آگهی‌های خرید و فروش اعضا سر از فضای مجازی درآورده و حتی برخی سایت‌ها که نماد اعتماد الکترونیک دارند، اقدام به انتشار این آگهی‌ها می‌کنند. این درحالی است که خرید و فروش اعضا غیرقانونی بوده و به دلیل محدودیت‌های موجود امکان معامله خارج از انجمن اهدای عضو هم ممکن نیست.
علی رغم تلاش وزارت بهداشت برای جمع‌آوری آگهی‌های فروش اعضا، همچنان این آگهی‌ها در گوشه و کنار به چشم می‌خورند. از طرفی بازار سیاه خرید و فروش اعضا به فضای مجازی کوچ کرده و آگهی‌های متعددی در کانال‌های مختلف با مضمون فروش کلیه منتشر میشود.
برخورد با تمام آگهی‌هایی که در شبکه‌های مجازی منتشر میشود، کار آسانی نیست اما در جست‌وجوهای اینترنتی به سایتی رسیدیم که با عنوان «انجمن اینترنتی اهدا کلیه» آگهی‌های خرید و فروش اعضا را به نمایش گذاشته و ادعا کرده کرده دارای نماد اعتماد الکترونیک است. این سایت با وجود فعالیت غیرقانونی بدون فیلتر به فعالیت خود ادامه می‌دهد و سوال اینجاست که چطور سایتی که ماهیت خلاف قانون دارد، نماد اعتماد الکترونیک گرفته و چرا کسی با آن برخورد نمی‌کند؟
خرید و فروش اعضا ممنوع است
ایرج فاضل رئیس جامعه جراحان ایران درباره ممنوعیت خرید و فروش اعضا در کشور گفت: در طی سالهای گذشته ضوابطی بر قرار کردیم که خرید و فروش اعضای بدن ممنوع باشد؛ حتی حضور خارجی‌ها برای پیوند اعضا در کشور نیز ممنوع است؛ بنابر این پیوند عضو برای بیگانگان در کشور ممنوع اعلام شده است. الان پدیده جدیدی که به ندرت اتفاق می‌افتد مسافرت ایرانیان به کشورهای مختلف دنیا و منطقه به منظور فروش اعضای قابل پیوند بدن است که این موضوع مسئله وسیع‌تری محسوب میشود و نیازمند رسیدگی گسترده نسبت به ضوابط مصوب کشورمان است.
امید قبادی نایب رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان در گفت‌وگو با ایسکانیوز درباره آگهی‌های منتشر شده با مضمون خرید و فروش اعضا گفت: این آگهی‌ها کاملا شیادی هستند. برای اهدای عضو، ۲ فرد باید در شاخص‌های متعددی باهم تطابق داشته باشند و حتی در مورد ریه وزن و قد ۲ نفر هم اهمیت دارد. وقتی عضوی برای اهدا پیدا میشود، ۷۰ درصد بیماران لیست انتظار در قدم اول به دلیل تطابق نداشتن بافت و گروه خونی کنار می‌روند. این کلاهبرداران سالیانه میلیاردها تومن درآمد دارند و مردم هم در دام آنها می‌افتند.
وی درخصوص روند اهدای اعضا در ایران گفت: مشخصات بیماران نیازمند دریافت عضو و افراد مرگ مغزی شده در سامانه‌ای ثبت میشود و خود سامانه بدون دخالت نیروی انسانی ۱۰ نفر اول را در جای جای کشور که از همه نظر با فرد اهدا کننده هم‌خوانی دارند، معرفی می‌کند. به این دلیل ۱۰ نفر مشخص می‌شوند که اگر هر کدام مشکلی داشت، نفر بعدی برای دریافت عضو کاندید شود. در واقع اهدا عضو در ایران مانند همه دنیا با کمک سامانه‌ای انجام میشود که نیروی انسانی در آن خالتی ندارند. نه تنها اهدا کننده و گیرنده یک دیگر را نمی‌شناسنند بلکه گروه‌های اهدای عضو هم از مشخصات فرد اطلاعی ندارند و در واقع تنها مراکز پیوند بیمار را می‌شناسد و از فرد گیرنده اطلاعی ندارد.
افراد اهدا کننده کلیه پول می‌گیرند؟
قبادی درباره اهدا عضو از فرد زنده، توضیح داد: تا ۲ سال پیش روند اهدا کلیه به این شکل بود که فرد گیرنده و اهدا کننده باهم به انجمن حمایت از بیماران کلیوی مراجعه می‌کردند. در سال ۱۳۷۵ دکتر ناصر سیم‌فروش روشی را ابدا کرد که بر اساس آن استانداری یک میلیون تومان هبه (هدیه) به کسی می‌داد که کلیه اهدا کند. تا چندین سال این یک میلیون تومان مبلغ خوبی برای اهدا کننده بود اما بعد دیگر استانداری چیزی به این رقم اضافه نکرد و وزارت بهداشت سالیانه مبلغی را مشخص کرد.
وی افزود: روند به این شکل بود که فرد گیرنده مبلغ مشخص شده را به حساب انجمن حمایت از بیماران کلیوی واریز می‌کند و فرد اهدا کننده هم برای دریافت مبلغ به انجمن بیماران کلیوی مراجعه می‌کرد. تا اینجا بازار سفید بود اما مشکل از جایی آغاز شد که فرد اهدا کننده خارج از بیمارستان با فرد گیرنده توافق می‌کرد که چند برابر مبلغ تعیین شده را در ازای اهدا کلیه از فرد گیرنده بگیرد؛ یعنی بازار سیاه در کوچه شکل می‌گرفت.
اهدا کلیه با کمک سامانه و بدون دخالت نیروی انسانی است
نایب رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان اضافه کرد: ۲ سال پیش تخصیص عضو از انجمن حمایت از بیماران کلیوی گرفته شد و تنها تبادل مالی در این مرکز انجام میشود؛ یعنی اهدا کلیه هم به همان شیوه اهدای عضو از فرد مرگ مغزی با کمک سامانه انجام میشود. در این روش فرد اهداکننده و گیرنده یک دیگر را نمی‌شناسند و جدا جدا به انجمن مراجعه می‌کنند و سامانه بر اساس مشخصات تعیین می‌کند که کدام کلیه برای کدام بیمار مناسب است. فرد دهنده هم تعرفه تعیین شده را از انجمن میگیرد.
وی ادامه داد: یعنی تمام آگهی‌های فروش کلیه شیادی و کلاهبرداری هستند. وزارت بهداشت بارها تلاش کرد که آگهی‌ها را جمع کند اما دلال‌ها اجازه نمی‌دهند و دوباره آگهی می‌چسبانند. حتی یکی از نزدیکان من در صف دریافت کلیه است و افرادی هم هستند که می‌خواهند به او کلیه بدهند اما چون اورژانسی نیست، در اولویت دریافت عضو قرار نگرفته و در نوبت است. البته شاید استثنایی در مورد فامیل نزدیک وجود داشته باشد چراکه در افراد نزدیک بحث تبادل مالی مطرح نیست.
افراد می‌توانند برای فروش کلیه به خارج از ایران بروند؟
قبادی عنوان کرد: البته ممکن است افراد برای فروش کلیه به خارج از کشوربروند که این موضوع به خود شخص ارتباط دارد و منع قانونی وجود ندارد.
خارجی‌ها می‌توانند از ایران کلیه بخرند؟
وی در پاسخ به این سوال که آیا افراد غیرایرانی می‌توانند، از ایران کلیه بخرند، گفت: سال ۹۳ اتفاق مشابهی در یکی از بیمارستان‌های خصوصی افتاد که در آن زمان دکتر هاشمی وزیر بهداشت و خانم دکتر نجفی‌زاده رئیس مرکز مدیریت پیوند بودند و من معاون ایشان بودم که شورای عالی پیوند را با حضور ۳۲ نفر از بزرگان پیوند کشور راه انداختیم. در آن سال سه مسئله به تصویب شورا رسید که شامل ممنوعیت انجام عمل پیوند در مراکز خصوصی و ممنوعیت اهدا به اتباع بیگانه بود.
قبادی اضافه کرد: در مورد سوم هم عنوان شده بود که افاغنه‌ای که کد آمایش داشته و تبعه ایران محسوب می‌شوند، می‌توانند اهدا کننده و دریافت کننده کلیه باشند اما این فرآیند تنها بین ۲ افغانستانی امکان‌پذیر است. یک استثنا هم وجود دارد که اگر فردی با استثناعات سیاسی و حکومتی برای پیوند به ایران بیاید، وزیر بهداشت می‌تواند فرد را به چند مرکز پیوند امین خود معرفی کند البته فرد اهدا کننده هم ایرانی نیست و همراه دریافت کننده به ایران می‌آید. درواقع تنها عمل جراحی در ایران انجام میشود.
واردات عضو کامل انجام نمی‌شود
نایب رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان در پاسخ به این سوال که آیا ایران واردات عضو از خارج دارد یا خیر، توضیح داد: واردات عضو کامل انجام نمی‌شود اما واردات نسوج انجام میشود. یک هفتم محصولات تولید شده از نسوج تولید داخلی است و هنوز فرهنگ اهدای نسوج در ایران جا نیفتاده است. مابقی محصولات مورد نیاز برای بیمارانی که دچار سوختگی شده، سرطان‌هایی دارند که باید استخوان جایگزین بگذارند، دریچه قلب نیاز دارند و غیره از خارج وارد میشود. البته اهدای قرنیه در ایران به خوبی انجام میشود. واردات این محصولات هزینه هنگفتی دارد و به دلیل تحریم‌ها به مشکلاتی برخورده‌ایم. اگر فرهنگ اهدا نسوج در ایران جا بیفتد، می‌توان نیاز داخل را تولید کرد.
به گزارش ایسکانیوز، اگرچه خرید و فروش اعضا غیرقانونی است اما همچنان دلالان و سودجویان در این عرصه فعالیت و از کسانی که از درد بی‌پولی سراغ فروش اعضا رفته‌اند، کلاهبرداری می‌کنند. با توجه به فعالیت مجازی دلالان لازم است که نطارتی جدی در این حوزه وجود داشته باشد.
