سامانه «تیتک» در بلاتکلیفی؛ وعده‌ها به سرانجام نرسید
محمد رضازاده: سامانه ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت دارو که به اختصار «تیتک» نیز نامیده می‌شود، از سال ۹۲ و پس از بحران ارزی و کمبود دارویی و اختلاف آماری یک میلیارد دلاری بین وزارت بهداشت، بانک مرکزی و گمرک پیرامون ارز تخصیصی به دارو عملیاتی شد.
در ادامه در قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز و قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور، بر تکمیل و تسریع در راه‌اندازی بخش‍های باقیمانده این سامانه تاکید شد. هدف این سامانه، ردیابی و رهگیری کالاهای سلامت‌محور و ارز تخصیصی به آنها در زنجیره تامین است. سامانه تیتک از دو بخش اصلی «پرتال ارزی» و «پرتال دارویی» تشکیل شده است.
پرتال ارزی این سامانه، امکان رصد ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت، رصد تامین ارز در بانک مرکزی و رصد ترخیص دارو در گمرک را برای سیاست‌گذاران فراهم می‌سازد. پس از ترخیص دارو در گمرک و ورود آن به کشور نیز رصد پخش دارو در شرکت‌های پخش و رصد فروش دارو در داروخانه‌ها در این سامانه انجام می‌شود. سامانه ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت دارو به سامانه‌های اطلاعاتی سایر دستگاه‌ها و سازمان‌ها نیز متصل شده است، از این رو امکان تبادل اطلاعات بین دستگاه‌های مختلف را نیز فراهم می‌سازد. در شکل زیر برخی از دستگاه‌ها و سازمان‌های متصل به سامانه تیتک نشان داده شده اند.
ضرورت ایجاد و توسعه سامانه تیتک همواره مورد تاکید مسؤولین کشور بوده است. حسن روحانی رئیس جمهور، درباره این سامانه اظهار داشت که «طراحی و اجرای سامانه ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت سازمان غذا و دارو، سیستمی‌سازی اسناد تجاری و مجوزها و نیز ردیابی و رهگیری اقلام سلامت‌محور از سال ۹۲ در دستورکار قرار گرفته است و هم‌اکنون اجرای کامل این سامانه نیازمند همکاری بیشتر دستگاه‌های مسؤول است».
*تیتک عامل فساد در حوزه دارو!
چندی پیش بود که محسن جلواتی قائم مقام مدیرعامل سازمان مردم‌نهاد دیده‌بان شفافیت در نشست خبری به انتقاد از عملکرد این سامانه پرداخت و گفت: مهمترین زمینه‌ساز تخلفات در حوزه دارو، سامانه تیتک است. در جلسه 23 تیر ماه در کمیسیون بهداشت و درمان مجلس وزیر بهداشت اعلام کرد رئیس بانک مرکزی گفته سازمان غذا و دارو 170 میلیون یورو ارز گرفته اما پیرصالحی رئیس وقت سازمان غذا و دارو اعلام کرد که ما فقط 10 میلیون یورو دریافت کرده‌ایم که علت بروز این اتفاق دست‌کاری اطلاعات در سامانه تیتک است و به کسی که طبق قانون نباید ارز دولتی اختصاص پیدا کند یا داروهایی که واردات آنها ممنوع است در این سامانه ثبت شده و ارز دریافت می‌کنند.
به گفته قائم مقام مدیرعامل سازمان مردم‌نهاد دیده‌بان شفافیت،که فساد در حوزه دارو به صورت مافیایی عمل می‌کند و افرادی با اختصاص دادن IRC در سامانه تیتک به محصولاتی که نباید به آنها ارز دولتی تعلق گیرد ارز می‌دهند. همچنین بررسی تخلفات نشان می‌دهد که برخی از شرکت‌ها که برخلاف قانون ارز دولتی دریافت کرده‌اند به جای 33 درصد حق ترخیص گمرک فقط 5 درصد پرداخت کرده‌اند.
*وعده‌ها برای برطرف شدن مشکلات تیتک
بازتاب این اظهارات در رسانه‌ها بلافاصله با واکنش مسؤولان وزارت بهداشت همراه بود به طوری که هر یک از آنها با اذعان به مشکلات این سامانه اعلام کردند که ایرادهای سامانه ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت دارو به زودی برطرف خواهد شد.
سعید نمکی، وزیر بهداشت: «تیتک» سامانه‌ای بوده که می‌توانسته به ثبت و ضبط اطلاعات کمک کند اما همان‌طور که مطرح شده نارسایی‌هایی داشته و اکنون حدود چهار ماه است که ما روی این سامانه کار می‌کنیم تا بتوانیم آن را بازنگری و تعمیر و داشبوردهای مدیریتی قابل پیگیری و پایش را روی آن نصب کنیم. تیم قوی IT در این زمینه در حال کار است. سامانه تیتک اشکالاتی داشته، اما اینکه اکنون بخواهم تمام این ادعاها را تایید کنم، لازم است بررسی بیشتری شود. سامانه تیتک زیرساختی است که اگر از آن بهره‌برداری درست و نقایص آن برطرف شود و از بخش خصوصی به نظام حاکمیتی منتقل شود، قابلیت‌هایی دارد که می‌توان از آن استفاده درست کرد.
محمدرضا شانه‌ساز رئیس سازمان غذا و دارو: سامانه تیتک برای رصد فعالیت‌ها و شفاف‌سازی در زمینه توزیع دارو ایجاد شده است و از این طریق می‌توانیم جلوی تخلفات و تقلبات و سوءاستفاده‌ها را بگیریم. این سامانه با کمک وزارت بهداشت راه‌اندازی شده و با توجه به تفاهم‌نامه‌های قبلی با هماهنگی‌های نظارتی در تلاشیم که هر چه سریعتر اطلاعات و سورس سامانه تیتک به داخل وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو منتقل شد. اجرای پروژه تیتک خیلی طولانی شده و قرار نبود تحقق این موضوع این قدر به طول بینجامد باید این پروژه طی 2 الی 3 ماه آینده از حالت پروژه خارج و به طور کامل به سازمان غذات و دارو منتقل شود. اگر اقدامات بر اساس روندهای پیش‌بینی شده انجام شود شاهد ارائه خدمت به صورت مناسب و ایجاد شفافیت از طریق سامانه تیتک خواهیم بود.
کیانوش جهانپور سخنگوی سازمان غذا و دارو: ممکن است افرادی در صدد باشند تا در عملکرد این سرویس خرابکاری کنند اما در این زمینه سیستم حراستی و امنیت اطلاعات وزارت بهداشت فعال است تا با هر گونه حمله و خرابکاری مقابله کند و اختلالی در عملکرد سامانه به وجود نیاید؛ تاکنون این مورد اتفاق نیفتاده و سامانه در دسترس است البته اقداماتی برای بررسی مشکلات سامانه در دست اجرا داریم. در تلاش هستیم تا سامانه تیتک را برای رسیدن به وضعیت مطلوب ارتقا دهیم و این سامانه به طور کامل در اختیار سازمان غذا و دارو قرار گیرد که تا پایان شهریور ماه تمام اختیارات سامانه تیتک در دست سازمان غذا و دارو قرار خواهد گرفت تا نواقص و مشکلات آن برطرف شود.
* تیم کارشناسی درحال بررسی مشکلات تیتک
این اظهارات در حالی مطرح شد که طبق اظهارات مسؤولان وزارت بهداشت اکنون پنج ماه از وعده برطرف شدن این مشکلات می‌گذرد و هنوز خبری از رفع خطاهای این سامانه نیست.
کیانوش جهانپور سخنگوی سازمان غذا و دارو در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت خبرگزاری فارس، درباره آخرین وضعیت اصلاح باگ‌ها و مشکلات سامانه ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت دارو، توضیح داد: تیم کارشناسی در حال بررسی این مشکلات است و امیدواریم با اقدامات کارشناسی بتوانیم نقاط ضعف سامانه تیتک را برطرف کرده و امنیت آن را ارتقا دهیم.
وی با بیان اینکه تا زمانی که نتایج اقدامات تیم کارشناسی انجام نشود این سامانه با شیوه موجود به کار خود ادامه خواهد داد، گفت: زمانی که نتایج اقدامات کارشناسی اعلام شد از طریق شرکت‌های صاحب صلاحیت در این زمینه اقداماتی برای برطرف کردن مشکلات آن صورت خواهد گرفت و تیتک با ایجاد ظرفیت‌های جدید و سطوح دسترسی بیشتر و ارتقای ضریب امنیتی ارائه می‌شود.
سخنگوی سازمان غذا و دارو در پاسخ به این پرسش که قرار بود این سامانه در شهریور ماه تکمیل و ارائه شود، اظهار داشت: از جمله دلایل آماده نشدن این سامانه این است که ما بر روی کیفیت نتیجه کار اصرار داریم لذا سقف زمانی برای تیم کارشناسی نمی‌توان در نظر گرفت و از آنجا که این سامانه از حساسیت زیادی برخوردار است هر گونه اقدام شتاب‌زده ممکن است در نتیجه نهایی اثر منفی داشته باشد اما تمام تلاش خودمان را به کار خواهیم گرفت تا هر چه زودتر مشکلات این سامانه را برطرف کنیم.
به گزارش فارس، مطابق با اذعان کارشناسان و طبق گفته‌های مسؤولان سازمان غذا و دارو سامانه تیتک می‌تواند نقش زیادی در رهگیری و کنترل فرآورده‌های دارویی داشته باشد و بدین وسیله می‌توان تا حد قابل توجهی جلوی قاچاق دارو به کشور را گرفت، اما گویی با تکمیل و برطرف شدن مشکلات این سامانه منافع عده‌ای به خطر خواهد افتاد و شاید تاکنون همین موضوع به مانعی برای رفع مشکلات این سامانه تبدیل شده باشد، اما نباید از این نکته غافل شد که پس از روی کار آمدن سعید نمکی اقدامات مناسبی در راستای منافع ملی و حمایت از تولید داخل و شناسایی گلوگاه‌های فساد در سازمان غذا و دارو صورت گرفته است و انتظار می‌رود وزارت بهداشت به عنوان متولی سلامت جامعه توجه بیشتری به تکمیل زیرساخت‌های این سامانه نظارتی داشته باشد.