ماجرای طنزآمیز استخراج رمزارز و دستگیری‌ها
نادر نینوایی – علی شمیرانی - چند هفته قبل از معاون وزیر نیرو خبری منتشر شد که حاکی از استفاده از برق گاوداری‌ها، کارخانه‌های متروکه، شهرک‌های صنعتی، مدارس و حتی مساجد برای استخراج رمزارز بود.
مقامات وزارت نیرو می‌گویند، درصورت عدم شناسایی و برخورد مناسب با این پدیده هیچ بعید نیست که کشور با بحران کمبود برق مواجه شده و در فصل تابستان که نیاز به استفاده از وسایل سرمایشی وجود دارد وزارت نیرو برای تامین برق مسکونی با مشکل مواجه شود.
اظهارات وزیر نیرو در خصوص مصرف بالای برق توسط ماینرها در حالی مطرح می‌شود که در حدود سه سالی هست که استخراج‌کنندگان رمزارز در سایه تعلل‌های غیر قابل پذیرش در قانونمندی مشغول به کار بوده و حتی اخبار فعالیت‌ها و مزارع استخراج رمزارز در رسانه‌های خارجی منعکس شده و از ایران به عنوان بهشت استخراج‌کنندگان رمزارز یاد می‌شود.
اگر این موضوع را که چرا در سنوات گذشته هیچ اقدامی برای رفع این بلاتکلیفی نشده و دستگاه‌های مسوول اعم از دولت، مجلس، بانک مرکزی، وزارت نیرو، وزارت ارتباطات، گمرکات و شورای‌عالی فضای مجازی هیچ کار مثمرثمری در این خصوص نکرده‌اند را کنار بگذاریم اما باید اذعان داشت که زمان اعلام هشدار وزارت نیرو و دستور برخورد با ماینرها شاهد یک وضعیت طنزگونه بوده‌ایم.
از جمله این که **چرا به یکباره امسال، وزارت نیرو از خواب بیدار شده و هشدار می‌دهد که کشور به کارخانه تولید بیت‌کوین تبدیل شده و مشکل قطع احتمالی برق در تابستان امسال، مقصری به نام ماینرها دارد. بماند که برخی از ماینرها مدعی هستند که با هماهنگی کامل ادارات برق کشور اقدام به ایجاد مزارع بیت‌کوین کرده‌اند و حالا از نحوه برخورد وزارت نیرو اظهار تعجب می‌کنند.**
موضوعی که در ادامه این گزارش بیشتر به آن خواهیم پرداخت.
اما وزارت نیرو فعالیت استخراج‌کنندگان رمزارز را غیرقانونی می‌داند و معتقد است آنها از برق رایگان و ارزان برای کار خود بهره می‌برند و از سوی دیگر کار برخورد و دستگیری برخی از گردانندگان مزارع رمزارز در حالی آغاز شده که ظاهرا همه می‌دانند فعالان این عرصه کیستند و در کجا فعالیتشان را انجام می‌دهند.
نمونه‌هایی از دستگیری و برخورد
در هفته گذشته شاهد اخبار گسترده‌ای از برخوردها و دستگیری فعالان عرصه استخراج بیت‌کوین بودیم که در ادامه مروری کوتاه بر این اخبار خواهیم داشت، با این توضیح که دستگیری‌ها و اخبار پیرامون آن هر لحظه در حال افزایش و انتشار است.
**زنجان:** مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق استان زنجان گفت: ۱۶ مزرعه استخراج بیت‌کوین در زنجان با مصرف ۴ مگاوات استخراج شد. به گفته وی کل میزان بار مصرفی کشف شده در این خصوص حدود چهار مگاوات است که این میزان کمتر از مصرف فقط یکی از کارخانه‌های صنایع روی در زنجان است و از ماه‌های گذشته درصدد شناسایی و کشف مزارع استخراج بیت‌کوین هستیم و در این مدت ۱۶ مورد اساسی و درشت از این مزارع شناسایی شده است.
**مشهد:** مدیر روابط عمومی شرکت توزیع برق خراسان با اعلام این خبر که طی 20 روز اخیر 10 مرکز استخراج ارز دیجیتال در خراسان رضوی کشف شده، گفت: کاشمر، فریمان، چناران و باخرز شهرستان‌های هستند که در آنان این کشفیات صورت گرفته است. به گفته وی پس از کشف تخلف، تفاوتی ندارد که مرکز مربوطه دولتی باشد یا خصوصی، با هر دو برخورد صورت می‌گیرد.
**آبادان:** رییس اداره برق آبادان گفت: پس از شناسایی و کشف یک مزرعه ماینر(پایگاه استخراج بیت‌کوین) این واحد از مدار مصرف برق خارج شد. در محل یاد شده تعداد ۹۵ ماینر وجود داشت که ۹۲ دستگاه آن فعال بود و ماه‌ها بود که برای انجام کارشان به شکل بی‌رویه‌ای از برق غیرمجاز استفاده می‌کردند و پس از ورود به محل برخی از افراد شاغل در آن از محل گریختند.
**تهران:** سر کلانتر هفتم پلیس پیشگیری از کشف ۵۷ دستگاه استخراج (ماینر) بیت‌کوین به ارزش شش میلیارد ریال در جنوب پایتخت خبر داد.
**تهران:** شناسایی سه مزرعه بزرگ استخراج رمزارز در تهران- نیروهای عملیاتی و فنی شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ، با رصد و کنترل بار مصرف شبکه توزیع برق و بررسی‌های میدانی، موفق شدند سه مزرعه بزرگ استخراج ارز دیجیتال را که با استقرار در مراکز صنعتی، از برق با تعرفه ارزان برای تولید ارز دیجیتال استفاده می‌کردند، شناسایی کنند. فقط یکی از این مزارع، با مصرف انرژی بالغ بر هفت مگاوات (حدود ۴۰ درصد توان تولید نیروگاه برق‌آبی سد طالقان)، از بزرگترین مزارع کشف‌شده ارز دیجیتال در کشور است.
**رودبار:** دادستان رودبار از کشف و توقیف ۵۰۰ دستگاه استخراج بیت‌کوین یا ارز دیجیتال در این شهرستان خبر داد و گفت: برای عوامل این کار پرونده قضایی تشکیل شده است.
**قرچک:** مدیرعامل توزیع برق شهرستان قرچک گفت: کارشناسان منطقه برق قرچک در بازرسی‌های خود یک واحد دامداری در داوودآباد کشف کردند که اقدام به استخراج ارز دیجیتالی با برق تعرفه کشاورزی می‌کرد.
**آزاد شهر:** دادستان عمومی و انقلاب شهرستان آزادشهر با بیان توقیف 24 دستگاه استخراج ارز دیجیتال (بیت‌کوین) در آزادشهر گفت: این دستگاه‌ها در یکی از واحد‌های تولیدی شهرک صنعتی آزادشهر راه اندازی کرده بودند و با استفاده از برق صنعتی، ارز دیجیتال (بیت‌کوین) استخراج می کردند.
**همانطور که پیداست وسعت و گستره مزارع و فعالان این عرصه تقریبا از پایتخت کشور گرفته تا اقصا نقاط ایران را شامل می‌شود و طبعا این رویش گسترده ظرف یکی دو ماه اخیر رخ نداده که مایه نگرانی و اقدام ناگهانی مسوولان وزارت نیرو شده باشد.**
اطلاعیه عجیب انجمن بلاک‌چین
در حالی که در طول هفته گذشته هر روز خبری تازه از دستگیری ماینرها منتشر می‌شد و بر همین اساس اینطور به نظر می‌رسید که اصولا استخراج رمزارز به دلیل قاچاق بودن ابزار مورد استفاده ممنوع است انجمن تازه‌تاسیس بلاک‌چین اطلاعیه عجیبی صادر کرد و از طرف شرکت‌ها و افراد درگیر در مساله ماینینگ مدعی شد که ماینرها به صورت داوطلبانه در ساعات پیک مصرف دستگاه‌های ماینینگ را خاموش می‌کنند!
در بخشی از اطلاعیه انجمن مذکور آمده است: "اگرچه معتقدیم در اعلام سهم استخراج‌کنندگان ارزهای دیجیتال در بالا بردن مصرف برق کشور و احتمال قطع برق به علت فعالیت آنها اغراق شده اما **با هدف جلوگیری از وارد آمدن کمترین فشار به هموطنان گرامی در فصل تابستان و در جهت همراهی با دولت و وزارت نیرو اعلام می‌کنیم که در ساعات اوج مصرف (از ساعت ۱۰ تا ۱۷ ) دستگاه‌های استخراج ارز دیجیتال خاموش می‌شود که این روند تا پایان روزهای گرم فصل تابستان ادامه می‌یابد. (!)** البته باید یادآور شد در هفته‌های اخیر فعالان صنعت استخراج ارزهای دیجیتال که در شرایط سخت تحریم تلاش دارند با استفاده از فناوری‌های جدید برای کشور ارزآوری داشته باشند، مورد هجمه‌های ناعادلانه و غیرمنصفانه قرار گرفته‌اند. گویا عده‌ای سعی دارند مقصری برای کمبود برق و ناتوانی در تامین پایدار انرژی در فصل تابستان پیدا کنند که امسال این قرعه به نام صنعت استخراج ارزهای دیجیتال افتاده است."
این اظهارات انجمن بلاک‌چین در حالی مطرح می‌شود که اصولا در این روزها پلیس و ماموران قضایی در پی دستگیری ماینرها هستند و بیان این اظهارات به نوعی جنبه‌ای طنزآمیز به ماجرا داده است.
پاسخ وزارت نیرو
وزارت نیرو اما در واکنش با رد ادعای این انجمن مبنی بر خاموش شدن دستگاه‌های ماینینگ در ساعات پیک مصرف می‌گوید که 148هزار دستگاه ماینینگ در حال حاضر مشغول فعالیت هستند.
**نکته طنز ماجرا اینجا است که انجمن بلاک‌چین ظاهرا آمار تولیدکنندگان این صنعت را دارد و به نمایندگی از حداقل بخشی از ماینرها وعده خاموشی در ساعات پیک را داده و از طرف دیگر وزارت نیرو هم تا حد زیادی از تعداد دستگاه‌های ماینینگ فعال آگاه است اما پلیس و دستگاه قضایی به جای مراجعه به این انجمن یا وزارت نیرو و استفاده از اطلاعات آنها، در اقصا نقاط کشور و حتی با دریافت اطلاعات مردمی در حال کشف و برخورد با مزارع استخراج رمزارز هستند.**
در همین رابطه معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی توانیر با اشاره به اینکه نمی‌توان ادعای استخراج‌کنندگان رمزارزها در خصوص خاموش کردن ماینرها در ساعات پیک را پذیرفت، گفته: قطع موقت برق ماینرها آغاز شده است.
وی در پاسخ به این سوال که انجمن بلاک‌چین ایران با صدور اطلاعیه‌ای گفته است استخراج‌کنندگان رمزارزها، ماینرها را در ساعات پیک خاموش کرده‌اند، گفت: به دلیل اینکه این مراکز و استخراج‌کنندگان رمزارزها تحت نظارت ما نیستند، نمی‌توانیم با قطعیت بپذیریم که آنها در ساعات پیک دستگاه‌های خود را خاموش کرده‌اند.
وزارت نیرو دنبال برق یا پول؟
اما بخش دیگری از کلاف سردرگم و طنزگونه برخورد با ماینینگ در کشور به مواضع دوگانه و متناقض مسوولان وزارت نیرو باز می‌گردد.
پیش از این توانیر در اطلاعیه‌ای خطاب به مدیران عامل شرکت‌های برق منطقه‌ای و توزیع نیروی برق ارسال شده و عنوان «خیلی فوری» اعلام کرده بود: ... فعالیت ماینرها در پیک تابستان شرکت‌های توزیع نیروی برق را با مشکل جدی مواجه می‌کنند و مقتضی است برای شناسایی و جمع‌آوری موقت این انشعابات تا زمان تعیین تکلیف قانونی اقدام شود.
اما حالا ظاهرا علت مشکل قطع برق کشور در تابستان، فعالیت مزارع استخراج رمزارز و میزان استفاده برق ماینرها نیست بلکه موضوع بر سر نحوه محاسبه برقی است که استفاده می‌کنند.
سخنگوی صنعت برق در پاسخ به این سوال که آیا فعالیت این صنعت در کشور قانونی است، اظهار داشت: شورای‌عالی فضای مجازی اعلام کرد که این صنعت فعالیت رسمیت دارد و وزارت صنعت، معدن و تجارت هم می‌تواند به آنها پروانه فعالیت بدهد.
وی گفت: **اگر این اقدامات قانونی است طبعا توانیر و وزارت نیرو مشکلی با تأمین برق آنها نخواهد داشت و در همین راستا پیشنهاد محاسبه برق استخراج‌کنندگان رمزارزها با تعرفه برق صادراتی از سوی وزارت نیرو به هیات دولت رفته و در حال بررسی است.**
فعالیت قانونی با دستگاه‌های غیرقانونی؟!
طنز ماجرای استخراج بیت‌کوین اما به همین جا هم ختم نمی‌شود بلکه مساله بعدی به نحوه ورود دستگاه‌های ماینینگ به کشور برمی‌گردد. فارغ از این که روش فعالیت فعالان این حوزه می‌بایست در چه چارچوبی باشد و برق مصرفی آنها براساس چه متر و معیاری محاسبه شود و سهم مالیاتی و اقتصادی کشور از این درآمدها چگونه است، باید گفت که ممنوع بودن واردات دستگاه‌های ماینینگ پارادوکس عجیبی را در حوزه قوانین حوزه ماینینگ در کشور به وجود آورده است.
12 تیر ماه امسال سرپرست واردات دفاتر مناطق آزاد رسما اعلام کرد که تاکنون هیچ دستگاه ماینری از گمرک ترخیص نشده است. این اظهار نظر اما درحالی مطرح می‌شد که درست در همان روز در خبری اعلام شد برای واردات دستگاه‌های ماینر حتی ارز نیمایی نیز اختصاص داده شده است.
اسناد منتشره توسط برخی خبرگزاری‌ها از جمله خبرگزاری فارس و تسنیم گویای آن است که در حال حاضر قسمتی از دستگاه‌های ماینر موجود در کشور از مبادی رسمی و حتی با تخصیص ارز نیمایی وارد کشور شده‌اند.
موضوعی که با سکوت مسوولان مربوطه همراه بود و پاسخی ارایه نشد.
فراموش نکنیم که چندی پیش ابوالحسن فیروزآبادی رییس شورای‌عالی فضای مجازی گفته بود قانونی برای فعالیت ماینینگ در کشور نداریم و به همین دلیل نمی‌توانیم بگوییم آنچه هم‌اکنون توسط عده‌ای از مردم انجام می‌شود خلاف قانون است؛ چراکه قانونی نیست که با آن مغایرت داشته باشد. ابهام بزرگی که در این میان وجود دارد این است که اکثر دستگاه‌های ماینر به صورت غیرقانونی وارد کشور شده‌اند و لذا عمل ماینینگ توسط دستگاه‌های قاچاق صورت می‌گیرد.
به عبارت دیگر و بر اساس اظهارات فیروزآبادی و بر خلاف اظهارات گمرک، تمام دستگاه‌های ماینینگ غیرقانونی وارد کشور نشده و برخی ظاهرا از مسیر قانونی این دستگاه‌ها را به کشور وارد و مشغول به کار هستند.
به هر حال موضوع نحوه واردات دستگاه‌های ماینینگ نیز یکی دیگر از بخش‌های دوگانه و طنز در این پرونده سردرگم محسوب می‌شود.
تسهیلات دولتی برای ماینرها؟
اما پیچیدگی این پرونده باز هم اینجا تمام نمی‌شود. در حالیکه در شبکه‌های اجتماعی ابهامات و شایعات پراکنده‌ای از استقرار رسمی شرکت‌های فعال در استخراج رمزارز در مراکز زیر نظر دولت، دست به دست می‌شد، روزنامه وطن امروز در گزارشی به این موضوع پرداخت که تا زمان تنظیم این گزارش با پاسخی مواجه نشد.
در بخشی از گزارش این روزنامه آمده است: «در روزهایی که شاهد کشف مزرعه‌های ارزکاوی دیجیتال توسط تعزیرات، دستگاه‌های امنیتی و اداره برق هستیم، بخش اعظم ارزکاوی‌ها مربوط به بخش‌های دولتی است که در ادامه به بررسی 2 مورد از آنها می‌پردازیم.
** فرودگاه پیام:** از مراکز ثابت‌شده‌ای که برای ارزکاوی در نظر گرفته شده و اخیرا هم اخباری مبنی بر ورود قانونی و حتی تخصیص ارز نیمایی برای بیت‌ماینرهای آن منتشر شده، فرودگاه پیام است. با توجه به اینکه فرودگاه پیام در فضای منطقه ویژه پیام زیر نظر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار دارد، برق مورد استفاده هم ارزان‌تر از دیگر محل‌ها محاسبه می‌شود. آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات در آخرین اظهارنظر خود درباره ماینینگ گفته بود: «باید به فعالان این بخش پروانه فعالیت قانونی داده شود و امتیازاتی برای آنها در نظر گرفته شود». وزیر در سال 96 در همین منطقه ویژه کلنگ ایجاد یک مزرعه بیت‌کوین را برای شرکت مبنا به زمین زد.
**پارک فناوری پردیس:** یکی دیگر از مراکز تحت نظر دولت است که در سال‌های اخیر شروع به ارزکاوی دیجیتال کرده است. این مجموعه زیر نظر نهاد ریاست‌جمهوری اداره می‌شود و برق آن به دلیل حضور استارت‌آپ‌ها مانند مناطق ویژه با هزینه کمتری محاسبه می‌شود. گمرک ورود دستگاه‌های ماینینگ برای این منطقه را رد نکرده اما دلیل آن را بررسی و عملیات معکوس دستگاه‌های بیت‌ماینر اعلام کرده است. (منبع: وطن امروز؛ 17 تیرماه 98)
این روزنامه اما به نقل از یک ماینر ادعای دیگری را نیز مطرح کرد که جالب توجه بود. این ماینر به روزنامه وطن امروز گفته: **شاهد جو بسیار عجیبی هستیم. اداره برق با ما به گونه‌ای رفتار می‌کند که انگار تا قبل از این، خبر از فعالیت ما نداشته است. اغلب کسانی که مزارع بیت‌کوین دارند در همان ابتدای فعالیت خود با اداره برق منطقه هماهنگ می‌کنند.
امروز با ما برخوردی می‌شود که احساس می‌کنیم مرتکب جنایت شده‌ایم، در حالی که آقایان خبر داشتند.** برخی از بیت‌ماینرهای ما حتی با پست DHL وارد کشور شدند. متوجه نمی‌شویم چگونه ناگهان این صنعت یک اقدام خلاف شد.
وی در پایان اظهار داشت: **حجم فعالیت ارزکاوی دیجیتال چینی‌ها در ایران اگر بیشتر از شهروندان ایرانی نباشد کمتر نیست.»**
و حالا همه یاد قانون افتادند
**در ادامه عجایب پرونده استخراج رمزارز اینکه، بعد از سال‌ها بهره‌برداری برخی از ماینرها که نه نام آنها مشخص است، نه میزان بهره‌برداری آنها از امکانات کشور، نه میزان درآمدی که کسب‌کرده‌اند و نه نحوه پرداخت عوارض کار آنها به دولت مشخص است (و در نهایت نیز مشخص نخواهد شد،) حالا همه یاد قانون افتاده‌اند.**
به این ترتیب حالا نام‌های کمیسیون‌های دولت و مجلس، شورای‌عالی فضای مجازی، وزارت نیرو، بانک مرکزی، وزارت ارتباطات، وزارت کشور، وزارت اطلاعات، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، نهادها و انجمن‌های خصوصی و ... به میان آمده و پیگیر موضوع شده‌اند.
لیکن باید گفت آنچه که در انتهای این کشمکش‌های عجیب و طنزگونه مشخص نشد این بود که علت این چند سال بی‌قانونی چه بوده است. همچنین مشخص نیست علت دستگیری ماینرها از یک سو و از دیگر سو موج حمایت‌ها و تلاش برای قانونمندی آنها چیست. همچنین مشخص نیست که مسوولان وزارت نیرو و دیگر دستگاه‌های دولتی که ظاهرا از ابتدا در جریان ماجرا بوده‌اند، چرا اقدام مقتضی را به عمل نیاورده‌اند.
همچنین معلوم نیست سال‌های قبل که این فعالیت غیرقانونی انجام شده سودش در جیب چه کسانی رفته و چه می‌شود؟
**در نهایت اینکه حالا این شایعه نیز مطرح است که در واقع زیاد شدن دست در بازار ماینینگ و ایجاد گسترده مزارع استخراج در کشور، یکی از دلایل اصلی برخوردها بوده است و در میان گردانندگان مزارع بزرگ کشور نام برخی نهادها و بانک‌ها نیز در گوشه و کنار شنیده می‌شود.**
(منبع:عصر ارتباط)