نرخ دلار و جرایم به‌صرفه؛ پیشرانِ ماینرهای ایرانی
آسیه فروردین - در سال‌های گذشته دو کشور چین و قزاقستان، بهشت استخراج‌کنندگان رمزارز شناخته می‌شدند، اما این دو کشور به علت خسارات زیست‌محیطی، کمبود انرژی و سواستفاده‌های مالی، قید این جایگاه را زدند و اکنون در زمره کشورهای ممنوعه و مخالف با استخراج رمزارزها قرار گرفته‌اند.
با این تفاسیر چند سالی می‌شود که ایران به دلایل متعددی که در ادامه به آن پرداخته می‌شود، به بهشت استخراج‌کنندگان قانونی و غیرقانونی رمزارز تبدیل شده است.
به همین جهت هر ساله با نزدیکی به فصل تابستان، انگشت اتهام به سمت این پدیده گرفته می‌شود و با تحمیل خاموشی‌ها به صنایع و خانه‌ها، این بحران نیز در زمره بحران‌های همیشگی کشور قرار گرفته است.
به عبارت دیگر استخراج غیرقانونی رمزارز در ایران به یکی از چالش‌های جدی در حوزه انرژی تبدیل شده است. مصرف بالای برق توسط ماینرهای غیرمجاز، فشار زیادی بر شبکه برق وارد کرده و باعث خاموشی‌ها در برخی مناطق شده است.
همچنین برآوردها نشان می‌دهد که حدود ۳۰۰۰ مگاوات برق توسط ماینرهای غیرمجاز ناشناخته مصرف می‌شود؛ عددی که معادل ظرفیت تولید سه نیروگاه اتمی بوشهر است. برخی از آمارها نیز می‌گوید، هر دستگاه ماینر به طور متوسط بین ۳.۵ تا ۴ کیلووات ساعت برق مصرف می‌کند. به دلیل فعالیت ۲۴ ساعته، هر ماینر به اندازه نیاز برق ۱۰ خانوار برق مصرف می‌کند.
• رابطه نرخ ارز با تشویق استخراج رمزارز
افزایش نرخ دلار نقش بسیار مهمی در تشویق استخراج غیرمجاز رمزارز در ایران دارد. برخی از نکات کلیدی در ایجاد جذابیت و عامل انگیزشی میان رابطه نرخ دلار با افزایش استخراج‌ها به این شرح است:
1. افزایش سودآوری استخراج
- وقتی دلار گران می‌شود، ارزش ریالی رمزارزهای استخراج‌شده (مثل بیت‌کوین یا اتریوم) به شدت بالا می‌رود.
- مثلا اگر قبلاً ۱ بیت‌کوین معادل ۱ میلیارد تومان بود، حالا ممکن است با رشد دلار به ۱.۵ یا ۲ میلیارد تومان برسد.
- این باعث می‌شود استخراج حتی با هزینه‌های بالای برق غیرقانونی، باز هم بسیار پرسود باشد.
2. کاهش ارزش ریال = افزایش میل به دارایی‌های دلاری
- در شرایط تورم و بی‌ثباتی ارزی، افراد و شرکت‌ها به دنبال ذخیره ارزش دارایی‌های خود هستند.
- استخراج رمزارز نوعی راهکار برای «فرار از کاهش ارزش پول ملی» تلقی می‌شود.
3. برق ارزان (یا دزدی برق)
- تعرفه برق در ایران به نسبت قیمت جهانی بسیار پایین‌تر است، مخصوصاً برای مناطق روستایی یا صنعتی.
- وقتی برق مجانی یا ارزان فراهم باشد، استخراج سودآوری‌اش چند برابر می‌شود.
- به همین دلیل استخراج غیرمجاز حتی با ریسک جریمه یا ضبط تجهیزات هم توجیه اقتصادی پیدا می‌کند.
4. بازار سیاه فروش تجهیزات و رمزارز
- بالا رفتن دلار باعث شده بازار خرید و فروش دستگاه‌های ماینر و رمزارز در بازار غیررسمی هم داغ شود.
- سودجویان حتی بدون نیاز به مجوز رسمی، به راحتی دستگاه وارد می‌کنند یا مزارع پنهانی راه می‌اندازند.
• برخوردهای کم و بی‌نتیجه
در هفته‌های اخیر بود که مجری نظارت و ساماندهی استخراج رمزارز توانیر گفت: سال گذشته ۶۰ هزار دستگاه ماینر غیرمجاز مکشوفه در کشور امحا شده است.
هادی سفیدمو مجری نظارت و ساماندهی استخراج رمزارز توانیر با بیان اینکه یکی از مهمترین ارکان ناترازی دهه اخیر انرژی در کشور استخراج غیرمجاز رمزارز است، اظهار کرد: رشد نرخ بیت کوین و دلار موجب گسترش بی‌رویه و استخراج غیرمجاز رمزارز در کشور شده است.
به گفته وی سال گذشته بیش از ۲۰ هزار ماینر غیرمجاز از تعداد ۲ هزار و ۲۰۰ مرکز در کشور جمع‌آوری شده است. بر اساس برآورد متخصصان حوزه انرژی، ماینرهای غیرمجاز بین ۱۵۰۰ تا ۲ هزار مگاوات از برق شبکه عمومی را به سرقت می‌برند.
مجری نظارت و ساماندهی استخراج رمزارز توانیر با اشاره به اینکه ماینرهای غیرمجاز ۲۰ درصد ناترازی را به خود اختصاص داده‌اند، گفت: جرم انگاری و افزایش مجازات متخلفان در این حوزه یکی دیگر از موضوعات مهمی است که در جهت کاهش استفاده غیرمجاز از ماینرها باید به آن پرداخته شود که این امر نیز در دست پیگیری است.
لیکن با تمام این تفاسیر و اقدامات، اعتراف به رشد نرخ دلار و بیت‌کوین و همچنین به صرفه‌بودن نرخ انرژی و جرایم برای متخلفان و ...، به عنوان مهمترین عوامل انگیزشی، مانع مهمی برای تداوم استخراج‌های غیرمجاز در ایران نیست.
• مرور جهانی بر وضعیت قانونی استخراج ارز دیجیتال
استخراج ارز دیجیتال در سرتاسر جهان، تحت نظارت‌های مختلف قرار دارد. در برخی از مناطق، این فعالیت به عنوان کسب‌وکار، ترویج و در این حوزه، مالیات‌گذاری می‌شود، در حالی که در دیگر کشورها، به طور کامل، ممنوع است.
سایت Outlookindia در گزارشی نوشت: استخراج ارز دیجیتال، یک روند جهانی است که به کاربران امکان می‌دهد با تایید تراکنش‌های بلاک‌چینی، به صورت ارز دیجیتال پرداخت داشته باشند. با این حال، وضعیت قانونی این فعالیت، از نظر مصرف انرژی، قوانین و ثبات اقتصادی، به طور قابل‌توجهی در کشورهای مختلف، متفاوت است. این مقاله، کشورهایی را بررسی می‌کند که استخراج ارز دیجیتال در آنها قانونی است و نکاتی را مطرح می‌کند که استخراج‌کنندگان جدید باید از این وضعیت‌ها بیاموزند.
1. کشورهایی که استخراج را قانونی کرده‌اند
چندین کشور، استخراج ارز دیجیتال را به عنوان کسب‌وکار معتبر پذیرفته‌اند و با ارائه قوانین خاص، نوآوری را ترویج کرده‌اند:
ایالات متحده: در اکثر ایالت‌ها، استخراج ارز دیجیتال، قانونی است؛ جایی که ایالت‌های تگزاس و وایومینگ به دلیل هزینه پایین برق و قوانین حمایتی از ارزهای دیجیتال، به مقاصد اصلی استخراج تبدیل شده‌اند. برخی ایالت‌ها مانند نیویورک، به دلیل نگرانی‌های زیست‌محیطی، محدودیت‌هایی اعمال کرده‌اند.
کانادا: استخراج ارز دیجیتال در کانادا، قانونی است؛ به‌ویژه در استان‌های کبک و بریتیش کلمبیا که از منابع فراوان برق آبی برخوردارند. ایالت‌ها برای این فعالیت، مجوزها و سیاست‌های نظارتی خود را تعیین کرده‌اند.
آلمان: استخراج ارز دیجیتال در آلمان، قانونی است؛ حتی در برخی شرایط، اگر ارزهای استخراج‌شده برای بیش از یک سال نگهداری شوند، از مزایای معافیت‌های مالیاتی نیز برخوردار می‌شوند.
استرالیا: استخراج ارز دیجیتال در استرالیا، قانونی است و به عنوان فعالیت تجاری شناخته می‌شود. استخراج‌کنندگان، مشمول مالیات بر درآمد و سیاست‌های مالیاتی دیگر قرار می‌گیرند.
2. کشورهایی که استخراج غیرقانونی یا محدود است
در برخی کشورها، استخراج ارز دیجیتال، به طور کامل غیرقانونی نیست، بلکه دولت آن را با شرایط خاص، محدود کرده است:
روسیه: استخراج ارز دیجیتال در روسیه، ممنوع نیست، اما وضعیت قانونی آن، همچنان سوال‌برانگیز است. اخیراً مقرراتی برای قانونی کردن استخراج ارز دیجیتال برای استخراج‌کنندگان صادراتی پیشنهاد شده است. استفاده از ارز دیجیتال در بازار داخلی، هنوز در وضعیت نامشخص قرار دارد.
هند: در هند، هیچ ممنوعیت صریحی برای استخراج ارز دیجیتال وجود ندارد، اما وضعیت، مبهم است، زیرا قوانین خاصی برای این فعالیت وجود ندارد. قوانین مالیاتی و دیدگاه دولت درباره این موضوع، هنوز در حال شکل‌گیری است.
قزاقستان: قزاقستان که پیشتر به بهشت استخراج ارز دیجیتال تبدیل شده بود، به دلیل کمبود انرژی، استخراج ارز دیجیتال را محدود کرده است. برای استخراج‌کنندگان، قوانین مربوط به مجوزها، مالیات‌ها و محدودیت‌های مصرف انرژی وضع شده است.
ایران: استخراج ارز دیجیتال در ایران، با مجوز و نظارت قانونی است و برق نیز به صورت یارانه‌ای ارائه می‌شود. استخراج بدون مجوز، غیرقانونی است و در پی آن، برخوردهایی با متخلفان صورت گرفته است.
3. کشورهایی که استخراج ممنوع است
در این میان برخی کشورها، به دلیل مصرف بالای انرژی، تهدید سیاست‌های پولی یا ارتباط با فعالیت‌های مجرمانه، استخراج ارز دیجیتال را ممنوع کرده‌اند:
چین: چین که زمانی بیش از 70 درصد از استخراج بیت‌کوین جهان را به خود اختصاص داده بود، در سال 2021، تمام فعالیت‌های استخراج ارز دیجیتال را ممنوع کرد. این کشور، مواردی مانند مسائل مالی و نگرانی‌های زیست‌محیطی را دلیل این تصمیم عنوان کرده است.
الجزایر: قانون ملی الجزایر، استخراج ارز دیجیتال و استفاده از آنها را به طور کلی، ممنوع کرده است.
مراکش: قانون مراکش، هرگونه فعالیت مرتبط با ارزهای دیجیتال، از جمله استخراج را ممنوع کرده است.
نپال: بانک مرکزی نپال، تمام فعالیت‌های مربوط به ارزهای دیجیتال، مانند تجارت و استخراج را ممنوع کرده است.
4. تأثیرات زیست‌محیطی و عواقب قانونی
مسائل زیست‌محیطی، یکی دیگر از عوامل اصلی پشت سرکوب‌های قانونی استخراج ارز دیجیتال است. استخراج ارز دیجیتال، به‌ویژه استخراج بیت‌کوین، یک فعالیت پرمصرف در حوزه انرژی است. کشورهای چین و کوزوو، به دلیل کمبود انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای، این فعالیت را ممنوع کرده‌اند.
دولت‌ها، برای مقابله با این چالش، استخراج‌کنندگان را مجبور می‌کنند تا از منابع انرژی تجدیدپذیر استفاده کنند یا اینکه دامنه فعالیت را محدود نمایند. به طور کلی، ممکن است در آینده، رژیم‌های قانونی در این حوزه تغییر کنند تا بین توسعه و پایداری، تعادل ایجاد شود.
5. چشم‌انداز آینده: الگوهای نظارتی جهانی
روند کنونی، راهکارهای شفاف‌تر و واضح‌تر برای تنظیم استخراج ارز دیجیتال است. دولت‌ها در حال آگاهی از فناوری بلاک‌چین هستند و به جای ممنوعیت، به سمت تنظیم و نظارت بر استخراج ارز دیجیتال حرکت می‌کنند.
اروپا: اتحادیه اروپا در حال تدوین مقررات برای ارزهای دیجیتال (MiCA) است که این امر، الزامات گزارش‌دهی مربوط به پایداری در استخراج ارز دیجیتال را شامل می‌شود.
آفریقا: اگرچه بیشتر کشورهای آفریقایی، استخراج ارز دیجیتال را ممنوع کرده‌اند، اما برخی دیگر، در حال بررسی مقررات برای آن هستند. به عنوان مثال، نیجریه از تردید به سمت پیشنهاد چارچوب‌های قانونی حرکت کرده است.
آمریکای لاتین: پاراگوئه و السالوادور، از استخراج ارز دیجیتال با ارائه مشوق‌های قانونی و دسترسی به انرژی تجدیدپذیر حمایت می‌کنند.(منبع:عصر ارتباط)