تشریح علت فیلتربودن فیس‌بوک
کارشناس تعیین مصادیق محتوای مجرمانه بر این عقیده است که شبکه‌های اجتماعی می‌توانند اثر خوبی در مقابله با جنگ نرم داشته باشند اما نه در زمانی که عمده محتوای آنها مضر است و ممکن است برخی افراد را آماده پذیرش افکار وعقاید باطل خود کند.
حجت‌الاسلام سیدمحمدرضا آقامیری در گفتوگو با خبرنگار فناوری اطلاعات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)،درباره گسترش روزافزون شبکه‌های اجتماعی و رویکردهای تعامل محورانه آنها با کاربران دنیای مجازی اظهار کرد: با توجه به اینکه تکنولوژی هم می‌تواند آثار تخریبی داشته باشد و هم سازنده، می‌توان به نسبی و اعتباری بودن موضوعیت آن پی برد به نحوی که اگر ابزار نوین راهی برای توسعه علم و فرهنگ باشد، می‌توان بسته به استفاده و کارکرد آن که اگر در جهت مثبت و یا منفی باشد، آثار متفاوتی را برای آن متصور شد.
او گفت: به عنوان مثال از یک میکروفن هم می‌توان استفاده‌های مثبت داشت و هم منفی که در راستای کارکرد مثبت، توسعه فرهنگ از طریق تدریس و پرورش نفوس انسانی صورت می‌گیرد و از بعد منفی می‌توان به تخریب شخصیت یک رقیب انتخاباتی اشاره کرد و یا با آن ابزار به توسعه و بسط افکار انحرافی پرداخت. در کل، بحث رسانه به همین شکل است؛ وقتی رسانه با قالب‌های جدید به میدان می‌آید، کماکان می‌تواند زمینه را برای استفاده‌های منفی و مثبت باز بگذارد.
کارشناس تعیین مصادیق محتوای مجرمانه خاطرنشان کرد: طی دو دهه گذشته شاهد حضور اینترنت در کشور بوده‌ایم که همراه خود جریانات تلخ و شیرینی را به ارمغان آورده است، در حالی که ما پیش‌بینی برای فن‌آوری‌های نو، همواره نداشته‌ایم و در اینترنت نیز چون سایر تکنولوژی‌ها، تمهیدی برای آن نیندیشیده بودیم.
او معتقد است که بعد از پیدایش اینترنت کم کم با مفهوم آن آشنا شدیم و این در حالی بود که توسعه قارچ‌گونه آن در جای جای کشور موجب برخی نگرانی‌ها و دغدغه‌ها شده بود و البته عمده دغدغه به دلسوزان نظام مربوط بود تا وسیله‌ای نشود که فرهنگ را از شمایل ملی خارج کند و به ناکجاآباد رهنمون سازد و درحقیقت شناخت ما از این تکنولوژی و توسعه آن همگام نبود و این همان چیزی است که نگرانی‌ها را موجب گردید.
وی خاطرنشان کرد: در اینترنت چند موضوع مطرح است؛ یکی پهنای باند و حضور در این شاهراه ارتباطی که عمدتاً بحثی سخت‌افزاری است و دیگری این که با توسعه این بستر، هر کاربری می‌تواند در این شاهراه حضور داشته باشد، حال یا حضوری پررنگ و فعال و یا حضوری کاملا تاثیرپذیر و منفعلانه.
او گفت: وجود این شاهراه بزرگ نقل و انتقال داده در کشور و حضور ما در این شاهراه، کاربران ایرانی را صرفا به یک مصرف‌کننده اینترنتی تبدیل کرده بود و نباید از یاد برد که حضور فعال و تاثیرگذار در این شاهراه، راهی نداشت، جز ایجاد سایت‌ها و پایگاه‌هایی که چندان هزینه‌ای نیز در بر نداشت اما می‌توانست در بستر تبادل محتوا موثر واقع شود.جذب مخاطب از خصوصیات بارز رسانه اینترنت است و رونق آن به سلیقه تولیدکنندگان محتوا و مدیران وب سایت‌ها بستگی دارد.
* تعامل مجازی عامل جذب مخاطب
آقامیری ادامه داد: البته تاثیرگذاری در اینترنت تا زمان یک سویه بودنش همراه با سختی‌های خاص خود بود که چندان جای پیشرفتی نداشت چراکه هر یک از مراحل تحقیق، تایپ، ویرایش و مراحل دیگر هزینه‌زا بود و در انتها نیز تاثیری را که باید، نداشت. حال این رویه به دو سویه شدن برای توسعه بستر تعاملی و تاثیرگذاری بیشتر نیاز داشت تا بتواند نظر کاربران را بیش از پیش جلب کند.در کشور ما نیز این روند دو سویه و تعاملی به تحقق پیوست و بحث تولید اطلاعات، توسط سازمان‌ها، ارگان‌ها و... طی چند سال اخیر با ظهور شبکه‌های اجتماعی به دست کاربران نیزافتاده است.
* تمامی شبکه‌های اجتماعی خط قرمز دارند
او درباره روند فعالیت شبکه‌های اجتماعی تصریح کرد: در این شبکه‌ها، تنها بستر و عرصه‌ای برای فعالیت واگذار می‌شود و بنابر آن، چارچوبی برای فعالیت‌ها در نظر گرفته می‌شود که همه باید در این چارچوب فعالیت کنند و البته مساله عمده، بحث تولید اطلاعات است که در شبکه‌های اجتماعی توسط کاربر صورت می‌گیرد و این مهمترین دلیل انگیزه حضور کاربران در این شبکه هاست، در حقیقت یک نوع هویت‌بخشی نیمه کاذب برای کاربران صورت می‌گیرد که باعث حضور پررنگ آنان در این عرصه می‌شود.
قائم مقام موسسه فرهنگی تبیان درباره این که برخی شبکه‌های اجتماعی، شعار آزادی بیان را دارند افزود: چارچوب در شبکه‌های اجتماعی چه خارجی و چه داخلی به صورت جدی مطرح است و برخی هم که می‌گویند ما چارچوبی نداریم، جلوی انتشار برخی مطالب را در بسیاری از موارد می‌گیرند؛ حال ممکن است کاربر بتواند در این راستا به هر که و هرچه بخواهد، توهین کند، یا هر که را که بخواهد تخریب و به همه اشخاص و چهره‌های ملی و حتی به مراتب بالاتر نیز افترا بسته و توهین کند بدون این که کوچک‌ترین مشکلی داشته باشد اما اگر کمی پایش را از خطوط قرمزی که آنان دارند، فراتر نهد، جلوی فعالیتش را می‌گیرند. به طور مثال؛ هر فعالیتی که طرح هولوکاست را در برخی شبکه‌های خارجی، مطرح کند، محکوم به از دست دادن امکان فعالیت در آن شبکه اجتماعی است.
*جهت‌دهی اطلاعات شبکه‌های اجتماعی
او گفت: غرض از ایجاد شبکه‌های اجتماعی، محور قرار دادن کاربر در سایتهای اینترنتی است، حال بماند که در ظاهر کاربران معمولی، تولیدکنندگان اطلاعات هستند اما در پشت قضیه جهت‌دهی در انتشار اطلاعات وجود دارد.
وی درباره نحوه جهت‌دهی به انتشار این اطلاعات خاطرنشان کرد: جهت‌دهی، این گونه است که به‌عنوان مثال اگر در موتور جست‌وجویی، عبارت تاریخچه "شیطان‌پرستی" جست‌وجو شود، مرحله بعدی که عبارت "شیطان" وارد مرورگر و کادر جست‌وجوی همان موتور جستجو شود، براساس الگوریتم‌های در نظر گرفته شده، اصول و تاریخچه شیطان‌پرستی به صورت ریز و با جزییات حتی براساس مناطق و آداب و رسوم هر ملتی لیست می‌شود و این همان جهت دهی و اغوای کاربران است که با لطافتی خاص و روشی نامحسوس رخ می‌دهد.
آقامیری گفت: این شیوه جست‌وجو و آرایش لیست به همین گونه در شبکه‌های اجتماعی نیز وجود دارد و به این ترتیب ناخودآگاه کاربر را به سمت آیین و طرز تفکرهای خاص سوق می‌دهد، حال ممکن است که کاربر هدفش از جست‌وجوی چنین عبارتی، دیدگاه قرآن نسبت به شیطان‌پرستی بوده است، نه حضور در جمع شیطانی آنان.
* جهت‌دهی دموکراسی در فیس‌بوک
او با بیان اینکه شبکه‌های اجتماعی بسیار خوب‌اند چراکه تعاملی و کاربر محور هستند اما دموکراسی را جهت می‌دهند و با تاکید بر اختلالاتی که اینگونه شبکه‌ها می‌توانند در بنیان افراد به وجود آورند، گفت: ارتباط با این شبکه‌ها موجب می‌شود کاربر برروی شالوده خانوادگی خود پا بگذارد و پایه‌های خانواده به عنوان مهمترین ارکان هر جامعه، سست شود.
کارشناس کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه تصریح کرد: این شبکه‌ها به دلیل این که مجالی ایجاد می‌کنند تا در موضوعی واحد، تمامی محتوای مربوطه، جلوی دیدگان کاربر نقش بندد، موجب بروز دو اشکال می‌شوند؛ یکی قرار گرفتن در مقابل انبوهی از اطلاعان درهم و غربال نشده و دیگری قرار گرفتن در مقابل اطلاعاتی که درک آن از حد کاربران بیشتر است، بنابراین توجهی به ظرفیت‌ها و عقل کاربران ندارند و همین موجب می‌شود که درک و هضم این مطالب برای عده‌ای سخت باشد.
*محتوای سنگین موجب امراض لاعلاج
او با بیان اینکه تا پیش از مطالعه منطق نمی‌توان به مطالعه فلسفه روی آورد، تاکید کرد: وزن برخی مطالب نیز مانند غذا سنگین است که اگر معده نتواند آن را هضم کند، پس می‌زند؛ حال محتوای برخی از این شبکه‌ها هم اینگونه است.
وی با بیان اینکه در حال حاضر برخی از این شبکه‌ها تا 11 برابر ایران، جمعیت دارند و از آن مهم‌تر اینکه کاربران گوناگون با فرهنگ‌ها و زبانهای مختلف و در اقلیم‌های متفاوت در این شبکه حضور دارند که حرف‌ها و نظرات آنها با یکدیگر در یک راستا نیست و این شاید به بروز یک عدم اعتدال در جوامع مختلف کمک کند.
*شبکه‌های اجتماعی و محیط ناهمگن
آقامیری با اشاره به اینکه درصد قابل توجهی از دوستی‌ها در این محیط همگن نیستند، اذعان کرد: به دلیل حضور در یک فضای تکنیکی و تعاملات گسترده، برخی عقاید در اذهان افراد رسوخ می‌کند و موجب تغییر نگرش در آنها می‌شود که وقتی فرزند یک خانواده در منزل و جمع خانواده سخن می‌گوید، پدر و مادر می‌گویند که این حرف‌ها از او نیست و این می‌تواند یک خطر جدی باشد.
* فیس‌بوک گریبان‌گیر کاربران
این کارشناس درباره دلایل مسدود کردن دسترسی به این شبکه‌ها که با شعارهای دموکراسی‌گرایانه، توسعه یافته‌اند اظهار کرد: این شبکه‌های خارجی در حال حاضر گریبان‌گیر کاربران ما شده است در حالی که در داخل هم اگر شبکه‌هایی با این اهداف، ایجاد شوند و خارج از منشور حرکت کنند، لازم است جلوی فعالیتشان گرفته شود.
او گفت: در پشت شبکه‌های اجتماعی خارجی، نظام‌های قدرتمندی حضور دارند و عمده دلیلی که باعث این شد، جلوی فعالیت اینگونه شبکه‌ها در ایران گرفته شود این بود که دیر به فکر افتادیم؛ البته در حال حاضر هم شبکه‌هایی در داخل همچون چارباغ، کلوب، پارسی بلاگ و پرشین بلاگ،حضور دارند که همین فعالیت‌ها را با نظارت بهتر و بیشتر انجام می‌دهند که توصیه ما حضور کاربران ایرانی در این شبکه‌هاست.
*جاسوس الکترونیکی در کمین
کارشناس تعیین مصادیق محتوای مجرمانه گفت: در گذشته اگر کشورها برای دسترسی به اطلاعات محرمانه سیاسی، اقتصادی و یا نظامی دیگر کشورها، جاسوسانی را تربیت می‌کردند و به آنجا می‌فرستادند و آنها نیز برای دسترسی به اطلاعات، مرگ را به جان می‌خریدند، امروزه این روال تغییر کرده است و این جاسوسی از طریق بسترهای الکترونیکی صورت می‌گیرد.
وی درباره برخی چهره‌های سیاسی و سابقه خرابکاری آنها در دسترسی به اطلاعات محرمانه دیگر کشورها گفت: افراد مشهور سیاسی کنونی در گذشته به وسیله عکاسی، جاسوسی می‌کردند و این نشان‌دهنده اهمیت اطلاعات حساس و ضروری است که افراد بسیاری در به دست آوردن آن از همه چیز، مایه می‌گذاشتند و اکنون برخی از اطلاعات حساس نظامی کشورها از طریق شبکه‌های اجتماعی فاش شده و می‌شود.
او گفت: تهدید دیگر شبکه‌های اجتماعی، بر هم زدن بنیان خانواده‌هاست؛ چراکه هر شبکه‌ای، براساس ساختار، منشور خاص و اصطلاحات رایج خود را دارد و موجب می‌شود که وابستگی به آن قالب برای کاربران به وجود آید و اصطلاحات رایج آن نیز روز به روز گسترش یابد و موجب شود که تفریح کاربران با دوستان اینترنتی باشد و ارتباطات فیزیکی و دوستانه و محفل‌های صمیمانه، تبدیل به ارتباطات مجازی با دیالوگ خاص خود شود.
آقامیری درباره دیگر اختلالات شبکه‌های تعامل‌محور یادآور شد: اختلال در نظام اجتماعی ملی، نیز یکی دیگر از مشخصات شبکه‌های اجتماعی بیگانه است و دلیل عمده بسته بودن برخی از آنها در ایران همین است، چراکه اشاعه‌دهنده تصاویر مبتذل هستند، مقدسات و نظام اجتماعی ملی را مسخره می‌کنند و فرهنگ و زن و مرد ایرانی را به سخره می‌گیرند.
او درباره این که با وجود بسته بودن این شبکه‌ها، عده‌ای از طریق نوپروکسی‌ها به باز کردن آنها اقدام می‌کنند گفت: به دلیل این که برخی از این سایت‌ها از درگاه ورودی فیلتر هستند، عده بسیاری برای باز کردن آن تلاش نمی‌کنند و با دیدن بسته بودن آن دیگر مبادرت به باز کردن صفحه نمی‌کنند اما عده‌ای هم به دنبال برخی راهها می‌روند که ممکن است حتی قانونی نباشد.
* شبکه‌های اجتماعی رصد می‌شوند
کارشناس تعیین مصادیق محتوای مجرمانه درباره استفاده از ظرفیت‌های این شبکه و اعمال خواسته‌های خود و صادرات افکار و عقاید ایرانی اذعان کرد: فعالیتهای خوبی بر بستر این شبکه‌ها می‌توان انجام داد که سازمان‌های مربوطه نیز مشغول چنین کاری هستند؛ ما می‌توانیم اطلاعات به دست آمده از سایر کشورها از طریق درگاه اینترنتی را دسته‌بندی کنیم و از مجموع تمامی اطلاعات کسب شده، می‌توانیم تاثیر تامی بر مجرای محتوای اینترنتی کشور داشته باشیم.
آقامیری درباره این که چرا دسترسی به این شبکه برای دسترسی هرچه بیشتر به اطلاعات دیگر کشورها بازگذاشته نمی‌شود، خاطرنشان کرد: می‌توانیم با اتخاذ تدابیری فعالان خارج از چارچوب را به این حوزه سوق دهیم و فعالیتهای آنها را با دیدگاه‌های روشنی که به آنها می‌دهیم، هدایت کنیم.
او افزود: وظیفه ما این است که مردم را از معرض تهدیدات خارج کنیم و به همین دلیل نمی‌توانیم شبکه را برای دسترسی عموم باز بگذاریم چراکه اگر دسترسی برای همگان آزاد باشد، به همان مثال عدم هضم مطالب توسط برخی می‌رسیم اما در عین حال باید برای فعالیت افراد فرهیخته چاره‌ای اندیشید.
وی درباره علت فیلتر بودن برخی سایتهای اجتماعی گفت: گاهی اوقات مجبوریم برای برخورد با برخی مسائل، رویکرد حذفی داشته باشیم و این کار ضرورت دارد چراکه صلاح عموم در آن است و مصلحت کشور نیز در آن نهفته است که البته این عمل در مقابل برخی شبکه‌ها که با هدف تخریب و ضربه زدن به میدان می‌آیند اتخاذ می‌شود.
آقامیری درباره فرهنگسازی برای استفاده از چنین محتواهایی گفت: مقدمه ضروری فرهنگسازی، برخوردهای حذفی است به عنوان مثال اگر مردم در حال حاضر کمربند ایمنی خود را در وسایل نقلیه می‌بندند و یا از چراغ قرمز عبور نمی‌کنند به خاطر این است که جریمه‌ها بالا رفت و هنجارها جدی‌تر گرفته شد و اکنون به فرهنگ تبدیل شده است.
او تصریح کرد: در حال حاضر می‌بینیم که در حوزه قوانین راهنمایی و رانندگی فشار جریمه‌ها باعث فرهنگسازی شد و تنها عده کمی هستند که به اجبار قوانین را رعایت می‌کنند و دقیقا همان‌هایی هم هستند که باعث تخلفات عمده و اتخاذ قوانین همگانی هستند.
این کارشناس افزود: برخوردهای حذفی تنها مختص کشور ما نیست و کشورهایی همچون چین نیز فیلترینگ را به شدت اعمال می‌کنند و البته در آمریکا و دیگر ممالک نیز برخی سایتهای پورنو و سیاسی فیلتر می‌شود.
حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمحمدرضا آقامیری با اشاره به این که شبکه ملی اطلاعات امری امکان‌پذیر است، درباره تاخیر در راهاندازی این شبکه اظهار کرد: از هم گسیختگی نظام تولیدکنندگان اطلاعات عامل عمده‌ای بوده که موجب این تاخیر شد چراکه اگر این بخش‌ها طی 10 سال گذشته دست به دست هم می‌دادند تا چنین شبکه‌ای ایجاد شود تاکنون به مرحله بهره‌برداری رسیده بودیم.
وی خاطرنشان کرد: ایجاد چنین شبکه‌ای تعلق به سایتهای خارجی را از بین می‌برد و به صراحت می‌گویم که اگر شبکه داخلی به معنای واقعی و به قیمت اندک در برابر اینترنت گرانقیمت عرضه شود، اکثر مردم تمایل به تعامل با این سرویس داخلی را خواهند داشت.
او با اشاره به این که در موسسه تبیان دیتاسنترهای (مرکز خدمات داده‌های اینترنتی) عظیمی را راهاندازی کرده‌ایم خاطرنشان کرد: یکی از مراحل فرهنگ سازی این است که به تمام سازمان‌ها و ارگان‌های داخل کشور اعم از دولتی و خصوصی، اطلاع‌رسانی‌های لازم در جهت انتقال میزبانی‌هایشان از خارج کشور به داخل انجام شود و این امکان هم‌اکنون در موسسه تبیان و برخی شرکت های داخلی ایجاده گردیده است.
وی درباره انتقال میزبانی‌ها به مراکز داده این موسسه گفت: تفاهم نامهای با معاونت امور مطبوعاتی وزارت ارشاد به امضا رسیده است که در این راستا قرار شد پشتیبانی از سرورهای موسسات فرهنگی به این موسسه منتقل شود که متاسفانه در حال حاضر این تفاهمنامه عملیاتی نشده است، امید می‌رود با عملیاتی شدن این تفاهمنامه گام مهمی در راستای تحقق شبکه اطلاعات ملی برداشته شود.
این کارشناس درباره شباهت شبکه ملی اطلاعات و رسالت پایش فضای وب تصریح کرد: این شبکه به هیچ عنوان مفهوم فیلترینگ ندارد چراکه مقوله‌ای جداست و باید دانست فیلترینگ و پایش تنها برروی فضای اینترنتی عملیات می‌کند و شبکه‌ای که از آن به‌عنوان شبکه ملی اطلاعات یاد می‌شود، نیازی به نظارت ندارد.
آقامیری با تاکید بر این که افزایش امنیت تبادل اطلاعات و کاهش هزینه‌های سربار و همچنین هزینه‌های ترافیک بین‌الملل و صرفه‌جویی در خرید محتوای اینترنتی خارجی و تولید اطلاعات داخلی و چرخش آن در داخل کشور و حتی صدور اطلاعات به خارج، از جمله ویژگی‌های شبکه ملی اطلاعات است، یادآور شد: اینترنت در حال حاضر اختلالات و مخاطرات خاص خود را دارد چراکه هر از گاهی چند، شاهدیم که مثلاً کابل‌های انتقال اطلاعات قطع می‌شود و یا اتفاق دیگری برای اینترنت کشور رخ می‌دهد! اما با ایجاد شبکه ملی اطلاعات در کنار این شبکه بزرگ، دیگر چنین اختلالاتی را شاهد نخواهیم بود.
وی ادامه داد: علاوه بر این که باید دانست برخی سرویسهای فعال و موجود برروی اینترنت همچنان برروی شبکه ملی اطلاعات قرار خواهد داشت مثل موتورهای جست‌وجویی که با راهاندازی شبکه ملی اطلاعات الگوریتم‌های خاصی به آن داده می‌شود که تنها در حیطه‌های مشخص و چارچوبهای معینی قابلیت ارائه خدمات را دارند. با طراحی کش سرورهایی برروی خروجی اینترنت، امکان اتصال کاربران شبکه ملی اطلاعات به اینترنت را می‌توان محقق ساخت.
وی همچنین درباره اتخاذ روش فیلترینگ و محدودیتهای مستقیم برای کاربران اینترنتی خاطرنشان کرد: نظارت برروی اینترنت، بدون فیلترینگ، نشدنی است و به لحاظ ارتباطی که با اطلاعات سایر کشورها دارد باید امر فیلترینگ را اتخاذ کرد تا فعالیتهای افراد و کاربران برروی این شبکه با مشکلی مواجه نشود.
این کارشناس گفت: سیستم فیلترینگ کشور طبیعتا یک سری مشکلات را به دلیل هوشمندی دارد چراکه در این نوع فیلترینگ عملیات توسط دستگاه صورت می‌گیرد و به همین دلیل در بسیاری از مواقع مسدودسازی با استفاده از روشهای دستی اتخاذ می‌شود. اما باید دانست که به زودی سیستمی باید طراحی شود که الگوریتم‌های دقیق و هوشمند را پشتیبانی کرده و به ایفای نقش در حوزه فیلترینگ بدون خطا بپردازد.
آقامیری درباره ضابطه‌های موجود برای فیلترینگ در کشور گفت: بر اساس قانون جرایم رایانه‌یی، مصوب مجلس شورای اسلامی، ماده 21، کلیه ارایه‌کنندگان خدمات دسترسی باید به پالایش فضای اینترنتی خود اقدام کنند و درصورت تخطی از ارائه خدمات آنان جلوگیری می‌شود و همچنین بر اساس ماده 22 قانون مذکور ، کارگروه مشارالیه مسوولیت رسیدگی به سلامت فضای اینترنتی و مجازی کشور را برعهده دارد و در ماده 23 مراکز ارائه خدمات داده‌های اینترنتی داخلی (دیتاسنترها) نیز موظف به تبعیت از همین کارگروه هستند.