قاچاق سالانه 927 میلیون دلاری رایانه و قطعات جانبی
چندی‌پیش قاسم خورشیدی، سخنگوی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز از کاهش 10 میلیارد دلاری قاچاق کشور در سال‌های 93 و 94 خبر داد و سه عامل مسایل کلان اقتصادی کشور، انجام اقدامات پیشگیرانه و اقدامات مقابلهای را از دلایل کاهش 10 میلیارد دلاری قاچاق در دو سال اخیر اعلام کرد.
در این ارتباط و با هدف تشریح روشهای برآورد میزان قاچاق و همچنین فرآیند تهیه برآوردها به‌ویژه در گروه‌های کالایی که بیشترین سهم را در قاچاق کالا دارند، خبرگزاری ایرنا با سید محمدرضا عبادی، معاون فرهنگی و پژوهش ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز گفتوگو کرده است که میخوانید.
میزان قاچاق چگونه و براساس چه روشهایی برآورد می‌شود؟
برای محاسبه اقتصاد پنهان که قاچاق به‌عنوان بخشی از اقتصاد پنهان تلقی می‌شود، 24 روش ذکر شده است. برای اینکه بدانیم کدام روش متقن‌تر است، در سال گذشته پروژهای با دانشگاه تربیت مدرس منعقد کردیم که براساس نتایج آن کار تحقیقاتی، به سه روش شکاف عرضه و تقاضا، دلفی و کشفیات (برای محاسبه اقتصاد پنهان) رسیدیم.
علاوه‌براین، به دستور معاون اول رییس‌جمهوری برای برآورد حجم قاچاق، اواخر سال گذشته کارگروهی با عضویت برخی وزارتخانه‌ها تشکیل شد.
براساس این مطالعات و همفکریها، بهترین و قابل اتکاترین روش، شکاف عرضه و تقاضا بود. برای این منظور، ابتدا کالاهای هدف مشخص میشد؛ یعنی اینکه کدام کالاها بیشتر در معرض قاچاق قرار دارند. سپس فرمول به‌دست‌آوردن اقتصاد پنهان اجرا میشد؛ یعنی تفریق عرضه کل از تقاضای کل. عرضه کل از جمع کل تولید داخل به اضافه واردات منهای صادرات به دست آمد و تقاضای کل را هم از دستگاه‌های مربوطه دریافت کردیم.
به دنبال این اقدامات، کالاها در کارگروه برآورد حجم قاچاق مشخص شد. برای هر گروه کالایی یک دستگاه متولی تعیین شد؛ به‌طور نمونه برای دریافت تقاضای کل در حوزه گوشی همراه و لوازم خانگی به وزارت صنعت مراجعه شد. دریافت اطلاعات از دستگاهها در یک دوره فشرده از اسفندماه سال گذشته آغاز و تا اواسط خردادماه امسال ادامه پیدا کرد.
بر این اساس برآورد قاچاق در سال 1394 چقدر بود؟
ارزش کل قاچاق در سال گذشته، 15.5 میلیارد دلار برآورد شده است، از این میزان 14.5 میلیارد دلار مربوط به قاچاق ورودی و یک میلیارد دلار مربوط به قاچاق خروجی است.
بر این اساس، حجم کل قاچاق در سال 94 نسبت به سال 93 حدود 22 درصد کاهش یافته است. همچنین حجم قاچاق ورودی در سال 94 نسبت به سال 93 حدود هشت درصد و حجم قاچاق خروجی در سال 94 نسبت به سال 93 حدود 76 درصد کاهش داشته است.
این حجم از قاچاق چقدر از نظر اقتصادی به کشور آسیب وارد میکند؟
این آسیب در بخشهای مختلف قابل توجه است. فقط در بخش فقدان وصول درآمدهای دولت (سود ناخالص قاچاقچیان) ناشی از عدم پرداخت عوارض گمرکی و مالیات بر ارزش افزوده در 15 کالای مورد‌بررسی که حجم قاچاقی معادل 11 میلیارد دلار را دارند، حدود چهار میلیارد دلار برآورد می‌شود.
آیا حجم قاچاق به تفکیک کالاها وجود دارد؟ کدام گروه‌های کالایی سهم بیشتری در قاچاق دارند؟
بله، فراوانی قاچاق کشور مربوط به پوشاک، مواد غذایی، گوشی تلفن همراه، شمش طلا و انواع لوازم خانگی است که حدود 41 درصد از حجم قاچاق را به خود اختصاص میدهد.
برآوردی که شما از قاچاق هر کدام از این گروه‌های کالایی دارید، چقدر است؟
این آمار مربوط به سال گذشته است؛ به‌طور مثال حجم قاچاق گوشی تلفن همراه یک میلیارد و 271 میلیون دلار، انواع لوازم خانگی یک میلیارد و 88 میلیون دلار، رایانه و قطعات آن 927 میلیون دلار و تجهیزات پزشکی 375 میلیون دلار است.
به‌عنوان نمونه حجم قاچاق کالا در تلفن همراه چگونه محاسبه می‌شود؟
سالانه 14 میلیون دستگاه گوشی همراه در کشور خریداری می‌شود. اگر واردات رسمی 2 میلیون و 300 هزار دستگاه سال گذشته را از این عدد کم کنیم، رقمی حدود 11 هزار و 700 دستگاه باقی میماند که این گوشیها به‌طور قاچاق وارد کشور می‌شود.
ارزشگذاری تلفن همراه و تبدیل واحد از دستگاه به دلار چگونه انجام می‌شود؟
برای این منظور سراغ گمرک رفتیم. آنها رقم دقیق تعداد و ارزش کل تلفن‌های همراه وارداتی را به ما اعلام کردند که از این طریق، قیمت هر دستگاه گوشی وارداتی با هزینه حمل‌ونقل و مالیات حدود 110 دلار تخمین زده شد. از حاصل‌ضرب این عدد در تعداد برآوردی گوشی‌های قاچاق‌شده، ارزش قاچاق تلفن همراه یک میلیارد و 271 میلیون دلار برآورد شد.
سخن آخر؟
در بحث مبارزه با قاچاق، یکی از بخشهای مهم و قابل‌توجه حمایت از تولید داخل است. در این زمینه باید بدانیم نیاز داخل کشور باید از طریق تولید داخل یا واردات قانونی تامین شود؛ زیرا در غیر اینصورت آن کالا برای ورود مجاری غیرقانونی را پیدا میکند.
هم‌اکنون عزمی جدی در دولت یازدهم برای حمایت از تولید داخل شکل گرفته است و این عزم به‌طور حتم در حوزه قاچاق کالا اثربخش خواهد بود.