چگونه از کودکانمان در فضای مجازی مراقبت کنیم؟
فاطمه شکوهی‌فر - بی‌شک دغدغه‌‌ی هر پدر و مادری در هنگام استفاده‌ی فرزندشان از اینترنت، دسترسی به محتوای سالم و متناسب با سن او است. متاسفانه عدم طبقه‌بندی محتوا و اطلاعات موجود در فضای وب برای طیف‌های سنی متفاوت می‌تواند در لایه‌های متفاوت فرهنگی، اخلاقی و اعتقادی جامعه آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد کند. اما آیا تاکنون از هیچکدام از راه‌کارهایی که برای نظارت و مدیریت دسترسی فرزندان و حفظ آن‌ها از مفاهیم غیراخلاقی موجود در فضای اینترنت وجود دارد، استفاده کرده‌اید؟
در عصر حاضر، اینترنت به عنوان یک ابزار کارآمد و حیاتی در ارائه‌ی فرصت‌های متنوع آموزشی، علمی، سرگرمی و ... برای تمام اعضای خانواده، به‌ویژه کودکان و نوجوانان محسوب می‌گردد. در واقع اینترنت به دریایی از محتوا و اطلاعات تبدیل شده است که دسترسی ما و فرزندانمان به آن ساده‌ترین کار ممکن است. کودکان و نوجوانان ما با اینترنت و فضای مجازی بزرگ شده‌اند و هیچ درکی از زندگی بدون آن ندارند. در واقع بسیاری از بچه‌های ما قبل از اینکه خواندن و نوشتن را فرا بگیرند، با طرز استفاده از گوشی و رایانه و حتی اینترنت آشنا می‌شوند.
در کنار محتوای سرگرم‌کننده و آموزشی اینترنت، که صدالبته علاقه داریم فرزندانمان از آن‌ها بهره‌مند شوند، وب‌سایت‌ها و محتواهایی وجود دارد که قطع به یقین هیچ پدر و مادری دوست ندارد فرزندانشان حتی به آن‌ها نزدیک شوند. آمار بیانگر این است که بیش از ۳۰٪ محتوای موجود در بستر اینترنت حاوی مفاهیم هرزه‌نگاری و غیراخلاقی است.
باید بدانیم که دسترسی به محتوای نامناسب و ناسالم (اخلاقی، فرهنگی و اعتقادی) آن‌قدر ساده و پیش‌پا افتاده است که حتی در هنگام استفاده مناسب و درست کودکان و نوجوان در فضای اینترنت مانند جست‌وجو برای انجام تکالیف مدرسه، مشاهده‌ی تصاویر، ویدئوهای آموزشی و ... ، تنها چند کلیک با نتایج و دسترسی به محتواهای نامناسب با سن‌شان فاصله دارند. دلبندانمان بدون آنکه متوجه باشند، درگیر محتوای غیراخلاقی می‌شوند و این دسترسی می‌تواند سلامت روح، روان و ذهن آن‌ها را به خطر بیاندازد و در آینده‌شان بسیار تاثیرگذار باشد.
- ۹۰٪ پسران قبل از سن ۱۸ سالگی در معرض محتوای هرزه‌نگاری در اینترنت قرارگرفته‌اند.
- ۶۰٪ دختران نیز، قبل از سن ۱۸ سالگی در معرض محتوای هرزه‌نگاری در اینترنت قرارگرفته‌اند.
با آنکه نزدیک به ۱۹ میلیون نفر از کاربران اینترنت در ایران، زیر ۱۸ سال سن دارند اما بر خلاف بسیاری از کشورهای دنیا، محتوای اینترنتی در کشورمان برای تمامی بازه‌های سنی به یک شکل واحد در دسترس است و هیچ طبقه‌بندی معناداری صورت نمی‌‌پذیرد.
آمارها نشان می‌دهد که افراد دوازده تا هفده ساله از گروه‌های عمده مراجعه کننده به محتوای غیر اخلاقی هستند. در واقع محتوای غیراخلاقی موجود در اینترنت تبدیل به اولین و ساده‌ترین مسیر برای دریافت اطلاعات و آموزش جنسی این دامنه سنی شده؛ در حالی که این مدل محتواها، رویه کاملا غیر آموزشی و غیربهداشتی دارند و کودکان و نوجوانان را در معرض خطرهای جسمی و روانی قرار می دهند. که از جمله این خطرها، می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- شکل گیری عقاید و نگرش‌های غلط جنسی
- بلوغ جنسی زودرس
- در معرض خشونت و تجاوز جنسی قرار گرفتن
- تقلید و انجام رفتارهای جنسی
- ایجاد ترس و سردرگمی از مسائل جنسی
علی رغم اینکه در کشورمان، همچنان خانواده یکی از ارکان اصلی جامعه به‌شمار می‌رود، اما در برابر نفوذ فرهنگی تکنولوژی‌های جدید سردرگم هستیم و اطلاعات کافی از چگونگی مدیریت و استفاده از آن‌ها را نه‌خود می‌دانیم و نه به فرزندانمان آموزش می‌دهیم. فقط لازم است این سوال را از خودتان بپرسید که تا کنون از چه ابزارهایی برای نظارت و مدیریت بهتر دسترسی کودکانتان به اینترنت استفاده کرده‌اید؟ یا تا به حال اصلا تلاش کرده‌اید که لااقل اطلاعاتی در این حوزه کسب کنید و با ابزارهای کارآمد نظارتی آشنا شوید؟؟
راهکارهای متعددی برای حفظ فرزندان از مفاهیم غیراخلاقی موجود در فضای اینترنت وجود دارد که دسترسی و به‌کارگیری آن‌ها ساده و در بسیاری از مواقع هیچ هزینه‌ای بر شما تحمیل نمی‌کند. در ادامه سعی می‌کنیم شما را با ساده‌ترین و موثرترین راه‌حل‌ها آشنا سازیم.
یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازها در این حوزه، احساس و درک متقابل ما پدر و مادرها نسبت به فرزندانمان است. باید بدانیم که نظارت بیش از حد و کنکاش در فعالیت‌های فرزندانمان در فضای مجازی حس استقلالشان را از بین می‌برد و آن‌ها را نسبت به ما بی‌اعتماد می‌کند. همینطور ترفند‌هایی مانند جستجوی تاریخچه توسط والدین حداقل در مورد کودکان و نوجوانان امروزی ناکارآمد به نظر می‌رسد. پس باید به دنبال راهی باشیم که اینترنت را به فضایی تبدیل کنیم که همچون یک پرستار دیجیتالی هوشمند، از دور و حتی مواقعی که فرزندانمان جلوی چشمانمان نیستند حفاظت کند.
از آنجا که نقطه‌ی ورود ۸۲٪ کاربران فضای مجازی موتورهای جستجو است، دسترسی کودکان به محتوای غیراخلاقی و ناسالم بسیار ساده و سریع صورت می‌پذیرد. کودکان کم سن‌وسال ممکن است با یک کلیک بدون هیچ قصدی محتوای ناسالم را مشاهده کنند حال آنکه نوجوانان خودشان مستقیما به دنبال مفاهیم غیراخلاقی می‌گردند. موارد یاد شده به‌خوبی ضرورت کنترل و نظارت بیشتر بر سرچشمه ورودی فرزندانمان به اینترنت یعنی جستجوگرها را نشان می‌دهد.
یکی از بهترین ابزارها و تکنولوژی‌ها برای کنترل نتایج جستجوگرها، استفاده از ویژگی جستجوی پاک است. جست‌وجوی پاک (Safe Search) نام قابلیتی موثر و هدفمند در موتورهای جستجو است که اغلب افراد به‌ویژه والدین از آن، به عنوان یکی از راهکارهای حفاظت از فرزندان خود، بی‌اطلاع هستند. جستجوی پاک به کاربران این امکان را می‌دهد که در محیطی پاک و به دور از هرگونه مضامین غیراخلاقی و محتوای نامناسب، اقدام به جست‌وجو نمایند.
در جستجوگرهای عمومی مثل گوگل قابلیت جستجوی پاک (safe search) به صورت پیش فرض برای جستجو‌های وب، تصاویر و ویدئو غیرفعال است. اما حتی با فعالسازی این قابلیت آن‌هم در صورت اطلاع خانواده‌ها و البته فرزندان، نمی‌توان تضمین کرد که محتوای غیر اخلاقی نمایش داده نشود؛ این موضوع در گزارشی با عنوان تحلیل تجربی جست‌وجوی پاک در گوگل Empirical Analysis of Google SafeSearch توسط دانشگاه هاروارد بیان شده است.
آمار منتشر شده حاکی از آن است که ۷۱٪ از کودکان و نوجوانان، جهت مخفی نمودن امور انجام گرفته توسط آن‌ها از والدین‌شان در اینترنت و فضای مجازی از شگردهایی مانند حذف تاریخچه مرور و وب‌گردی، غیرفعال‌سازی Safe Search و... استفاده می‌کنند که شاید خانواده‌هایشان بی اطلاع باشند و به این طریق، اقدامات نظارتی والدین خود را خنثی می‌کنند.
در این میان استفاده از جستجوگرهای بومی را می‌توان یکی از ساده‌ترین و موثرترین راه‌حل‌ها در برابر دغدغه خانواده‌ها دانست. جستجوگرهای بومی که معمولا برای یک یا چند کشور خاص طراحی می‌شوند، شباهت بسیاری به جستجوگرهای عمومی مثل گوگل دارند؛ با این تفاوت که امکانات و قابلیت‌های متعددی در آن‌ها با توجه به نیاز و فرهنگ مردم آن کشورها وجود دارد. در جستجوگرهای بومی به‌طور هوشمندانه و پیش‌فرض و همچنین بدون نیاز به انجام کار اضافه‌ای، امکان جستجو به‌صورت پاک و ایمن فراهم شده است. خوشبختانه در ایران نیز جستجوگرهای بومی کارآمدی مثل پارسی‌جو طراحی و عرضه شده است که قادر است نیازهای داخلی را به‌شکل خوبی پاسخگو باشد.
بیایید با روی‌آوردن به جستجوگرهای بومی و همچنین تشویق فرزندانمان به استفاده از آن‌ها، بخش بزرگی از دغدغه‌ها را در حوزه تربیت و پرورش کودکان در دنیای مجازی کاهش دهیم و به تربیت نسلی فرهیخته و سالم اهتمام ورزیم.
ایفوگرافیک زیر خطراتی که فرزندانمان را در اینترنت تهدید می‌کند و چگونگی رفع و دور کردن این آسیب‌ها از فرزندانمان را بررسی کرده است.
منبع: پرس و جو
- ۹۵/۱۱/۲۵