ITanalyze

«بیت کوین» یا به‌ نوعی پول دیجیتال، یک نوآوری اینترنتی با کارکردهای مشابه پول بی‌پشتوانه است که واکنش‌های متعددی را به همراه داشته است که بررسی ابعاد فقهی آن‌هم حائز اهمیت است.

«بیت کوین» به انگلیسی (Bitcoin) یک نوآوری اینترنتی با کارکرد‌های مشابه پول است و نوعی پول دیجیتال البته بی‌پشتوانه رسمی یک نهاد خاص محسوب می‌شود. به عبارت دیگر یکی از نتایج ورود اینترنت به جنبه اقتصادی زندگی انسان ایجاد پول الکترونیک و در ادامه ایجاد پول مجازی است.

پول‌های مجازی از نظر انتشار، به ۲ دسته متمرکز و غیرمتمرکز تقسیم می‌شوند که پول مجازی متمرکز توسط یک گروه مشخص از افراد یا یک سایت مشخص منتشر می‌شود و مبادلات و حسابداری این پول نیز بر عهده این گروه یا سایت است که این سایت یا گروه نقش بانک مرکزی یا مقام پولی را برای این پول ایفا می‌کند و برای این نوع از پول می‌توان به «ریپل» اشاره کرد.

پول مجازی غیرمتمرکز توسط یک گروه یا یک سایت مشخص منتشر نمی‌شود و بستگی به فعالیت افراد و اعضای جامعه مربوطه دارد، همچنین تضمین مبادلات و حسابداری این پول نیز بر عهده اعضای شبکه است، این پول‌ها به شکل کد‌های رمزی وجود دارند و منتشر می‌شوند به همین دلیل به آن‌ها پول رمزی نیز می‌گویند که مهم‌ترین مثال این پول، بیت کوین است.

بیت کوین پول مجازی غیرمتمرکزی است که قابلیت مبادله با دیگر پول‌ها و خرید کالا و خدمات حقیقی را دارد، اما نکته قابل توجه آن است که حجم بیت کوینی که منتشر می‌شود محدود است و در نهایت به ۲۱ میلیون بیت کوین می‌رسد که تا به امروز ۱۵ میلیون آن وارد سیستم گردش مالی شده و با استفاده از محاسبات می‌توان پیش‌بینی کرد که انتشار مقادیر باقیمانده بیت کوین تا سال ۲۰۴۰ طول می‌کشد.

در ابتدای سال ۲۰۱۶ روزانه بیش از دویست هزار تراکنش بیت کوین انجام شد که ارزش آن به بیش از یک‌صد میلیون دلار رسید و در چند سال گذشته ارزش بیت کوین در بازار‌های جهانی از چند صدم دلار به صد‌ها دلار افزایش یافته است به طوری‌که در سه سال گذشته، هر بیت کوین حدود شش‌صد دلار بود و که امروز این رقم به حدود دو هزار و شش‌صد دلار قیمت می‌رسد و با ارز‌های مختلف در بین مردم دنیا مبادله و گاه با همان کالا خریداری می‌شود.

اما باید این نکته را هم یادآور شد که هیچ تعهدی پشت این پول دیجیتال وجود ندارد و مبادلات و انتشار آن تحت نظارت هیچ مقام پولی نیست و تاکنون هیچ دولت و نهاد رسمی بیت کوین را به رسمیت نشناخته است.

پول ملی توسط بانک مرکزیِ هر کشور یا منطقه منتشر می‌شود و دارای اعتبار است، اما «بیت کوین» و امثال آن توسط ماینر‌ها (معدنچیان اینترنتی) و بر اساس مکانیسم ریاضی خاص و توافق عمومی تهیه می‌شود و اعتبار می‌یابد که مقامات اقتصادی کشور نسبت به این ارز دیجیتال هشدار داده‌اند.

چراغ هشدار درباره پول‌شویی‌ها و دور زدن حق حاکمیت

به گفته کارشناسان تا زمانی که این ارز پشتوانه دقیق و روشن مثل حمایت بانک مرکزی کشور را نداشته باشد بدون پشتوانه و ارزش است و اگر اقتصاد کشور را بر اساس آنچه کارشناسان اقتصادی می‌گویند با پول‌شویی‌ها و دور زدن حق حاکمیت به خطر بیندازد از نظر شرع بدیهی است که دارای اشکال است.

در همین راستا حجت‌الاسلام امیر صالحی کارشناس مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی اظهار داشت: دلایل فق‌ها بیش از این است که در این گفتگو مطرح می‌شود، برای مثال عناوینی در فقه اقتصاد مطرح است مثل «قاعده غَرر» چنان که پیامبر اکرم (ص) از غرر نهی کرده‌اند.

کارشناس مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی ادامه داد: غرر را چه عدم علم به کیفیت و جهالت در معامله چه خطر در زمینه معامله بدانیم، در این معاملات وجود دارد، به اذعان کارشناسان اقتصادی تاکنون کیفیت این معامله به‌خوبی روشن نیست و احتمال ضرر و نوسانات شدید در این بازار وجود دارد برخی از کارشناسان تعبیر به حباب ارزی دارند.

وی تصریح داشت: یکی از مصداق‌های غرر فقهی این است که در این بازار هیچ مسؤولیتی قابل‌پیگیری نیست و اگر برای مردم مشکلی رخ بدهد یا حاکمان این شبکه ارزش این ارز را کاهش بدهند مشخص نیست چه بلایی سر خریداران می‌آید؟!

صالحی در پایان متذکر شد: بر اساس آنچه گفته شد و طبق بخشنامه‌ای که بانک مرکزی ابلاغ کرده است خرید و فروش و به‌کارگیری ابزار بیت کوین «BitCoin» و سایر ارز‌های مجازی در تمام مراکز پولی و مالی کشور ممنوع است.

در ادامه نظر مراجع معظم تقلید به‌اختصار بیان خواهدشد:

مقام معظم رهبری آیت‌الله خامنه‌ای: دفتر معظم له در این زمینه اظهار نظری نداشته‌اند و نفیا و اثباتا نظری داده نشده است. بدین معنا که نه حکم به حرمت می‌دهند و نه اجازه فعالیت را می‌دهند. بنا بر این وظیفه مقلدین معظم له این است که:

از آنجا که مرجع تقلید نظر نداده، وظیفه عمل به احتیاط است، بنا بر این ورود به این معامله برای مقلدین معظم له حرام بوده و نباید وارد شوند یا می‌توانند با رعایت الاعلم فالاعلم به مجتهد جامع الشرایط دیگری رجوع نمایند.

آیت‌الله سیستانی: معظم له، فعالیت مذکور را اجازه نمی‌دهند. در نتیجه برای مقلدین معظم له ورود به این‌گونه معاملات حرام است.

آیت‌الله شبیری زنجانی: چنانچه استفاده از این‌گونه ارز‌ها نوعاً مفسده اقتصادی داشته یا خلاف قانون باشد، خرید و فروش آن اشکال دارد.

آیت‌الله مکارم شیرازی: با توجه به ابهامات زیادی که بیت کوین دارد معامله آن اشکال دارد.

منبع: فارس