ITanalyze

نادر نینوایی - هفته پیش وزیر اقتصاد استیضاح شد و نمایندگان سوالاتی از او در خصوص سامانه جامع مالیاتی پرسیدند که نتوانست به آنها پاسخ مناسب دهد و به همین علت از مجلس کارت زرد گرفت.

در‌حالی‌که این روزها در دولت مرتب حرف مبارزه با فساد، شفافیت، دسترسی آزاد به اطلاعات و شعارهایی از این دست مطرح می‌شود، یک طرح کلیدی و استراتژیک کشور که تاثیر مستقیمی بر شفافیت مالی دارد به اجرا گذاشته نشد تا در نتیجه این تعلل وزیر اقتصاد از مجلس کارت زرد بگیرد.

با اجرا نشدن سامانه جامع مالیاتی و مشخص‌نبودن زمان اجرایی‌شدن نهایی آن، برای خیلی‌ها این ابهام وجود دارد که اجرای طرح‌های مبارزه با فساد و شفافیت در آنجا که منافع صاحبان قدرت را تهدید کند با کندی و بهانه مواجه می‌شود، اما برای اجرای طرح‌هایی مثل جرایم راهنمایی و رانندگی، پروژه‌ها با نصب دوربین‌های جدید و سیستم‌های هوشمند به‌سرعت و بدون هیچ مشکلی اجرایی می‌شوند.

نیم‌نگاهی به میزان پیشرفت پروژه دولت الکترونیکی نیز گویای آن است که در آنجایی که سازمانی دولتی به دنبال کسب پول بوده مثل دارایی و گمرک، سامانه‌ها به‌سرعت ایجاد شده و دولت الکترونیکی خوب پیش رفته اما در مباحثی مثل آموزش و پرورش که دولت می‌بایست خدمات ارایه دهد کمترین پیشرفت در اجرای دولت الکترونیکی اتفاق افتاده است.

این یک بام و دو هوا در مبارزه با فساد و ایجاد شفافیت وقتی مشهودتر می‌شود که می‌بینیم در شرایطی که پای گردن‌کلفت‌ها و صاحبان منافع به پیش می‌آید، اجرای سامانه‌ها کند و کندتر می‌شود تا مبادا منافع ایشان به خطر بیفتد.

از آنجایی که پرونده سامانه جامع مالیاتی اهمیت ویژه و تاریخی دارد و پیش از این نیز بارها پیگیر آن بوده‌ایم، سعی کردیم در این مطلب به مشروح آنچه در مجلس در خصوص آن بیان شد، بپردازیم.

11 سال بلاتکلیفی سامانه جامع مالیاتی

چهاردهم مرداد‌ماه سال 97 نمایندگان مجلس از وزیر اقتصاد سوالاتی را درباره سامانه جامع مالیاتی که مزایا و دستاوردهای مثبت آن در اقتصاد کشور بر کسی پوشیده نیست، پرسیدند که البته با پاسخ شفاف و مناسبی همراه نشد.

طرح جامع مالیاتی یکی از ابرپروژه‌های وزارت اقتصاد و امور دارایی است که 11 سال از اجرای آن می‌گذرد و 37 زیرپروژه نیز در آن طراحی شده است. یکی از نمایندگان با ذکر اینکه بارها قول تکمیل طرح سامانه جامع مالیاتی از سال 95 داده شده در خصوص اینکه چرا سازمان مالیاتی تاکنون توضیحی دراین باره نداده سوالاتی را مطرح کرد.

این نماینده با اشاره به اینکه یکی از اهداف اجرای پروژه، افزایش درآمدهای مالیاتی از طریق جلوگیری از فرار مالیاتی است، گفت: توضیحات وزیر در خصوص سامانه جامع مالیاتی کمّی است. برای اینکه ابهامات طرح برطرف شود، شفاف توضیح دهند که میزان مصرف کاغذ به چه میزان کاهش یافته؟ کدام فرایندهای مالیاتی اجرا شده؟ هزینه اجرای این طرح به صورت دقیق چه میزان است؟ نقش شرکت‌های خارجی و ابهامات امنیتی نرم‌افزار، میزان تحقق درآمدهای مالیاتی و اینکه از 37 یا 32 پروژه طرح چه تعداد از آنها تکمیل شده است؟

نواقص جدی در طرح سامانه جامع مالیاتی

آن‌طور که نماینده بروجن در مجلس شورای اسلامی گفته، سامانه جامع مالیاتی داری نواقص جدی است و با وجود هزینه‌های هنگفت برای اجرای آن همچنان با مشکلات زیادی همراه بوده و هست. این نماینده در این خصوص ابراز داشته: با وجودی که 721 میلیارد تومان هزینه اجرای طرح شده، همچنان این طرح با چالش‌های جدی روبه‌رو است.

براساس آنچه خدیجه ربیعی، نماینده مجلس مطرح کرد، بیش از یک هزار میلیارد تومان برای طرح سامانه جامع مالیاتی هزینه شده که 300 میلیارد آن برای خرید تجهیزات بوده است اما همچنان حسابرسان به صورت دستی اظهارنامه‌ها را در سامانه ثبت می‌کنند. کاهش مصرف کاغذ یکی دیگر از اهداف اجرای پروژه بوده، اما مصرف کاغذ در سامانه در مقایسه با سامانه‌های قدیمی بسیار بالاتر است.

همچنین آن‌طور که این نماینده مجلس گفته، **سامانه از هوشمندی برخوردار نیست و نمی‌تواند فرارهای مالیاتی را کنترل کند. رضایت مودیان مالیاتی به این مساله ختم شده که اظهارنامه‌ها به صورت الکترونیکی ثبت می‌شوند. از سوی دیگر، در‌حالی‌که در تمام دنیا از طریق سامانه مالیاتی به سیستم پولشویی می‌رسند، نمی‌توان چنین انتظاری از طرح جامع مالیاتی داشت.** با این تفاسیر جمع‌بندی نماینده سوال‌کننده از وزیر اقتصاد این بود که با شرایط فعلی، این طرح جز لطمه به بیت‌المال نتیجه دیگری ندارد و مجلسیان هم به همین دلیل نگران هستند.

از سوی دیگر، بنابرگفته این نماینده، هیچ شرکت ایرانی در مناقصه سامانه جامع مالیاتی شرکت نکرده است. این سوال مطرح می‌شود که آیا در کشور چنین شرکتی وجود نداشته است و آیا در ساخت این سامانه مساله امنیت ملی دیده شده یا به آن بی‌توجهی شده است.

طبق گزارش سال 96 که از طرف وزارت اقتصاد ارسال شده، تنها 150 اداره از سامانه استفاده می‌کنند و همچنین تنها 27 درصد از پرونده‌ها در سامانه یکپارچه بارگذاری شده است.

پاسخ‌های وزیر اقتصاد قانع‌کننده نبود

مسعود کرباسیان، وزیر اقتصاد اما در نشست علنی یکشنبه، 14 مردادماه مجلس در پاسخ به سوال مجلسیان مبنی بر علت عدم اجرای پروژه ملی طرح جامع مالیاتی پس از گذشت بیش از ۱۱ سال، به کلی‌گویی بسنده کرد.

وی گفت: بی‌تردید اهداف این سامانه و طرح در سه بخش جلوگیری از فرار مالیاتی و افزایش درآمدها، کاهش هزینه‌های وصول مالیاتی و افزایش رضایت مودیان تعریف می‌شود. خوشبختانه اجرای این طرح در این مسیر گام برداشته است.

وی بدون ذکر جزییات دقیق از پیشرفت‌های ملموس و عملی طرح در بیان میزان تطابق اجرای آن با اهداف تعریف‌شده، ابراز کرد: اجرای این طرح باعث شد که در حوزه دولت الکترونیکی در دو سال متوالی به عنوان سازمان و طرح برتر در میان کل طرح‌های کشور معرفی شود.

وزیر اقتصاد با ذکر اینکه از سال 1390 تاکنون که اجرای این طرح آغاز شده است، گفت: این طرح تاکنون 28 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی به همراه داشته و در سال 96 نیز درآمد مالیاتی 96 هزار میلیارد تومان بوده است که نشان می‌دهد در پناه اجرای این طرح درآمدها چهار برابر افزایش داشته است.

کرباسیان با اشاره به وضعیت پیمانکاران خارجی، تاکید کرد: هم‌اکنون در کشور پیمانکار خارجی وجود ندارد؛ چرا‌که از حدود یک سال گذشته آنها خلع ید شده‌اند، بنابراین این باعث افتخار است که بگویم در شرایط کنونی همه این اقدامات توسط تحصیلکردگان و متخصصان کشور انجام می‌شود و همین امر باعث خلع ید پیمانکاران شده و ضمانت‌نامه آنها نیز در حال ضبط است.

صحه وزیر بر کندی و زمان نامعلوم اتمام طرح

وزیر اقتصاد در نطق خود در مجلس البته ناچارا کند بودن اجرای سامانه جامع مالیاتی را پذیرفت و گفت: این درست است که یک کندی در سیستم وجود داشته که شاید ناشی از اتکا نداشتن به نیروهای داخلی بوده است. همچنین استفاده از پیمانکاران خارجی به ارث رسیده که نتوانسته‌اند با نیروهای داخلی تعامل مثبتی داشته باشند.

وزیر امور اقتصادی و دارایی بدون اعلام زمان قطعی راه‌اندازی کامل سامانه جامع مالیاتی باز هم به کلی‌گویی پرداخته و مراحل اجرای طرح را به چند بخش تقسیم‌بندی کرده و عنوان کرد: طرح جامع مالیاتی از چهار سامانه تشکیل می‌شود که عملا دارای 14 ماژور و 40 زیرسامانه بوده که تقریبا اجرایی شده است، اما هنوز نهایی نشده و براساس زمان‌بندی صورت‌گرفته در حال اجرا و دنبال شدن است.

کرباسیان اظهار کرد: چهار سامانه اصلی در اختیار پایگاه اطلاعاتی و مودیان مالیاتی است که می‌توان گفت در این پایگاه اطلاعاتی بالغ بر یک میلیارد و 300 میلیون رکورد اطلاعاتی واریز شده که به پرونده مودیان وصل شده است، در نتیجه بعد از مراجعه هر موردی می‌توان به رکوردهای اطلاعاتی وی دسترسی پیدا کرد که این امر تاثیر بسزایی در استفاده از کاغذ دارد.

وی یادآور شد: این امر باعث شده که سال گذشته دو میلیون رکورد مالیاتی فاقد سوابق نظام مالیاتی شناسایی شود که وقتی اطلاعات را از بخش‌های مختلف بگیریم و در پرونده قرار دهیم اگر فردی فاقد پرونده باشد برای وی پرونده تشکیل می‌شود، بنابراین از این طریق تاکنون دو میلیون نفر شناسایی شده‌اند، همچنین 22 هزار فرار مالیاتی کشف شده است. ما از طریق این سامانه با 22 وزارتخانه، سازمان و بانک نیز اتصال داریم.

وزیر اقتصاد افزود: دومین سامانه خدمات الکترونیکی مالیاتی است که منجر به این شده که 4.5 میلیون از 45 میلیون اظهارنامه به صورت الکترونیکی گرفته شود بنابراین هیچ اظهارنامه کاغذی در این سامانه گرفته نشده چراکه تمام مراحل ثبت نام، پرداخت تا اعتراض و شکایات هم به صورت الکترونیکی انجام شده است.

وی مطرح کرد: ما اگر بتوانیم سیستم موبایل‌محور را هم اضافه کنیم تا پایان سال جاری به سازمان ثبت هم وصل می‌شویم که از طریق آن مالیات نقل و انتقال و مالیات بر ارث نیز از طریق الکترونیکی انجام خواهد شد.

وزیر اقتصاد افزود: سامانه سوم مدیریت فرایندهای درون‌سازمانی است که امسال 100 درصد عملیاتی می‌شود و این در حالی است که تاکنون تنها 30 درصد از آن عملیاتی شده بود بنابراین تحقق این مهم باعث می‌شود بتوانیم ارتباط با ارباب رجوع را نیز به صورت الکترونیکی انجام دهیم.

کرباسیان اظهار کرد: سامانه چهارم مدیریت ریسک و انتخاب الکترونیکی برای حسابرسی است به این صورت که اگر 25 درصد از مودیان برای حسابرسی توسط سامانه انتخاب شوند و حدود 50 پارامتر و عامل تعیین می‌کنند که روی کدام‌یک از آنها باید متمرکز شویم.

از آنجایی که وزیر اقتصاد زمان مشخصی برای راه‌اندازی و اجرایی شدن سامانه چهارم مشخص نکرده است، لذا نمی‌توان هیچ زمان قطعی برای اجرایی شدن طرح متصور بود و شاید قرار است همچون بسیاری طرح‌های دیگر همچون شبکه ملی اطلاعات و دولت الکترونیکی با فازبندی و مرحله‌بندی کردن طرح از اجرای کامل آن شانه خالی شود.

راضی نشدن مجلس از پاسخ‌های وزیر

پس از اتمام نطق و پاسخ‌های وزیر اقتصاد، نمایندگان مجلس با 106 رای موافق، 52 رای مخالف، 8 رای ممتنع از مجموع 200 نماینده حاضر توضیحات وی را قانع‌کننده ندانستند.

به نظر می‌رسد اعلام نکردن زمان اجرایی شدن کامل سامانه جامع مالیاتی، کندی نامعلوم و ادامه‌دار در اجرای این طرح و نیز پاسخ‌های کلی وزیر اقتصاد از جمله دلایلی باشد که نمایندگان مردم از صحبت‌های وزیر اقتصاد قانع نشدند.

از سوی دیگر، استفاده از مشاوران خارجی که به‌زعم برخی از نمایندگان بی‌توجهی به توان داخل بوده و نیز باعث بالا رفتن ریسک‌های امنیتی شده شاید از دیگر دلایلی باشد که نمایندگان را مجاب کرده که وزیر اقتصاد را با یک کارت زرد راهی وزارتخانه‌اش کنند.

باید دید دریافت این کارت در نهایت باعث می‌شود که توجه وزیر اقتصاد به اجرای عملی این سامانه جلب شود یا همچنان سامانه‌ای که می‌تواند امکان فرار مالیاتی را به صفر برساند نیمه‌کاره می‌ماند تا صاحبان قدرت و متخلفان کلان با خیال آسوده‌ به فرار مالیاتی ادامه دهند. (منبع:عصرارتباط)