر می‌گیرند.  دولت‌ها نیز به نوبه خود به دنبال ترفندهای فنی جدید برای جلوگیری از نشت اطلاعات هستند.

در همین رابطه گرانت بیکر، تحلیلگر فناوری و دموکراسی در Freedom House، اخیرا گزارش داد که سانسور اینترنت در سطح جهانی در سال 2022 به اوج خود رسیده است. به گفته وی، نبرد سانسور دیجیتال در حال رسیدن به «نقطه عطف» است.

به گفته آقای بیکر، کنترل‌های اعمال‌شده پس از جنگ، مواردی مانند تحت‌کنترل دقیق‌تر، اینترنت مستقل، تفاوت چشمگیر با آنچه که مسکو تا کنون انجام داده، شامل می‌شود.

شرکت‌ها به دلیل ترس از تشدید درگیری، به ندرت درباره هدف قرار گرفتن توسط یک دولت صحبت می‌کنند اما بنیانگذار و مدیر اجرایی این شرکت اروپایی سازنده VPN معتقد است این شرکت پس از مدتی تلاش برای پایین نگه‌داشتن سر خود، سعی کرد آگاهی شهروندان را درباره پیچیدگی و تلاش روزافزون دولت‌ها در روسیه و جاهای دیگر برای عدم دسترسی به وب باز افزایش دهد.

این امر، منجر به عقب راندن تکنولوژیست‌ها، شرکت‌ها و دولت‌ها می‌شود. گزارش این شرکت نگاهی دقیق به درون خود یعنی چگونگی درگیر شدن در شبکه سانسور روسیه است، زیرا ولادیمیر پوتین تلاش می‌کند اطلاعات مربوط به جنگ و تلفات فزاینده میدان نبرد در اوکراین را سرکوب کند.

در همین رابطه ده‌ها سرویس VPN در داخل روسیه مسدود شده‌اند اما به نظر می‌رسد شرکت مذکور شاید بیشتر به خاطر سرویس ایمیل رمزگذاری‌شده‌اش شناخته می‌شود که توجه بیشتری از سوی مقامات دریافت کرده است. در ماه ژوئن، رگولاتور اینترنت روسیه این شرکت را یک «تهدید» نامید.

مدیر این شرکت سازنده فیلترشکن گفت: ما برای یک مبارزه طولانی آماده می‌شویم. همه امیدوارند این مبارزه، پایان خوشی داشته باشد اما تضمینی نیست. در واقع، ما نور را در انتهای تونل نمی‌بینیم ولی شما به راه خود ادامه دهید زیرا اگر ما این کار را نکنیم، شاید هیچ‌کس دیگری نتواند.

• آغاز به کار شرکت

این شرکت که با فروش اشتراک ماهانه 10 دلار برای ویژگی‌ها و خدمات اضافی درآمد کسب می‌کند، در سال 2014 توسط تیمی از مهندسان جوان از سازمان اروپایی تحقیقات هسته‌ای راه‌اندازی شد.

پس از افشای نظارت دیجیتال انبوه توسط ادوارد اسنودن، پیمانکار اطلاعاتی سابق ایالات متحده، این شرکت یک سرویس ایمیل ایجاد کردند که پیام‌ها را رمزگذاری می‌کند تا نتوان آنها را رهگیری کرد. این اقدام، استفاده از فناوری بسیار پیچیده را ساده‌تر کرد و رمزگذاری پیام‌ها برای بسیاری از مردم و خصوصا در میان فعالان، روزنامه نگاران و مصرف‌کنندگان آگاه، به حریم خصوصی محبوب تبدیل شد.

بنیانگذار این شرکت که در تایوان بزرگ شده، می‌گوید تهدید و تهاجم چین بر دموکراسی در جزیره تایوان‌، جهان‌بینی او را شکل داده است.

به گفته وی، حریم خصوصی و مبارزه با سانسور، از همان ابتدا، هسته اصلی ماموریت این شرکت ود و به نظر می‌رسید که تقریبا از رویارویی با اقتدارگرایی لذت می‌برد.

در سال 2017، پس از اینکه چندین دولت از جمله ترکیه و روسیه دسترسی به سرویس ایمیل را به طور موقت مسدود کردند، این شرکت، شبکه خصوصی مجازی یا VPN را ایجاد کرد، فناوری که برای دور زدن محدودیت‌های اینترنت استفاده می‌شود. تکنولوژی پشت VPN به دهه 1990 بازمی‌گردد. این، یک ابزار نسبتا اساسی است که معمولا توسط افرادی که سعی در دزدی فیلم یا تماشای یک برنامه ورزشی دارند که فقط در کشور دیگر موجود است، استفاده می‌‌شود. با این حال، در سال‌های اخیر، سیستم‌هایی که استفاده از آنها آسان و اغلب شناسایی آنها دشوار است، به ابزار حیاتی برای دور زدن محدودیت‌های اینترنتی تبدیل شده‌اند.

• افزایش تقاضا برای VPN

کرملین سال‌ها برای ساختن پایه‌های قانونی و توانایی‌های فناوری برای کنترل دقیق‌تر اینترنت، زمان صرف کرد. با این حال، حتی زمانی که روسیه در سال گذشته، ‌سایت‌های خاصی را مسدود و دسترسی به توییتر را قطع کرد، تعداد کمی فکر می‌کردند که به طور کامل پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی بزرگ و سایت‌های خبری مستقل را مسدود کند.

در حالی که تلویزیون همیشه به شدت سانسور شده، اینترنت کمتر محدود شده بود. ناتالیا کراپیوا، مشاور حقوقی فنی در Access Now، گروهی که بر مسائل مربوط به سخنرانی آنلاین متمرکز است، گفت که سرکوب در ماه مارچ، ارتباطات و تجارتِ بسیاری از روس‌های غیرسیاسی را قطع کرد.

او ادامه داد که استفاده از VPN از گذشته در میان روس‌های متبحر با فناوری‌های بزرگ بود اما موانع و اخبار مجازات‌های سخت برای اعتراض آنلاین، باعث شد کاربران عادی اینترنت به دنبال راه‌هایی برای دور زدن محدودیت‌ها باشند.

سیمون میگلیانو، سرپرست تحقیقات یک سایت بررسی صنعت فیلترشکن‌ها گفت: تقاضا برای VPN در روسیه افزایش یافت. همچنین دانلودها در مارچ، 2692 درصد نسبت به فوریه ارتقا یافت.

او گفت که در بین 10 محصول محبوب با وجود کندتر بودن نسبت به برخی دیگر از محصولات، شناور بود. از آن زمان،VPN ها برای بسیاری از افراد تبدیل به یک روش زندگی شده‌اند. در این زمینه، Roskomsvoboda، یک گروه جامعه مدنی روسیه که بر آزادی اینترنت متمرکز است، تخمین می‌زند یک چهارم جمعیت روسیه از آن استفاده می‌کنند. ویکتوریا سافونووا، 25 ساله، که اکنون پس از فرار از روسیه در ماه ژوئیه، به دلیوری غذا در سوئد می‌پردازد، گفت: «برای خواندن اخبار مستقل یا ارسال یک عکس، باید VPN خود را باز کنید. هم او و هم شریک زندگی‌اش، پس از تهاجم دچار اضطراب شدند. یافتن اخبار و اطلاعات مستقل دشوار بود. راه‌حل‌ها اغلب قابل اعتماد نبودند. خانم سافونوا گفت: «اگر موردی که استفاده می‌کنید مسدود شود، باید VPN دیگری پیدا کنید.»

او پارانویایی را به یاد آورد که با اعمال محدودیت‌ها و نظارت جدید اینترنت آغاز شد. او و شریکش، آرتم نسترنکو، نگران این بودند که آیا می‌توانند جنگ را به صورت آنلاین، حتی در شبکه‌های اجتماعی بین‌المللی، مورد انتقاد قرار دهند.

او به یاد می‌آورد که چگونه پلیس پس از تیک زدن «نه به جنگ» در آسانسور، برای بررسی ساختمان آنها آمده بود. او می‌ترسید به خاطر چیزهایی که در فضای مجازی منتشر می‌کرد، دستگیر شود. از آنجایی که مردم برای اجتناب از محدودیت‌ها به خدمات VPN روی آوردند، این شرکت اروپایی عرضه‌کننده فیلترشکن نیز برای ادامه دادن آن تلاش کرد.

در هفته آخر ماه مارس، مهندسان تلاش کردند تا بیش از 20 سرور جدید را خریداری و پیکربندی کنند تا از خرابی کل شبکه جلوگیری کنند. در همان زمان در مسکو، دولت در تلاش بود تا شکاف‌هایی را در کنترل اینترنت ایجاد کند.

اولین محدودیتی که این شرکت در پایان ماه مارس از بین برد، یک وقفه فنی اساسی بود که مهندسان شرکت به سرعت بر آن غلبه کردند اما آنها متوجه شدند تلاش‌های قدرتمندتری در راه است. نبرد در مقر این شرکت عملیات «جاسوس علیه جاسوس» نام گرفت.

مدیر عامل این شرکت مدعی شد که شبکه‌ای از افراد در داخل دولت، شرکت های مخابراتی و گروه‌های جامعه مدنی به این شرکت کمک کرده‌اند تا در روسیه فعالیت کند، به شبکه های محلی دسترسی داشته باشد و اطلاعاتی درباره نحوه عملکرد سیستم سانسور به اشتراک بگذارد.

• دوباره سانسور

اما با تشدید سرکوب مخالفان توسط کرملین، تماس‌ها کمرنگ‌تر شدند. در آغاز ماه ژوئن، سانسورها دوباره راه افتادند. این سرویس در این مرحله، در داخل روسیه، بیش از 1.4 میلیون کاربر روزانه داشت اما در حالی که کارمندان مشغول انجام کارهای روزانه خود بودند، از بین رفت و متعاقب آن شکایات کاربران روسی به ایمیل خدمات مشتری این شرکت سرازیر شد. شرکت نیز متوجه شد که دولت نرم‌افزار پیچیده‌تری مستقر کرده که می‌تواند تمام ترافیک اینترنت را فیلتر کند تا مشخص کند چه زمانی تلاش می‌کند به سرویس VPN متصل شود.

روسیه از فناوری مشابه برای مسدود کردن توییتر و دیگر سایت‌های رسانه‌های اجتماعی استفاده کرده بود.

در همین زمان، این شرکت متوجه افزایش مشکوک در بررسی‌های منفی سرویس خود در فروشگاه‌های اپلیکیشن اپل و گوگل شد که کاهش رتبه جست‌وجوی آن را در پی داشت.

مهندس ارشدی که روی پروژه VPN کار می‌کند، گفت: «آنها به وضوح ما را مطالعه کرده بودند. برخی در شرکت این سوال را مطرح کردند که آیا باید به جنگ با روسیه ادامه دهند یا خیر. این تصمیم، میلیون‌ها دلار هزینه داشت و توسعه محصولات دیگر را کند می‌کرد اما پس از اینکه ما در سال 2021 با انتقاداتی مواجه شدیم، زمانی که پلیس فرانسه آدرس IP یک فعال آب و هوا را با استفاده از سرویس ایمیل خود به دست آورد، عقب‌نشینی از روسیه می‌توانست لطمه دیگری به شهرت این شرکت اضافه کند.

بنا براین ظرف حدود دو هفته در ژوئن، این شرکت راه‌حل دیگری را ایجاد کرد که سریع‌تر از سانسورچی‌ها، ترافیک اینترنتی را به سرورهای مناطق جغرافیایی مختلف بازگرداند. این، یک حرکت پیچیده فنی بود که روسیه برای مقابله با آن منابع قابل توجهی را می‌طلبید.

• خروج از روسیه

این عمل برای حدود شش هفته موثر بود. بنیانگذار این شرکت اواسط ژوئیه، طی یک جلسه با کارکنان، از اینکه روس‌ها یک بلوک دقیق‌تر ارایه کرده‌اند، خبر داد. نمودار شرکتی از آن زمان نشان می‌دهد که استفاده از این محصول در روسیه، نزولی شده است.

مهندسان روسی موردی را شناسایی کردند که به عنوان handshake احراز هویت شناخته می‌شود؛ لحظه‌ای حیاتی که اتصال VPN این شرکت قبل از رسیدن به وب، گسترده‌تر برقرار می‌شود. مسدود کردن پیوند، این سرویس را اساسا غیرقابل استفاده کرد.

مهندس ارشد این محصول می‌گوید: «ما هیچ ایده‌ای نداشتیم که چه اتفاقی می‌افتد و آنها چگونه این کار را انجام می‌دهند.»

در ماه آگوست، پس از مدت‌ها کار شبانه‌روزی برای یافتن راه حل، این شرکت شکست خود را پذیرفت و برنامه خود را از روسیه خارج کرد.

این شرکت ماه‌ها از آن زمان را صرف توسعه معماری جدیدی کرده که شناسایی سرویس VPN آن را سخت‌تر می‌کند، زیرا بیشتر شبیه یک وب‌سایت معمولی برای سانسور نرم‌افزاری است که ترافیک اینترنت یک کشور را اسکن می‌کند.

این شرکت مدعی است که با موفقیت این سیستم را در ایران آزمایش کرده؛ یعنی جایی که طی تظاهرات سیاسی اخیر، افزایش شدیدی در استفاده از VPN داشته است.

در روسیه، نیز این شرکت برنامه‌های خود را با استفاده از سیستم جدید، دوباره معرفی کرده است.

بنیان‌گذار این شرکت می‌گوید: احتمالا این، یک راه‌حل بلندمدت نبوده است. او به فناوری جدید اعتماد دارد اما می‌گوید در نهایت، مهندسان روسی، راه جدیدی برای عقب راندن VPN خواهند یافت و این بازی، همین‌طور ادامه می‌یابد. (منبع:عصرارتباط)