وعده جلوگیری از قاچاق کالا با «گمرک الکترونیکی»
محمد خادمی - یکی از مهم ترین نهادهای تجاری برای صادرات کالا به آن سوی مرزها و واردات مواد مورد نیاز به داخل کشور گمرک است.
فعالیت گمرکی در ایران سابقه طولانی دارد برخی مورخان براین باور هستند که در زمان اشکانیان (سده سوم قبل از میلاد) سازمان منظم گمرکی وجود داشته و شعب آن در مرزها آمار واردات را در دفاتر مخصوصی ثبت می کرد و می توان گفت ایران به عنوان نخستین کشور در جهان بوده است که خدمات گمرکی را راه اندازی کرده است.
این روزها گمرک ایران از سازمانهای وابسته به وزارت امور اقتصاد و دارایی است، اما این سازمان باسابقه در کشور ما همواره مورد نقد بسیاری از فعالان حوزه تجارت و اقتصاددانان قرار دارد، به طوری که برخی از تجار در گفتگو با خبرنگار ما از روند بسیار طولانی برای ترخیص کالا ابراز نارضایتی می کنند و معتقدند کالاهایشان زمان عبور از تشریفات گمرکی به مرز فاسد شدن می رسد و برخی دیگر نحوه سنتی بازرسی از کانتینرها را از پیشرفت نکردن گمرک می دانند، البته تعدادی از فعالان اقتصادی فساد و 95 درصد ورود قاچاقی کالا را از گمرکات عنوان می کنند. برای اینکه ببینیم گمرک کشور چه برنامه ای برای سرعت بخشیدن به ترخیص کالا و کاهش تخلفات در سالی که از سوی رهبر انقلاب به نام جهش تولید نام گذاری شده،دارد گفتگویی با «سید روح الله لطیفی» سخنگوی گمرک کشور انجام داده ایم.
- کنترل هوشمند و مکانیزه در راه است
او می گوید:« گمرک جمهوری اسلامی ایران در چند موضوع در خصوص سال جهش تولید ورود پیدا کرده است تا با اجرای این طرح ها بتوانیم جهش تولید را برای تولیدکنندگان و تجار محقق کنیم، یکی از برنامه های ما مربوط به سرعت بخشیدن به ورود مواد اولیه مورد نیاز تولیدکنندگان و صنعتگران کشور است، همچنین هوشمند کردن واردات کالاهای اساسی و رونق دادن به صادرات را دستور کار دارد.»
وی به موضوع صادرات اشاره می کند، می افزاید:« ما به دنبال این هستیم که برای سرعت بخشیدن به خدمات گمرک در کشور کنترل فیزیکی حذف شود و کنترل های غیر محسوس و هوشمند صورت بگیرد، همچنین قوانین(آیین نامه، بخشنامه) دست و پاگیر و زاید که مانع از خدمات رسانی سریع گمرک می شود از بین برود.»
او در خصوص واردات کالا به کشور نیز خاطر نشان می شود:« 286 شرکت به عنوان بنگاه مجاز اقتصادی شناسایی شده اند که از امسال مزایایی شامل حال آنها خواهد شد تا در حوزه صادرات و واردات از مسیر سبز و زرد می توانند استفاده کنند و از مسیر قرمز خارج می شوند؛ مسیر قرمز مسیری است که کالا کاملا باید کنترل و قرنطینه شود و سازمان های کنترلی مانند استاندارد و سازمان غذا و دارو و وزارت جهاد و... تا زمان جواب آزمایشات، کالایشان برای صادرات و واردات باید در گمرک متوقف شود و بعد از تاییدیه ها به حرکت خود ادامه دهد.مسیر زرد به شکل رندمی کنترل می شود و در مسیر سبز تنها اسناد مورد بررسی قرار می گیرد. از دیگر مزایای خدمات گمرکی ترخیص نسیه و حمل یکسره کالا و استفاده از تضمین های یکساله به جای کوتاه مدت به خصوص برای شرکت های دانش بنیان است. همه این خدمات برای سرعت بخشیدن به خدمات گمرکی است و ما نیز در گمرک کشور در سالی که جهش تولید از سوی رهبر انقلاب نامگذاری شده است تمامی تلاش مان را برای توسعه صادرات کالاهای تولیدی کشور انجام می دهیم تا قیمت پایین تر و سرعت دسترسی کالای تولیدی کشورمان در بازارهای جهانی امکان پذیر باشد، گمرک کشور برای اینکه جهش تولید را محقق کند زمان 7 روزه صادرات کالا را به یک روز رسانده و واردات مواد اولیه و اساسی را از 26 روز به 4 روز رسانده است و کالاهای خاص را در ایام کرونا توانست در مدت زمان یک ساعت ترخیص کند، در زمان کرونا برخی از کالاها از زمان خرید، ثبت سفارش و تخصیص و تامین ارز، حمل و خروج از گمرکات در مدت زمان 48 ساعت انجام گرفت که یک رکورد مبادلاتی در گمرک صورت گرفته است و به دنبال این هستیم در حوزه صادرات در کوتاه ترین زمان انجام دهیم.»
- پلمپ هوشمند کانتینرها به اجرا در می آید
سخنگوی گمرک به موضوع قاچاق می پردازد، می گوید:« از نظر گمرک ورود کالای قاچاق از مبادی گمرک به داخل کشور باعث می شود که تولید داخلی دچار مشکل شود و هزینه های تولید و صادرات کالای داخلی افزایش قیمت پیدا کند ، بنابراین با هوشمند کردن جلوی ورود قاچاق کالا گرفته می شود، خوشبختانه روند اداری گمرکات کشور دیگر به شکل کاغذی نیست و برای 25 نهادی که با گمرک در ارتباط هستند تمام مجوزها و تاییدیه ها الکترونیکی انجام می شود و امکان جعل این مکاتبات از بین رفته است و گاهی اوقات برای ترخیص یک کالا باید با 50 مجموعه مکاتبه صورت می گرفت که این مکاتبات کاملا الکترونیکی شده است، به طور نمونه در سال گذشته گمرک با بانک 30 هزار مکاتبه داشته که به دنبال این هستیم این مکاتبات زاید حذف شود و به دنبال الکترونیکی کردن و نرم افزاری کردن ترخیص کالا هستیم و تشریفات گمرک را در حال حاضر کاملا به شکل الکترونیکی انجام می دهیم. یکی از خدماتی که این روزها در گمرک در حال انجام است کارشناس مجازی است و تخلف انسانی در این زمینه بسیار کاهش پیدا خواهد کرد.»
آن طور که «لطیفی » می گوید:« گمرکات کشور به تجهیزات پیشرفته هوشمند و الکترونیکی برای کنترل کانتینرها مجهزند و از ایکس ری در حوزه مسافری و کالا استفاده می شود تا اطلاعات را در زمان ورود و خروج مطابقت دهد؛ همچنین پلمپ هوشمند به اجرا در می آید و اگر تغییری در این پلمپ ها صورت بگیرد قابل پیگیری خواهد بود و دیگر سنتی انجام نمی شود و همچنین کنترل از راه دور مسیر کانتینرهای ترانزیت صورت می گیرد و امیدواریم تا شهریور ماه سال جاری تمامی محموله های ترخیصی از گمرک کشور به شکل هوشمند مسیریابی شوند.»
او ادامه می دهد:« خدمات گیرندگان، ترخیص کاران، تجار، دانشگاهیان وهر فردی که با گمرک در ارتباط است می تواند با فعال کردن شبکه اجتماعی گمرک (وی) که به روی تلفن همراه نصب می شود از همه نوع خدمات گمرکی بهره مند شوند، همچنین راه ارتباطی بین فعالان اقتصادی بایکدیگر فراهم می شود و در تلاش هستیم به زودی این خدمات نوین را فعال کنیم.»
- به دنبال کاهش ابلاغیه های دست و پاگیر هستیم
وی خاطرنشان می شود:«برنامه های آموزشی برای کارکنان در نظر داریم تا مسائل روز دنیا را آموزش دهیم و این روزها گمرک کشور به عنوان یکی از گمرکات مهم منطقه محسوب می شود و به کارکنان گمرکات برخی از کشورهای همسایه مانند افغانستان، اقلیم کردستان عراق نیز آموزش هایی را ارائه دهیم. ما تمامی قوانین و کنوانسیون های بین المللی را در گمرکات کشور به اجرا در می آوریم تا تسریع تجارت، تبادل اطلاعات تجاری، همکاری های تجاری ،هماهنگی مرزی و مدیریت یکپارچه مرز صورت بگیرد. همچنین کنوانسیون تیر را برای کشورهای همسایه و کریدور هند، چهاربهار و افغانستان به اشتراک گذاشته ایم و در سال جدید این موضوع فعال تر خواهد شد، ما به دنبال شناسایی و پیگیر کریدورهای جدید با سایر دستگاه ها هستیم تا از ظرفیت های موجود در منطقه خاص جغرافیایی که قرار داریم برای افزایش تبادلات تجاری ، رونق صادرات و افزایش قدرت منطقه ای جمهوری اسلامی ایران استفاده کنیم.»
وی در پاسخ به سوال خبرنگار ما درباره اینکه چرا هر نهادی به خودش اجازه می دهد به گمرک کشور نامه ارسال کند و اجازه ورود و خروج کالا را بگرید؟ می گوید:« گمرک در دنیا مسئول تجارت فرا مرزی است و همه سازمان ها باید در مرز تعهد مدیریت گمرکات عمل کنند، اما در کشور ما 25 دستگاه وجود دارد که هرکدام به شکل جزیره ای عمل می کنند و این نوع عمل کردن درست نیست، گرچه این نهادها نیز تصور می کنند که آن نوع فعالیت که انجام می دهند برای صادرات و تجارت کشور مناسب است و اقدام به مکاتبه با گمرک می کنند، اما واقعیت این است که در دنیا برای سرعت بخشیدن در تجارت مدیریت واحد مرزی یا مدیریت هماهنگ مرزی اجرا می شود و ما به دنبال این هستیم که به آن برسیم. متاسفانه حجم انبوهی از قوانین برای گمرک کشور وجود دارد و برخی از این قوانین با یگدیگر تناقض دارند؛ گاها برخی از سازمان ها دچار مشکل می شوند و با تاخیر اقدام به ترخیص کالایی می کنند و بازار داخلی با مشکل مواجه می شود نامه ای ارسال می کند به گمرک و در خواست خروج کالا بدون تامین و ارائه ارز می دهند و در اینجا گمرک به قوانین توجه می کند و کاری به دستورالعمل و بخشنامه ها ندارد.»
او ادامه می دهد:« در سال جاری معاونت محترم فنی ، منابع و فناوری گمرک کشور با سازمان های همجوار در تلاشند تا این نوع موارد برطرف شود، اگر ما می خواهیم تسهیل گری کنیم باید سنگ جلوی راه تجارت را برداریم و سلیقه ای اگر کنترل انجام شود تجارت به حرکت در نخواهد آمد و اگر سایر نهاد ها می خواهند در امور گمرک دخالت کنند، آن وقت گمرک پاسخگو نخواهد بود.»
- نیاز گمرکات کشور به 50 دستگاه ایکس ری
سخنگوی گمرک کشور در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار ما درباره اینکه چه تعداد گمرک در کشوروجود دارد و چه تعداد دستگاه بازرسی روز دنیا در آن ها مستقر است؟ می گوید:« ما در کل کشور 135 گمرک داریم، برخی از این گمرک ها به شکل اداره کل، برخی به شکل مدیریت و تعدادی نیز گمرک خانه های قدیمی هستند که برخی به شکل سنتی و بازارچه و برخی با تردد اندکی اداره می شوند و برخی دیگر از گمرکات به عنوان مهم ترین گمرک کشور به حساب می آیند مانند گمرک شهید رجایی، بازرگان ، تهران، بوشهر، بندر امام و...که تمامی گمرکات اصلی و پر تردد مجهز به ایکس ری کامیونی و پالت دار و مسافری است که در حال حاضر 20 دستگاه اسکن کامیونی در کشور فعال است و 5 دستگاه قرارداد جدید با وزارت دفاع بسته ایم، 3 دستگاه قرارداد با بخش خصوصی بسته ایم و یک قرارداد برای لاین اضافه بندر شهید رجایی با یک شرکت دانش بنیان بسته شده است و امیدواریم امسال به بهره برداری برسد و یک دستگاه در گمرک بازرگان امسال اضافه می شود، البته ما مشکلاتی در ایکس ری های خارجی داریم مانند سیلی که در سال گذشته در مرز دوغارون در مرز خراسان و افغانستان به وجود آمد و یک دستگاه ایکس ری آلمانی از بین رفت و هیچ کاری نتوانستیم انجام دهیم، اما الان ایکس ری ها به شکل بومی سازی توسط محققان کشورمان تولید و راه اندازی شده است. در حال حاضر گمرک کشور به 30 تا 50 دستگاه ایکس ری نیاز دارد و در صورت تامین این تعداد دستگاه گمرک ما کاملا به شکل مکانیزه خواهد شد و حاضر هستیم در این زمینه با سرمایه گذاران همکاری داشته باشیم و این کار کاملا توجیه اقتصادی دارد؛ ابتدا سرمایه گذار برای خرید این دستگاه باید سرمایه معادل 20تا40 میلیارد تومان برای خرید این دستگاه هزینه کند.»
- قاچاق کالا در گمرکات صورت نمی گیرد
لطیفی در پاسخ به سوال دیگر ما درباره اینکه برخی معتقد هستند که 95 درصد قاچاق به کشور از مبادی رسمی کشور صورت می گیرد، آیا این موضوع صحت دارد؟ پاسخ می دهد:« اول باید بگویم که ستاد قاچاق کالا معتقد است حدود 12 هزار میلیارد تومان قاچاق داشته ایم، اما گزارش دیگر ارائه می شود که 25 هزار میلیارد تومان که این ارقام منتشر شده مربوط به سال 95 و 96 است، دوم اینکه گمرک کشور تا این لحظه چنین گزارشی را رویت نکرده است و فعلا یک ادعاست و سوم اینکه آن زمان گمرک به شکل سنتی و کاغذی اداره می شد و این روزها گمرک کشور کاملا به شکل مکانیزه اداره می شود و کاملا خدمات گمرک این روزها متفاوت است.
چهارم اینکه تجهیزات و نیروی انسانی و قوانین درگمرک طی دو سال اخیر تغییر کرده است و اینکه نوع صادرات و واردات تغییر کرده است، تا سال 97 ارز یک قیمت بود و هر نوع کالایی وارد کشور می شد و بعد از آن انبوهی از کالاهای ممنوعه داریم، ما سال گذشته 35 میلیون تن واردات داشته ایم که 25 میلیون تن از این حجم کالای اساسی بوده است و مانند سال های قبل نیست که خودرو، لوازم آرایشی و به عبارتی کالای لوکس نداشته ایم و بیشترین واردات مربوط به کالای اساسی بوده است، واردات ما این روزها گندم، جو، برنج، روغن و... است.»
وی می افزاید:« درمورد قاچاق کالا از طریق گمرکات آمده که پیش اظهاری یا کم اظهاری صورت گرفته است که قانون را تفسیر کردند و تخلف را با قاچاق عنوان می کنند، البته وجود دارد که در استاد کالا واردات با محتوای واقعی کانتینر متفاوت باشد که این روش برای زمانی است که ما ارز زیادی داشتیم.
او ادامه می دهد:«یک زمانی تجار با ارز 4 هزار و 500 تومانی عنوان می کردند بیشترین حجم قاچاق کالا مربوط به پوشاک و کفش است، اما ارز که 14 هزار تومان می شود واگر شاخص جهانی برای تولید کالا را در نطر بگیریم حقوق دستمزد ما یک چهارم کاهش پیدا کرد و هزینه های انشعابات مصرفی تغییر نکرده است و تنها می ماند مواد اولیه است که در مجموعه هزینه تولید در کشورمان نسبت به دیگر کشورها پایین تر است و در حال حاضر مزیت صادراتی به مراتب بهتر از واردات است، بنابراین قاچاق کالا این روزها معنی پیدا نمی کند، چرا که لباسی که قبلا از چین خریداری می شد 15 هزار تومان به دلار این روزها باید 70 هزار تومان پول پرداخت شود در حالی که در داخل کشور با 40 هزار تومان می توانند تولید کنند، مصداق کاهش قاچاق کالا را می توانیم روی بالا رفتن تولید پوشاک در کشور عنوان کنیم به گفته رئیس اتحادیه تولید کنندگان پوشاک افزایش قیمت ارز 30 درصد تولیدات این صنعت را افزایش داده است، البته تولیدات مارک دار خارجی که وارد کشور می شود احتمالا از طریق کولبری، ته لنجی باشد که حجمی ندارد و تنها قیمت آن بالاست.» (منبع: اسکناس)