معمای اختلال اینترنت و توسعه در خاورمیانه
علی شمیرانی – در سال 2022، دنیا شاهد 114 خاموشی اینترنت توسط دولت‌ها در 23 کشور بوده که بیش از 24.7 میلیارد دلار ضرر در پی داشته است. به گفته گروه Top10VPN، امسال حداقل 81 خاموشی در 14 کشور رخ داده که هزینه آن حدود 2 میلیارد دلار بوده است.
نادین ابراهیم در گزارشی در سی‌ان‌ان نوشت، مارک اوون جونز، دانشیار دانشگاه حمد بن خلیفه قطر و متخصص اطلاعات نادرست (disinformation) دیجیتال معتقد است قطع شدن اینترنت، تاثیر مخربی بر اقتصاد دارد و منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در این زمینه، وضعیت خوبی ندارند.
بر اساس تخمین Top10VPNکه یک گروه تحقیقاتی حفظ حریم خصوصی دیجیتال است، قطعی اینترنت در سال گذشته، میلیاردها دلار برای جهان هزینه داشته است.
به گفته این استاد دانشگاه، خاموشی اینترنت در خاورمیانه به‌ویژه در زمان ناآرامی‌ها یا اعتراضات اجتماعی مرتبط بوده است. وی به سی‌ان‌ان می‌گوید: «این منطقه، قطعا یکی از بدترین مناطقی است که در آن، اینترنت قطع شده است.»
بر اساس بررسی‌های Internet Society که یک نهاد غیرانتفاعی بین‌المللی در حوزه دفاع از اینترنت است، برآورد می‌شود قطعی طولانی‌مدت اینترنت ایران بین 16 تا 23 نوامبر 2019 (آبان 1398)، بیش از 33 میلیون دلار ضرر اقتصادی به این کشور وارد کرده است.
هانا کِریتِم، مشاور ارشد Internet Society معتقد است برای محاسبه هزینه، این گروه، متغیرهایی مانند اندازه اقتصاد و میزان اتکای کشور به فناوری را درنظر می‌گیرد.
به گفته وی، هر کشوری شاهد زیان‌های اقتصادی در درجات مختلف است.
اینترنت به عنوان امتیاز، نه حق!
از دیدگاه کریتم، اینترنت برای حوزه‌های مختلف اقتصادی اعم از خدمات حمل‌ونقل و تحویل غذا تا تراکنش‌های بانکی و کسب‌وکارها حیاتی است.
به گفته وی، هرچند ارقام ذکرشده درباره زیان اقتصادی به دلیل خاموشی اینترنت، تخمینی هستند و لزوما داده‌های زمان واقعی را منعکس نمی‌کنند اما هدف این داده‌ها نشان دادن این موضوع است که خاموشی اینترنت، یک رویکرد بدون هزینه در اختیار دولت‌ها نیست.
کشورهای خاورمیانه، سابقه قطعی اینترنت را دارند اما این خاموشی برای آنها هزینه دارد.
این کشورها، زمانی که از سوی مردم احساس خطر می‌کنند، اغلب به قطعی اینترنت مبادرت می‌ورزند.
این موضوع، شاید به بهترین وجه در جریان اعتراضات در برخی کشورهای عربی در سال 2011، نشان داده شد که مهم‌ترین چالش برای حاکمان منطقه در دهه‌های گذشته بود. در آن زمان، دولت‌های لیبی، مصر، سوریه و بحرین، دسترسی به اینترنت را به شدت محدود کردند.
تمرین و تداوم این خاموشی‌ها همچنان ادامه دارد. از آن زمان تا کنون، عراق و الجزایر، دسترسی به اینترنت را برای جلوگیری از تقلب در طول امتحانات محدود کرده‌اند.
سال گذشته نیز ایران به دلیل مواجهه با اعتراضات گسترده، اینترنت را قطع کرد.
با این حال، چنین اختلالاتی بدون هزینه نیست. یک گروه مدافع اینترنت، راهی برای محاسبه این هزینه ابداع کرده است.
گروه Internet Society، یک سازمان غیرانتفاعی مستقر در آمریکاست که از دسترسی جهانی به اینترنت حمایت می‌کند.
این گروه، اخیرا ابزار جدیدی به نام NetLoss منتشر کرد که خسارت اقتصادی خاموشی اینترنت تحمیلی توسط دولت را محاسبه می‌کند.
گروه Internet Society، پس از ردیابی قطع شدن اینترنت جهانی در سال 2022، دریافت که کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا محدودیت‌های دسترسی به اینترنت را در طول زمان تشدید کرده‌اند.
بر اساس این گزارش، این منطقه در سال 2022، شاهد 37 خاموشی اینترنت در 11 کشور بود که رشد 62 درصدی را نسبت به سال 2021 نشان می‌دهد. دسترسی کمتر به اینترنت، باعث ایجاد نابرابری شده است.
این امر، خاموشی‌های منطقه‌ای تا قطعی پیام‌رسان‌ها و پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی را که معادل 24.3 درصد است، شامل می‌شود.
در سودان، جایی که درگیری خشونت‌آمیز بین ارتش سودان و نیروهای پشتیبانی سریع شبه‌نظامی (RSF) در 15 آوریل آغاز شد، قطعی اینترنت از 19 تا 24 آوریل رخ داد.
برآورد می‌شود این خاموشی، بیش از 3 میلیون دلار برای سودان هزینه داشته باشد. بر اساس داده‌های بانک جهانی، تولید ناخالص داخلی سودان کمتر از 52 میلیارد دلار است. همچنین تعطیلی یک هفته‌ای، برای 560 شغل در این کشور، هزینه در پی داشته است.
به گفته کریتم، این ابزار به سیاستگذاران اجازه می‌دهد تا برخی تاثیرات تصمیمات خود را در ارتباط با دسترسی به اینترنت ارزیابی کنند.
به عنوان مثال، طبق محاسبه‌گر NetLoss، اگر عربستان سعودی، بزرگ‌ترین اقتصاد جهان عرب، اینترنت را به مدت 24 ساعت قطع کند، تقریبا 12 میلیون دلار برای این کشور، هزینه خواهد داشت و حدود 1.83 میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی و 38 شغل را از دست خواهد داد.
در امارات متحده عربی که هاب مالی، تجاری و گردشگری منطقه است، قطع شدن کامل اینترنت، 4.77 میلیون دلار ضرر اقتصادی روزانه و حدود 2 میلیون دلار خسارت در سرمایه‌گذاری خارجی خواهد داشت.
طبق اعلام Internet Society، هیچ‌یک از این کشورها، هرگز قطعی کامل اینترنت را اعمال نکرده‌اند و این دو کشور، دارای خطر خاموشی زیر 10 درصد هستند.
بر اساس گزارش Access Now، یک سازمان غیردولتی که مدافع حقوق مدنی دیجیتال است، هند با 84 تعطیلی در سال گذشته، بیشترین تعداد خانوشی‌های تحمیلی توسط دولت را داشته است.
پس از این کشور، اوکراین و ایران در رتبه‌های بعدی قرار دارند. طبق این گزارش، البته قطع شدن اینترنت در اوکراین توسط نیروهای نظامی روسیه رخ داده است.
کریتم معتقد است در حالی که دولت‌ها، از جمله در خاورمیانه، به دنبال تحول دیجیتال به عنوان ابزاری برای رشد اقتصادی هستند اما هنوز هم این تصور وجود دارد که اینترنت، یک «امتیاز» است، نه یک «حق»!
کریتم می‌گوید: «دولت ها باید تصمیم بگیرند. آیا آنها می‌خواهند در زیرساخت اینترنتی خود اعتماد ایجاد کنند یا قصد دارند از ابزار قطع کردن اینترنت استفاده کنند؟ اما زمان ثابت می‌کند که این کار، آن‌قدر که فکر می‌کنند، در سرکوب اعتراض یا رسیدگی به تقلب در امتحان، موثر نیست.»
جونز نیز معتقد است دولت‌های خاورمیانه، عموما خدمات اجتماعی را «به عنوان آنچه اقتدارگرایی خیرخواهانه تلقی می‌شود» ارایه می‌کنند «اما در عین حال، آنها از هزینه‌های اقتصادی قطع کردن اینترنت آگاه هستند.»
وی می‌گوید: «من فکر می‌کنم هزینه اقتصادی، یک عامل بازدارنده برای قطعی اینترنت است اما فکر نمی‌کنم این عامل بازدارنده، بر این تصور که مسدودسازی اینترنت برای امنیت حیاتی است، غلبه کند.» (منبع:عصر ارتباط)