سپاه پیام‌رسان‌ها را رصد کند بهتر است یا موساد؟
فائزه عباسی: بعد از اعتراضات دی ماه بحث فیلترینگ تلگرام باز هم داغ شد، تصمیمی که برای مدتی کوتاه اجرایی شد و این روزها زمزمه اجرای کامل آن به گوش می رسد.
دو برادر روسی (پاول دورف و نیکلای دورف) هیچ وقت فکرش را نمی کردند ابداعشان روزی تبدیل به دردسر و اختلاف بین مسئولان ایرانی شود هرچه باشد پیوند ایران و روسیه را در آسمان ها بسته اند؛ البته شاید این حد از محبوبیت تلگرام در میان ایرانی ها هم در مخیله‌شان نمی گنجید؛ به هرحال امروز قلب مسئولین از این ابداع برادران دورف مکدر است و بعد از اعتراضات دی ماه 96 این آزردگی خاطر به اوج رسیده و حالا زمزمه فیلتر کردنش به گوش می رسد. صحبت بر سر تلگرام است نرم افزاری که حدودا 5 سال است جای خود را در جامعه ایران باز کرده و حتی گوشه ای از بار اشتغال‌زایی را هم به دوش می کشد.
ماجرای فیلترینگ موضوعی نیست که تنها درمورد تلگرام مطرح شده باشد؛ تقریبا هر دهه بحث فیلتریگ دامن یک نوع از رسانه را می گیرد و سرگیجه نوع برخورد با آنها در میان صاحب‌منصبان هویدا می شود. زمانی بودن یا نبودن ویدئو مطرح بود و تقریبا اغلب کسانی که دورو برمان هستند خاطره ای از حمل و نقل پنهانی آن دارند؛ پس از آن پای ماهواره و ممنوعیت آن به میان آمد و جمع آوری دیش های ماهواره بازار داغی داشت؛ هرچند هنوز هم جسته و گریخته خبرهایی از حضور ماموران در پشت بام مجتمع های مسکونی به گوش می رسد اما با پا در میدان گذاشتن شبکه های اجتماعی مانند فیس بوک و توئیتر دیگر آنها بودند که محور توجهات شدند و البته تیغ فیلترینگ هم مشمولشان شد. فیلترشکن به میدان آمد و ناکارآمدی فیلترینگ تبدیل به یک تابلو و کارنامه شد اما با این وجود قصه فیلترینگ همچنان ادامه دارد.
بار مسئولیت فیلرینگ روی شانه کدام ارگان؟
نهادهای تو در تو بزرگترین شاخصه سیستم بروکراتیک ما است. از مبارزه با مفاسد اقتصادی گرفته تا بحث فضای مجازی چندین ارگان برای تصمیم گیری وجود دارد.
محمد کاظمی نائب رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی در این رابطه به خبرآنلاین گفت: بحث فیلترینگ تلگرام از دی و بهمن بود که مطرح شد اما هنوز تصمیمی در این باره اتخاذ نشده است به هرحال منافع ملی ممکن است ایجاب کند اقداماتی انجام دهیم اما اینکه بخواهیم فناوری روز را محدود کنیم به نظر می رسد راهکار درستی نباشد. باید به جای محدود ساختن مردم را توجیه کنیم. من مخالف فیلتر تلگرام هستم.»
وقتی اکثر نمایندگان با این فیلتر شدن مخالف هستند سوال اینجاست که چقدر شورای عالی مجازی قدرت اجرای تصمیم دارد و چقدر مجلس می تواند با آن مقابله کند؟
کاظمی به این سوال اینگونه پاسخ می دهد: ما مقرراتمان در رابطه با فضای مجازی کامل نیست و مشخص نیست حدود و اختیارات شورای عالی فضای مجازی تا کجا هست؟ چون ما در این زمینه خلا قانونی داریم به هر صورت باید این تصمیمات بر اساس قوانین مصوب مجلس اتخاذ شود اما هنوز من ندیدم تصمیم مشخصی در این رابطه گرفته شده باشد.
اما پورمختار اعتقاد دیگری دارد او می گوید: به لحاظ حقوقی اختیار این مسئله با شورای عالی فضای مجازی است که از هر سه قوه در آنجا حضور دارند. طبیعتا وقتی به نتیجه ای برسند آن هم بر اساس اخبار موثق برای مضر بودن این نرم افزار و سواستفاده از اطلاعات مردم در نظر گرفته خواهد شد و لازم الاجرا است.
رمضانعلی سبحانی فر از اعضای ناظر در کمیته مصادیق مجرمانه نیز می گوید: دو نهاد شورای عالی فضای مجازی و کمیته مصادیق مجرمانه وظیفه تصمیم گیری در مورد فیلتر شدن تلگرام را بر عهده دارد. اما اینکه این تصمیم گرفته شده است یا خیر هنوز بحثی مطرح نشده است و زمانی هم برای این مسئله تعریف نشده است و نمی دانم این تا اخر فروردین از کجا آمده است.
او گفت به هر حال درباره فیلتر شدن تلگرام باید شورای عالی فضای مجازی نظر دهد که پیش از عید آنها جلسه ای داشتند و روابط عمومی این شورا چنین مصوبه ای را رد کرد. سبحانی فر همچنین می گوید: اینکه مجلسی ها با فیلترینگ مخالف هستند درست اما چنانچه شورای عالی فضای مجازی تصمیم بگیرد تلگرام فیلتر شود مجلس نمی تواند آن را نقض کند شاید بتواند یک طرح تکمیلی ارائه کند.
جایگزین تلگرام و رصد نهادهای نظارتی
صحبت فیلتر تلگرام که به میان می آید همه می پرسند جایگزینش چیست؟ مسئله ای که حتی موافقان فیلتر شدن تلگرام را هم، به فکر وا می دارد. محمدعلی پورمختار عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس در این رابطه با بیان اینکه بحث فیلترینگ تلگرام در اختیار شورای عالی فضای مجازی است که ریاست آن را رئیس جمهور به عهده دارد به خبرآنلاین گفت: من اعتقاد دارم اگر یک پیام رسان داخلی قوی داشته باشیم حتما اطمینانش برای مردم و ماندگاری و سودش برای مردم خواهد بود لذا لازم است حتی فراخوانی بدهیم تا بخش خصوصی وارد میدان شوند تا چنین پیام رسانی تهیه شود تا بتواند جایگزین آن شود. بنابراین تا روزی که چنین اتفاقی رخ ندهد امکانی برای بستن تلگرام وجود ندارد.
او درباره اینکه شائبه رصد پیام رسان های داخلی توسط وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاه وجود دارد گفت: بر فرض اینکه اطلاعات یا اطلاعات سپاه این پیام رسان را رصد کند بهتر است یا موساد و سیا و ... ؟ من نمی گویم این اتفاق درمورد نرم افزار های داخلی وجود دارد اما معتقدم این یک فضا سازی است که از سوی افراد مغرض صورت می گیرد. مگر اطلاعات و سپاه دشمن این کشور است. متاسفانه ویدئوهایی که در این رابطه تهیه می شود حتی از سوی مسوولین رد بالا آدرس غلط دادن است. در ایران اگر قرار بادشد رصدی صورت بگیرد باید با اجازه قاضی باشد اما در خارج از کشور این محدودیت وجود ندارد.
وی می گوید: به هر صورت معتقدم باید هرچه سریعتر این پیام رسان داخلی طراحی شود و اعتمادسازی صورت بگیرد. او در پاسخ به این سوال که نرم افزارهایی مانند سروش چقدر می تواند جایگزین شود گفت: این نرم افزارهایی که طراحی شده است ایراداتی دارد که ضعیف هستند و من خودم نصب کردم و تعداد زیادی پیام هم به دوستان فرستادم اما همه گفتند این ضعیف است.
رمضانعلی سبحانی فر به هرحال ما باید تلاش کنیم از اپلیکیشن های د اخلی استفاده کنند اما باید این زمینه فراهم شود تا کاربران شبکه های داخلی را انتخاب کنند و این مستلزم آن است که بتواند جایگزین شود مضاف بر آنکه باید نفوذ ناپذیر باشد به گونه ای که اطلاعات کاربران مورد سواستفاده قرار نگیرد از سوی دیگر صاحبان این نرم افزارها باید به گونه ای برنامه را طراحی کنند که موجبات بی اعتمادی نشود برای مثال وقتی موقع نصب از افراد عکس و شماره ملی و ... خواسته می شود طبیعی است که مردم اعتماد نمی کنند و از همان اول فرار می کنند لذا باید اعتماد سازی بیشتری صورت گیرد.
او درباره اینکه آیا این پیام رسان هایی که امروز معرفی می شوند چنین ویژگی دارند گفت اگر این ویژگی را داشت که امروز به جای تلگرام این نرم افزارها مورد استفاده قرار گرفته بود.
فیلترینگ راه حل خوبی است ؟
تا اسم فیلترینگ می آید یک لیست از وی چت تا فیس بوک و توئیتر جلوی چشمانمان صف می بندد حالا سوال این است که آیا این فیلترینگ توانست راه درمانی باشد در محدود کردن مردم در استفاده از شبکه های اجتماعی.
پورمختار به این سوال اینگونه پاسخ داد : به هر حال برخی افراد که برایشان مهم است از فیلترینگ استفاده کنند با فیلترشکن بار دیگر از این نرم افزار استفاده خواهند کرد اما دیگران که چندان برایشان فرقی نمی کند طبیعی است که با اعتمادسازی می تواند موثر باشد. اما به هر حال معتقدم ما قبل از اینکه به فیلتر کنیم باید پیام رسان های داخلی را به درجه ای برسانیم که خود مردم به آن سمت حرکت کنند. اگر فیلترینگ های قبل جواب نداشت به دلیل ضعف های دولت ها بوده است چرا که جایگزینی برای آن طراحی نکرده بودند.
رمضانعلی سبحانی فر هم گفت: فیلتر در مقطعی صورت گرفت و مردم با فیلتر شکن به تلگرام دست پیدا می کردند اما این موجب شد تا مردم از فیلتر شکن استفاده کنند و استفاده از فیلتر شکن در واقع راهی است برای ورود به سایتها و برداشتن همه محدودیت ها؛ لذا به نظرم به جای رفتن به سمت فیلترینگ باید به سمت تقویت نرم افزار ها و اپلیکیشن های داخلی گام برداریم.