رمزارز پیمان؛ پروژه عملیاتی یا تبلیغاتی؟
زهرا میرخانی - سال گذشته در شرایطی که بحث‌های پیرامون قانونی یا غیرقانونی بودن رمزارزها بالا گرفته بود ناگهان ولی‌اله فاطمی، که این‌بار در قامت مدیرعامل شرکت جدیدی به نام ققنوس ظاهر شده بود،
از تولید رمزارز پیمان با پشتوانه طلا با همکاری چهار بانک پارسیان، پاسارگاد، ملی و ملت خبر داد. بماند که این خبر زمانی منتشر شد که سیاست‌های بانک مرکزی درخصوص رمزارزها در مرحله نظرخواهی بود و هنوز تصویب نشده بود و به نظر می‌رسید که متولیان دولتی/خصولتی پیمان در معرفی رمزارزی با پشتوانه طلا پیش‌دستی کرده‌اند که البته برخی کارشناسان معتقدند همین اتفاق، شائبه رانت اطلاعاتی را برای عرضه این رمزارز ایجاد می‌کند.
علی‌الحال اطلاعات زیادی از جزییات رمزارز پیمان به جز اطلاعات یکسویه‌ای که اغلب از سوی رسانه‌های نزدیک به شرکت ققنوس منتشر شده در دست نیست اما کارشناسان و صاحبنظران داخلی و خارجی در مورد رمزارز پیمان چه از این جهت که اصولا این ابزار تبادل مالی را رمزارز بدانیم یا خیر و چه از لحاظ میزان موفقیت آن، ابهامات و پرسش‌های جدی و بی‌پاسخی را مطرح می‌کنند. **موضوعی که ظاهرا دست‌اندرکاران مجموعه ققنوس و دست‌اندرکاران رمزارز پیمان ترجیح می‌دهند به آن پاسخی ندهند یا اساسا پاسخی برای ابهامات مطرح‌شده از سوی کارشناسان ندارند.**
همین ابهامات بی‌پاسخ باعث شده تا این‌طور به نظر برسد که ادعای تولید یک رمزارز بومی یا ملی با چاشنی‌های تبلیغاتی همراه است. در این گزارش، تاریخچه این موضوع و ابهامات پیرامون آن که از سوی کارشناسان داخلی و خارجی مطرح شده است را بررسی می‌کنیم.
اعلام موجودیت
10 بهمن سال 97 در حاشیه هشتمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام پرداخت، رمزارز پیمان از سوی شرکت ققنوس با همکاری چهار بانک پارسیان، پاسارگاد، ملی و ملت با پشتوانه طلا معرفی شد. ولی‌اله فاطمی مدیرعامل شرکت ققنوس در این مراسم با اشاره به بستر ایجاد شده تاکید کرد که ققنوس توانسته با کمک بانک‌های فوق یک بستر مطمئن و کارآمد برای عرضه توکن اولیه‌شان بسازد.
به گفته او، توکن اولیه بر اساس طلا صادر می‌شود و این شرکت به دنبال توکنیزاسیون املاک و اموال مازاد بانک‌ها است و در ادامه به دنبال فعالیت در سایر سرمایه‌های مالی است.
و ناگهان سکوت
حدود چهار ماه از این ماجرا گذشت و خبری از رمزارز پیمان نشد. 4 خرداد 98 در هفته‌نامه عصر ارتباط در گزارشی با عنوان «بن‌بست رمزارزهای داخلی و خارجی در ایران» جویای سرنوشت رمزآلود رمزارزها و از جمله پیمان شدیم. کمی بعد از انتشار این گزارش یعنی در تاریخ 8 خرداد، در یک مراسم دورهمی و باز هم در حضور رسانه‌های نزدیک و به شکلی یکسویه، این‌بار خبر کلیدگذاری و راه‌اندازی شبکه ققنوس منتشر و اعلام شد از ابتدای تیرماه 98 توکن پایه این شبکه به نام پیمان و با پشتوانه طلا عرضه خواهد شد.
مدیرعامل ققنوس در این مراسم اعلام کرد که از ابتدای تیرماه 98 اولین توکن بر بستر ققنوس با نام «پیمان» عرضه خواهد شد و از پشتوانه 30 سوت طلای 24 عیار به ازای هر توکن برخوردار خواهد بود؛ به گفته فاطمی، علاوه بر پیمان، در آینده نزدیک حداقل سه توکن دیگر در حوزه‌های «املاک»، «تامین مالی جمعی» و «KYC» بر بستر ققنوس با رعایت ضوابط و مقررات مربوطه ارایه خواهد شد و مردم، شرکت‌ها و سازمان‌ها می‌توانند این توکن‌ها را خریداری کنند.
فاطمی در این مراسم پیش‌بینی کرد که حداکثر ظرف دو ماه آینده، اولین پروژه تامین مالی جمعی برای یکی از بانک‌ها برای یک پروژه ساختمانی تحت عنوان توکن تامین مالی جمعی انجام و جمعا چهار نوع توکن «پیمان»، «املاک»، «تامین مالی جمعی» و «KYC» در شش ماه اول سال 98 ارایه شود.
چند روز پس از برگزاری نشست ققنوس اما مدیرعامل بانک ملی به عنوان یکی از بانک‌های همراه با این پروژه، بدون اینکه از زمان مشخصی یاد کند با احتیاط از اجرایی شدن رمزارز پیمان با مشارکت این بانک به همراه بانک‌های ملت، پارسیان، پاسارگاد و یک شرکت خصوصی خبر داد و گفت: کارهای مقدماتی این رمزارز تا حدودی انجام شده و در مرحله شروع به کار است و به زودی اجرایی می‌شود.
حسین‌زاده گفته این رمزارز در ابتدا در زمینه معاملات املاک کار خود را آغاز خواهد کرد و به‌تدریج همه موضوعات را در بر می‌گیرد.
و اما ابهامات رمزارز پیمان
همزمان با اعلام عرضه رمزارز پیمان، برخی کارشناسان معتقدند پیمان می‌تواند نمونه‌ای از تلاش‌ها برای دور زدن تحریم‌ها باشد همان‌طور که ونزوئلا نیز همانند ایران قصد داشت با استفاده از رمزارز «پترو» با پشتوانه نفت، تحریم‌های ایالات متحده را دور بزند که البته نتوانست این طرح را اجرایی کند و این رمزارز بی‌سروصدا ظاهرا کنار گذاشته شده است.
در همان روزهای اعلام خبر راه‌اندازی پیمان، خبرگزاری Sputnik با حمیدرضا شعبانی کارشناس امور بلاک‌چین، در مورد آینده پیمان و قابلیت‌های بالقوه آن مصاحبه‌ای انجام داد.
شعبانی در بخشی از این مصاحبه گفته بخش زیادی از ارز پیمان به بازار عرضه خواهد شد و در صرافی‌های خاصی که به همین منظور در نظر گرفته میشوند معامله خواهد شد. بخشی هم برای توسعه و بهبود شبکه به میزبان‌ها و موسسان ققنوس خواهد رسید.
او در پاسخ به این پرسش که چرا کریپتوکارنسی برای ایران اهمیت دارد، ضمن اظهارنظر در خصوص موقعیت ویژه جغرافیایی، علاقه‌مندی مردم، به واقعیت غیرقابل انکار امکان دور زدن تحریم‌های اقتصادی اشاره کرده است.
این کارشناس بلاک‌چین میگوید: ایران پیش از این در حال مذاکره در مورد احتمال یافتن یک راه‌حل برای تحریم‌های آمریکا با چندین شریک تجاری بوده است. این کشورها شامل انگلستان، فرانسه، آلمان، سوییس و روسیه هستند. با این حال، از آنجا که فرانسه و انگلستان دنباله‌رو سیاست‌های آمریکا هستند، بعید به نظر می‌رسد که پیمان ایران مورد اقبال این دو کشور قرار گیرد.
شعبانی معتقد است، کاربران پیمان ناگزیر به تایید هویت هستند که این موضوع به خودی خود دلالت بر متمرکز بودن این رمزارز دارد، مضافا اینکه این ارز ظاهرا همانند پترو که بر پایه نفت تدوین شده است، با پشتوانه طلا عرضه می‌شود که این نیز می‌تواند به معنی تاثیر‌پذیری از قیمت طلا قلمداد شود.
وی اما درباره ابهامات و مشکلات رمزارز پیمان میگوید: با این حال، چند مشکل مهم باقی مانده است. این رمزارز اصولا همتا به همتا نبوده و حتی کریپتوکارنسی واقعی نیست. اگر شبکه چند نود دارد که توسط دولت اداره می‌شود، بنابراین در پذیرفتنش ابهاماتی وجود دارد.
ساینو نانات، مدیرعامل سایت «بلاک‌چین اکسپرت» در لندن نیز به این مساله اشاره کرده که اگرچه مبادلات بر پایه رمزارزها می‌تواند به صورت پنهانی انجام شود، اما احتمال تاثیرگذاری آن بر گریز ایران از عواقب گسترده‌تر تحریم‌های مالی همچنان اندک است.
او میگوید: در مورد ایران، عامل تاثیرگذار این است که رمزارز پیمان توسط مقامات ارایه می‌شود و تحت حمایت بانک‌ها و نهادهای مالی است. **اگر این ارز تماما با پشتوانه طلا ضرب شود، آن گاه می‌توان به یک ثبات رسید؛ اما مساله استفاده از آن همچنان یک مشکل اساسی خواهد بود.**
دکتر الکس کومان از دانشکده کارآفرینی آدلسون هم در این‌باره میگوید: کنگره ایالات متحده پیش‌نویس قانونی را با هدف محدود کردن تهران در خصوص ارزهای رمزنگار معرفی کرد. قانون «مسدود کردن اقدامات غیرقانونی مالی ایران» مقرراتی را شامل می‌شود که طبق آن شهروندان آمریکایی، نهادهای شرکتی و اتباع خارجی که به هر صورتی از توسعه یک رمزارز ایرانی حمایت کنند، مجازات میشوند.
کومان میگوید: **اینکه ایران امور داخلی خود را با ارز کاغذی پیش ببرد یا ارز رمزنگار، هیچ فرقی نمی‌کند. سوال این است که آنها چطور تجارت می‌کنند؟ ** بهترین راه برای ایرانی‌ها به منظور دور زدن تحریم‌ها این است که نفت یا طلا را در برابر کالا معامله کنند و من فکر می‌کنم که ایرانی‌ها در این زمینه به شدت توانا هستند.
بیو بارنز، وکیل مدافع آمریکایی در شرکت حقوقی «کوبر و کیم» نیز با تاکید بر اینکه استفاده از ارزهای دیجیتال به‌طور گسترده‌ای برای دور زدن تحریم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، میگوید: **به‌رغم محبوبیت روزافزون ارزهای دیجیتال، بیشتر سرمایه‌گذاران احتمالی و کاربران از ترس مواجه شدن با مجازات‌های ایالات متحده از «پیمان» دوری خواهند کرد. ** اگر این رمزارز عملیاتی شود، تاثیر آن بر اقتصاد ایران به پذیرش عمومی آن به عنوان یک ابزار مبادلاتی برای واردات و صادرات بستگی خواهد داشت، اما احتمال اینکه شرکای تجاری ایران در اروپا و دیگر نقاط جهان ریسک انجام معاملات بزرگ تجاری با رمزارز جدید را بپذیرند، بسیار اندک است.
پرسش‌های بی‌پاسخ پیرامون پیمان
به هر حال آن طور که از لابه‌لای اظهارات مدیران شرکت ققنوس پیداست، پیمان ظاهرا نوع جدیدی از پول محسوب می‌شود که گویی در فاز نخست روی اموال و املاک بانک‌ها هدف‌گذاری کرده است تا به عنوان نوعی پول در این تبادلات مورد استفاده قرار گیرد. موضوعی که این ابهام را ایجاد می‌کند که پس اصولا توکن و خاصیت رمزگذاری چه ضرورتی دارد، آن هم در شرایطی که روی یک کاغذ هم می‌توان این ارزش‌گذاری و توافقات را مکتوب کرد و با شرایطی به غیر هم واگذار کرد. البته شاید اهداف پنهان دیگری در پس پرده ارز پیمان وجود دارد که دیگران از آن بی‌خبر هستند و باید به همین شکل نیز باقی بماند.
اما برای تکمیل این گزارش سعی کردیم با مدیران شرکت ققنوس گفتوگو کنیم. پیگیری‌های خبرنگار ما برای گفتوگو با مدیرعامل یا قائم‌مقام مدیرعامل شرکت ققنوس به نتیجه‌ای نرسید و در نهایت مدیر بازاریابی دیجیتال این شرکت خواستار ارسال سوالات به شکل مکتوب شد.
اگرچه از ابتدا هم احتمال می‌دادیم که پاسخی در کار نخواهد بود اما با این حال پرسش‌های زیر برای شرکت ققنوس ارسال شد اما علی‌رغم زمان اعلام شده برای پاسخگویی، پاسخی به دست ما نرسید. لذا پرسش‌ها و ابهامات مذکور عینا در ادامه آورده شده با این توضیح که هفته‌نامه عصر ارتباط آمادگی درج توضیحات احتمالی شرکت ققنوس را خواهد داشت.
1. هزینه‌های راه‌اندازی رمزارز پیمان چقدر بوده است؟
2. هرکدام از طرف‌های ذی‌نفع چه میزان سهم درصدی و ریالی در این پروژه دارند؟
3. چه ضرورتی برای ایجاد یک شرکت مجزا برای خلق این پول بوده است؟
4. در فاز نخست چه میزان رمزارز پیمان عرضه خواهد شد؟
5. موارد کاربری رمزارز پیمان چیست و مورد استفاده چه اقشار و مخاطبانی قرار دارد؟
6. برخی کارشناسان معتقدند اطلاق رمزارز به «پیمان» به هیچ‌وجه درست نیست زیرا رمزارزها باید قابلیت Peer to Peer داشته باشند که ظاهرا رمزارز پیمان فاقد چنین قابلیتی است.
7. اصولا مبنای ایجاد رمزارزها در دنیا، عدم وابستگی به دولت‌ها بوده و کارشناسان معتقدند رمزارزهای دولتی و شبه‌دولتی موفق نخواهند بود، زیرا در غیر این صورت پول رایج ملی کشورها وجود داشت و کاغذی یا دیجیتالی بودن آنها هم تفاوتی ندارند.
8. یکی از موارد کاربری رمزارزها استفاده از آنها برای عبور از تحریم‌ها و در تعاملات بین‌المللی است و در این مورد نیز نگرانی از عدم استقبال و تحریم‌های کاربران این رمزارز مطرح است. رمزارز پیمان چگونه این نقش را ایفا خواهد کرد؟
9. کارشناسان معتقدند این رمزارز بیشتر کاربرد درون‌کشوری دارد تا بین‌المللی. آیا این موضوع را تایید می‌کنید؟ اگر پاسخ منفی است برای کاربری بین‌المللی آن چه اقداماتی در دستور کار است؟ (منبع:عصرارتباط)