رمزارزها ابزار عبور از تحریم شده‌اند
سعید طاهری - در سال‌های اخیر، رمزارزها از پدیده‌ای فناورانه و مالی نوظهور، به ابزاری راهبردی در عرصه ژئوپولیتیک بدل شده‌اند. بیت‌کوین که زمانی بیشتر یک دارایی سفته‌بازانه دیده می‌شد، امروز میدان نبرد تازه بین قدرت‌های جهانی و کشورهای تحت تحریم است.
ریس نورث‌وود، نویسنده و تحلیل‌گر حوزه فناوری و سرمایه‌گذاری، در سایتAInvest ، ضمن بررسی نقش بیت‌کوین به‌عنوان ابزار استقلال اقتصادی کشورهای تحت تحریم، مانند ایران و روسیه، نشان داده چگونه استخراج این رمزارز، به چالش تازه برای نظم مالی جهانی، تبدیل شده است.
در خلاصه این گزارش آمده است:
- کشورهای ایران و روسیه از استخراج بیت‌کوین برای دور زدن تحریم‌ها و کسب استقلال اقتصادی استفاده می‌کنند.
- ماینرهای همسو با آمریکا، عملیات خود را در مناطق دوستدار رمزارز گسترش می‌دهند تا ریسک‌های ژئوپولیتیکی را خنثی کنند.
- نهادهای نظارتی به شبکه‌های رمزارزی فشار می‌آورند، اما این ابزارهای غیرمتمرکز همچنان پابرجا هستند و اجرای مقررات را دشوار می‌کنند.
- سرمایه‌گذاران بر ماینرهای همسو با آمریکا و تحلیل‌های بلاک‌چین تمرکز می‌کنند تا در برابر نوسانات، محافظت شوند.
- بیت‌کوین با ایفای نقش دوگانه، به‌عنوان سلاح اقتصادی و ریسک ژئوپولیتیکی، ساختار مالی جهان را بازتعریف می‌کند.
جهان امروز شاهد تغییر بنیادین در نقش بیت‌کوین است. بیت‌کوین، دیگر صرفاً دارایی سفته‌بازانه یا پوششی در برابر تورم نیست، بلکه به ابزار ژئوپولیتیکی، یعنی سلاحی برای استقلال اقتصادی کشورهایی که تحت تحریم قرار دارند، تبدیل شده است. در سال ۲۰۲۵، پیامدهای راهبردی این تغییر، غیرقابل انکار است، زیرا کشورهای تحت تحریم از استخراج بیت‌کوین برای دور زدن سیستم‌های مالی سنتی، اجتناب از تحریم‌ها و اعمال کنترل بر اقتصادشان استفاده می‌کنند. برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و ماینرهای بیت‌کوین، درک این پدیده، دیگر یک انتخاب نیست، بلکه پیش‌شرط حرکت در این چشم‌انداز سریع تغییر است.
- جبهه‌های جدید: کشورهای تحت تحریم و استخراج بیت‌کوین
کشورهایی مانند ایران، روسیه و دیگر دولت‌هایی که تحت تحریم آمریکا یا اتحادیه اروپا هستند، استخراج بیت‌کوین را به‌عنوان خط نجات برگزیده‌اند. در این رابطه «فرانک هلمز»، هم‌بنیان‌گذار شرکت HIVE Digital، مدعی شده است که چگونه ارتش ایران از مازاد انرژی ناشی از زیرساخت‌های آسیب‌دیده، که نتیجه حملات نظامی است، برای استخراج بیت‌کوین، استفاده و سپس آن را به ارز سخت (Hard Currency) تبدیل می‌کند. این رویکرد، دلار آمریکا و سیستم سوئیفت را دور می‌زند و یک منبع درآمد جایگزین ایجاد می‌کند.
شواهد این روند در نرخ هش (Hash Rate) بیت‌کوین مشهود است. [نرخ هش، سرعت یا توان پردازشی شبکه استخراج بیت‌کوین یا مجموع تعداد محاسبات است که ماینرها در هر ثانیه انجام می‌دهند تا بلاک‌های جدید را تأیید و به بلاک‌چین اضافه کنند. هرچه نرخ هش بالاتر باشد، شبکه، قوی‌تر و امن‌تر است و استخراج بیت‌کوین، سریع‌تر انجام می‌شود.]
افت ۱۵ درصدی سختی استخراج پس از حمله نظامی آمریکا به ایران در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که اختلال در زیرساخت‌های انرژی، مستقیماً بر فعالیت استخراج تأثیر می‌گذارد. برای کشورهای تحت تحریم، استخراج بیت‌کوین، دیگر آزمایش حاشیه‌ای نیست، بلکه دارایی راهبردی است. همان‌طور که هلمز می‌گوید: «وقتی نمی‌توانند دلار آمریکا به دست بیاورند، بیت‌کوین استخراج می‌کنند.»
- صفحه شطرنج ژئوپولیتیک: ماینرهای همسو با آمریکا و ائتلاف‌های راهبردی
در حالی که کشورهای تحت تحریم از بیت‌کوین برای کسب استقلال استفاده می‌کنند، حوزه‌های قضایی همسو با آمریکا، از طریق گسترش تهاجمی فعالیت‌ها در حال پاسخگویی هستند. به عنوان مثال، شرکتHIVE Digital ، ظرفیت استخراج را در پاراگوئه، (کشوری با انرژی ارزان و سیاست‌های حامی رمزارز) چهار برابر کرده است. این شرکت، با نرخ ۱۴ اگزاهش بر ثانیه (EH/s) فعالیت می‌کند و با درآمد سالانه ۳۱۵ میلیون دلار، قصد دارد تا پایان سال، این رقم را به ۲۵ اگزاهش برساند.
این رشد، بازتاب روند گسترده‌تر همسویی ماینرها با متحدان ژئوپولیتیکی برای تأمین انرژی، ثبات مقرراتی و دسترسی به بازار است. سرمایه‌گذاران حرفه‌ای باید این تحرکات را بسنجند. عملیات استخراج در کشورهایی مانند پاراگوئه، کانادا و اسکاندیناوی که همسو با آمریکا هستند، کمتر در معرض ریسک‌های ژئوپولیتیکی و بی‌ثباتی‌های مقرراتی قرار دارد. در مقابل، ماینرهای فعال در مناطق تحت تحریم یا بی‌ثبات، با خطراتی مانند مسدود شدن دارایی‌ها، کمبود انرژی و اختلالات عملیاتی روبه‌رو هستند.
- تحریم‌ها در برابر رمزارزها: رقابت تسلیحاتی مقرراتی
در حال حاضر، آمریکا و متحدانش، حلقه فشار را تنگ‌تر می‌کنند. «فرمان ریاست‌جمهوری امنیت ملی شماره ۲ (NSPM-2)» در سال ۲۰۲۵، یک کارزار «فشار حداکثری» علیه ایران را الزامی کرده که هدف آن، شبکه‌های رمزارزی و تحریم صرافی‌های مرتبط با بازیگران تحت تحریم است. دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا/ اوفک (OFAC)، قبلاً در سال ۲۰۲۴، تعداد ۱۳ آدرس رمزارزی را شناسایی و تحریم کرده است. این آدرس‌ها، پلتفرم‌هایی بوده‌اند که تراکنش‌های غیرقانونی را تسهیل می‌کردند.
بااین‌حال، زیرساخت‌های غیرمتمرکز مانند «تورنادو کش» (Tornado Cash)، یک سرویس ترکیب‌کننده رمزارز که در سال ۲۰۲۲ تحریم شد، همچنان فعال است و محدودیت‌های اجرای متمرکز قوانین را آشکار می‌کند. برای سرمایه‌گذاران، این دوگانگی تناقض‌برانگیز است. در حالی که قانونگذاران، به‌دنبال محدودسازی جریان‌های مالی غیرقانونی هستند، ماهیت غیرمتمرکز بیت‌کوین تضمین می‌کند این جریان‌ها، همچنان به عنوان ابزار بقای اقتصادی پابرجا بمانند.
- پیامدهای سرمایه‌گذاری: سازگاری با شرایط جدید
برای سرمایه‌گذاران سازمانی، کلید کار در تنوع‌بخشی و پوشش ریسک نهفته است. از این‌رو، راهکارهای زیر می‌تواند مسیر آینده را ترسیم کند:
- اولویت دادن به ماینرهای همسو با آمریکا: شرکت‌هایی مانند HIVE Digital، Bitmain و Core Scientific که در مناطق سیاسی باثبات و با انرژی ارزان فعالیت می‌کنند، در برابر شوک‌های ژئوپولیتیکی مقاوم‌تر هستند. توانایی آنها در گسترش عملیات در حوزه‌های دوستدار رمزارز، پایداری بلندمدت را تضمین می‌کند.
- رصد الگوهای نرخ هش (Hash Rate): نرخ هش بیت‌کوین، شاخصی از فعالیت ژئوپولیتیکی است. افت ناگهانی در سختی استخراج، می‌تواند نشانه حملات نظامی یا تحریم‌هایی باشد که زیرساخت استخراج در کشورهای درگیر تحریم را تحت تأثیر قرار داده است. سرمایه‌گذاران با دنبال کردن این تغییرات، می‌توانند نوسانات بازار را پیش‌بینی کنند.
- پوشش ریسک در برابر خطرات ژئوپولیتیکی: خود بیت‌کوین می‌تواند نقش پوشش ریسک را ایفا کند. با افزایش تنش‌ها، قیمت بیت‌کوین اغلب با بی‌ثباتی ژئوپولیتیکی همبستگی دارد. به‌عنوان نمونه، در سال ۲۰۲۴، همزمان با تشدید تنش بین ایران و اسرائیل، خروج سرمایه از صرافی‌های ایرانی، ۷۰ درصد افزایش یافت. لذا اختصاص بخشی از پرتفوی سرمایه‌گذاری به بیت‌کوین می‌تواند در جهان پرابهام امروز، نقش محافظتی ایفا کند.
- سرمایه‌گذاری در ابزارهای تحلیل بلاک‌چین: شرکت‌هایی مانندChainalysis و Elliptic برای ردیابی جریان‌های غیرقانونی و اطمینان از رعایت مقررات، اهمیت حیاتی دارند. با افزایش تقاضای قانونگذاران برای شفافیت، این ابزارها برای سرمایه‌گذاران سازمانی که می‌خواهند از حوزه‌های تحت تحریم دوری کنند، ضروری خواهد بود.
- جمع‌بندی: آینده مالی، غیرمتمرکز است
استفاده از سلاح بیت‌کوین توسط کشورهای تحت تحریم، این حقیقت بنیادی را برجسته می‌کند که دارایی‌های دیجیتال در حال بازتعریف نظم مالی جهانی هستند. برای ماینرها و سرمایه‌گذاران، چالش اصلی، سازگاری با جهانی است که در آن، بیت‌کوین هم ابزار استقلال اقتصادی است و هم عامل خطر ژئوپولیتیکی.
مسیر پیش‌رو، نیازمند ترکیب عمل‌گرایی و آینده‌نگری است. سرمایه‌گذاران با همسویی با حوزه‌های دوستدار رمزارز، استفاده از تحلیل‌های بلاک‌چینی و پوشش ریسک در برابر نوسانات، می‌توانند در فضای پرآشوب سال ۲۰۲۵ و سال‌های بعد حرکت کنند. در این عصر جدید، برندگان کسانی خواهند بود که دریابند بیت‌کوین، صرفاً یک ارز نیست، بلکه یک نیروی ژئوپولیتیکی است.