پریسا خسروداد - هفته‌ای که گذشت مصادف با شب‌های احیا و تعطیلی رسمی از این رو چنین تصور می‌شد که اخبار و رویدادهای ICT ایرانی با ترافیک آرام و سبکی مواجه باشند اما چنین نشد و رسانه‌ها روزهای پرکاری را تجربه کردند. آنچه که در نخستین هفته تابستان بر ICT ایرانی گذشت در واقع ادامه رویدادهایی بود که پیش از این مورد توجه و تحلیل قرار داده بودیم. در این شماره با عمقی ژرف‌تر، ابعاد مختلف جریانات هفته گذشته را مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهیم.
رابطه مشکلات پزشکی با بی‌سامانی سامانه گمرک
در پی ادامه اختلالات و قطعی‌ها در سامانه گمرک، پس از این که تجار و اهالی کسب و کار به عنوان نخستین گروه خسارت دیده از بی سامانی‌های رایج در این سیستم الکترونیکی اظهار گلایه مندی کردند، هفته گذشته ابعاد این جریان گسترده‌تر شد. به طوری که پیشرفت امور در سازمان غذا و دارو را با موانع حساسی مواجه کرد. بر این اساس محمود بیگلر، مدیر کل نظارت و ارزیابی تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو اعلام کرد بر اثر مشکلاتی که بر سر اتصال به سامانه گمرک پیش آمده است واردات تجهیزات پزشکی به کشور معطل مانده است. تحلیل وی از بروز مشکلات پیش آمده در گمرک این است که این نهاد اجرایی زیرمجموعه‌های خودش را توجیه نکرده است، ضمن این که عملیات اجرایی سامانه در گمرکات استان‌های مختلف دچار ناهماهنگی است.
این وضعیت در حالی ادامه دارد که دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات گمرک در پی ارایه توضیح و یا به عبارتی توجیه این اختلال چنین برآمده است که علاوه بر وسعت قابل توجه عملیات صورت گرفته در فاز نهایی کارشناسی متمرکز، با توجه به افزایش صددرصدی اظهارنامه‌های ورودی به سامانه کارشناسی متمرکز، پیش‌بینی می‌شد که بار توزیع شده روی سرورها تا صددرصد افزایش یابد. لیکن پس از انجام این اقدام بیش از صد و هشتاد درصد ترافیک ورودی افزایش یافت که از پیش‌بینی موجود بسیار بالاتر بود که برطرف‌سازی آن نیازمند شکیبایی ذی‌نفعان است. گمرک در حالی توقع دارد، ذینفعانش روزهای به اصطلاح سخت کاری او را درک کنند که واردکنندگان با بلوکه شدن سرمایه‌شان در گمرک به طور روزانه متضرر می‌شوند. چه بسا در موارد کالاهای حساس مانند کیت‌های آزمایشگاهی و مواد مکمل اهدای عضو، موضوع فراتر از زیان مادی است و تاخیرات زمانی می‌تواند باعث فساد آنها شود، بدون آن که گمرک ریالی ضرر بابت قطعی سامانه الکترونیکی بپردازد.
مالیات و ابهامات پروانه بهره‌برداری نرم‌افزار
حدود 15 سال پیش، وزارت صنایع و معادن وقت تصمیم گرفت برای نخستین بار نسبت به صدور پروانه بهره‌برداری نرم‌افزار برای متقاضیان اقدام کند. با اخذ این پروانه به شرکت‌های نرم‌افزاری وعده داده شده بود امتیازها و تسهیلاتی نظیر تخصیص ارز، وام بانکی، کاهش تعرفه برق و امکانات حضور در نمایشگاه‌های خارجی اعطا شود. اما در کنار تمام این چشم‌اندازهای رویایی که برای شرکت‌ها ترسیم شده بود، عاملی که باعث شد شرکت‌ها نسبت به اخذ این پروانه ترغیب شوند، معافیت مالیاتی بود.
این در حالی است که بنا به گفته فعالان شرکت‌های نرم‌افزاری که دارای این پروانه هستند در طول تمامی این سال‌ها برخورداری از این پروانه نه تنها عاملی برای معافیت مالیاتی نبوده، بلکه تخفیفی در این زمینه نیز شامل حال آنها نکرده است. هفته گذشته اما مدیرکل توسعه و کاربرد فناوری اطلاعات وزارت صنعت برای چندمین بار در سال‌های گذشته، از اجرایی شدن معافیت مالیاتی پنج ساله شرکت‌های تولید کننده نرم‌افزار از امسال خبر داد. وی در حالی اظهار داشت قانون معافیت مالیاتی شرکت‌های نرم‌افزاری تابستان سال گذشته (1394) وضع شده است که سبقه این جریان همان طور که اشاره شد به بیش از 15 سال بازمی‌گردد. حال با توجه به فرارسیدن زمان جمع آوری اظهارنامه‌های مالیاتی، باید دید آیا معافیت شرکت‌های نرم‌افزاری دارای پروانه بهره‌برداری عملیاتی خواهد شد؟ گفتنی است تا کنون قول‌ها و وعده‌های بسیاری در دولت‌های مختلف برای حمایت از صنعت نرم‌افزار نظیر بیمه نرم‌افزار و معافیت مالیاتی به مدت 10 سال(مطابق ماده ۱۳۲ قانون مالیاتی) داده شده که هیچ یک اجرایی نشده است.
همین چندی پیش مدیر یکی از شرکت‌های به نام نرم‌افزاری کشور گفته بود، پروانه تولید نرم‌افزار با تمام سختی‌های که گرفتنش دارد، به درد پیچیدن لبو هم نخورده است.
هفته گذشته سایر فعالان نرم‌افزاری نیز نظر مشابهی اظهار داشته و گفتند، این پروانه به هیچ دردشان نخورده است و فقط دردسر و پیچیدگی‌های اخذ آن برایشان باقی مانده است. از سوی دیگر برخی نیز گفته‌اند ظاهر نظر وزارت صنعت در این خصوص ملاک نیست و این سازمان دارایی است که باید نظر نهایی را بدهد.
ساخت ماهواره‌های رژیمی
سودای ساخت ماهواره و پرتاب آن به مدار زمین، همواره یکی از چشم اندازهای ثابت دولتمردان در حوزه فضایی بوده است. گو این که شواهد حاکی از این است که ایران در طول بیش از دو دهه سرمایه‌گذاری در این حوزه و صرف میلیون‌ها دلار هزینه، موفق به اخذ خروجی و دستاورد روشنی نشده است.
بر اساس این گزارش، با وجود سرنوشت نامعلوم 10 ماهواره ایرانی که به نوعی رویای آنها در فضا سیر می‌کند اما در واقع زمین گیر هستند، هفته گذشته منوچهر منطقی، رییس مرکز ملی فضایی ایران از ورود ایران به ساخت ماهواره‌های زیر 15 کیلوگرم خبر داد. وی گفت البته امیدواریم متولیان امر، کاهش وزن را تنها عامل موفقیت ساخت ماهواره نپندارند و سایر راهبردهای فنی در این زمینه را نیز مد نظر قرار دهند!
البته یک نکته فارغ از ساخت ماهواره نیز وجود دارد که در واقع آنها را بی‌استفاده و زمینگیر کرده است. معاون سازمان فضایی ایران نیز هفته گذشته از تثبیت ۲ موقعیت مداری از طرف اتحادیه جهانی مخابرات برای پرتاب ۲ ماهواره مخابراتی و پخش همگانی رادیو و تلویزیون کشورمان خبر داد.
وی البته در پایان گفته، ثبت نقطه مداری به تنهایی به معنای اجازه بهره برداری نیست و چنانچه بخواهیم اجازه بهره برداری از نقطه مداری برای ما تحقق پیدا کند، باید هرچه سریعتر ماهواره مخابراتی را در موقعیت ثبت شده قرار دهیم.
ایرباس مجعول و غفلت مرکز ثبت دامنه
هفته گذشته پایگاه اطلاعاتی "ورد تریدمارک ریویو" پرده از واقعیاتی در حوزه ثبت دامنه‌های اینترنتی در ایران برداشت که بسیار تامل برانگیز بود. این پایگاه از ثبت دامنه برندهای معروفی هم چون ایرباس، شل و ریبن با پسوند .ir در حالی خبر داد که هیچ ارتباطی با موضوع اصلی فعالیت آنها در جهان ندارند.
به ابعاد ابهام آمیز این جریان در حالی افزوده می‌شود که مطابق قوانین ثبت دامنه و قوانین .ir که توسط مرکز ثبت دامنه‌های مرتبه اول کشوری نقطه-آی‌آر (.ir) که عموم خبرگان آن را به نام مرکز ایرنیک (IRNIC) می‌شناسند، ثبت دامنه با نام شرکت و یا یک موسسه خاص تابع شرایط خاصی است و به سادگی میسر نیست. از این روی ثبت دامنه‌های خاص مذکور چگونه و با طی چه فرآیندی امکان پذیر شده است؟ نکته تامل برانگیز بعدی این که منبع کشف و انتشار این رویداد توسط پایگاهی در خارج از کشور است. به طوری که هنوز به درستی مشخص نیست چه تعداد نام دامنه دیگری به صورت مجعول به ثبت رسیده است. طی این گزارش، در راستای رمزگشایی و جهت یابی رویدادی که به آن پرداختیم سری به سایت مرکز ثبت دامنه در ایران به نشانی nic.ir زدیم که در کمال تعجب دریافتیم، سامانه ایرنیک هر شب از ساعت ۲۳:۰۰ لغایت ۳۰ دقیقه بامداد به جهت آنچه که عملیات روزانه عنوان شده بود، از دسترس خارج می‌شود!؟ این در حالی است که عامل این جریان هر چه که باشد اعم از اختلال فنی و یا خط مشی در هر صورت در مورد یک پایگاه اینترنتی که منبع معتبر در یک کشور نیز محسوب می‌شود، پذیرفتنی نیست.
گفتنی است با مراجعه به سایت airbus.ir با توضیحی به زبان انگلیسی مواجه شدیم که ترجمه آن دلالت بر این داشت که ایر باس دات آی ار متعلق به یک داستان علمی تخیلی است و این سایت هیچ ارتباطی با شرکت هواپیماسازی ایرباس ندارد!
کسب مجوز برای کانال‌های خبری
شورای عالی فضای مجازی که از ابتدای فعالیت خود تا کنون، منشا تصمیم گیری‌ها و اقدامات بحث برانگیزی بوده است، هفته گذشته نیز خبرساز شد. بر این اساس، فیروزآبادی، دبیر شورا اعلام کرد کسانی که در شبکه‌های اجتماعی فعالیت رسانه‌ای دارند باید خود رابرای اخذ مجوز از این شورا آماده کنند. گرچه به صورت شفاف هنوز مشخص نیست ساز و کار این جریان چگونه است و اصولا منظور از فعالیت رسانه‌ای در شبکه‌های اجتماعی چیست؟ اما در این تصمیم‌گیری دو بعد وجود دارد. یکی این که ریشه این تصمیم به آنچه برمی‌گردد که وزیر ارتباطات در بهار سال جاری در مورد لزوم ساماندهی کانال‌های خبری در شبکه‌های اجتماعی اظهار داشت. منظر بعدی این که گمان می‌رود منظور از فعالیت رسانه‌ای در شبکه‌های اجتماعی، کانال‌های خبری تلگرام و در قدم بعدی صفحات موجود در اینستاگرام باشد. اما فارغ از این که اقدام مذکور چه قدر ضروری است و آیا راهکاری برای جلوگیری از اخبار و داده‌های ناخوشایند و غیر خودی به شمار می‌رود یا خیر، باید به این موضوع توجه کرد که آیا این اقدام اصولا قابل اجرا خواهد بود؟ گرچه می‌بایست از هر گونه قضاوت و پیش‌داوری در این خصوص اجتناب کرد اما پرداختن به یک مورد مشابه می‌تواند تا حدودی باعث شفاف‌سازی آینده این طرح شود. سال‌هاست وزارت ارشاد از سایت‌های خبری خواسته است برای گرفتن اخذ مجوز اقدام کنند و در غیر این صورت مسدود می‌شوند. اما اتفاقی که افتاده این است که جز تعدادی که مجوز اخذ کرده‌اند، بقیه همچنان به شیوه سابق به حیات خود ادامه می‌دهند.
