وقتی موبایل‌ها میان دکلها سرگردان می‌شوند
فاطمه عربقرایی - آنا - گاهی وقت‌ها گوشی‌ِ همراه‌مان، بی‌هیچ هشدار خاصی داغ می‌شود؛ نه در حال مکالمه‌ایم، نه ویدیویی در حال پخش است و نه حتی برنامه‌ای سنگین باز کرده‌ایم. فقط اینترنت روشن است.موضوع چیست؟
این اتفاق برای من زمانی رخ داد که در حال حرکت در یک مسیر بین‌شهری بودم. علامت آنتن گوشی کم و زیاد می‌شود و همزمان حرارت دستگاه، آرام، بالا می‌رفت. در ظاهر همه‌چیز طبیعی بود، اما واقعاً چه عاملی می‌تواند بدون فعالیت مستقیم کاربر، باعث داغ شدن گوشی شود؟ آیا فقط نرم‌افزار‌ها مقصرند؟ یا ممکن است ریشه این مشکل به زیرساخت‌های شبکه ارتباطی بازگردد؟ همین پرسش‌ها باعث شد با مهدی هاشمی، متخصص مخابرات و ارتباطات سلولی، تماس بگیرم تا موضوع را دقیق‌تر بررسی شود.
او در این‌باره گفت: «دکل‌های مخابراتی، یا همان BTSهایی که در سطح شهر می‌بینیم، سیگنال‌های موبایل را دریافت و به مراکز سوییچ می‌فرستند و برعکس، سیگنال را از مراکز می‌گیرند و به گوشی ما ارسال می‌کنند. برای برقراری یک تماس یا اتصال اینترنت، گوشی ما باید با یکی از این آنتن‌ها در ارتباط باشد، مخصوصاً وقتی در حال حرکت هستیم.» اینجا بود که سوالی دیگر به ذهنم آمد، واژه کلیدی «سوئیچ شدن یا handover» به چه معناست.
این متخصص نیز سوال من‌را بی‌پاسخ نگذاشت و ادامه داد: «زمانی که کاربر در حال حرکت است، مثلاً در حال عبور از خیابان‌ها یا بزرگراه، نقطه اتصال گوشی‌اش دائماً بین آنتن‌ها جابجا می‌شود. این جابجایی نه فقط به موقعیت مکانی فرد، بلکه حتی به کیفیت سیگنال، وضع برق آنتن و عوامل محیطی هم بستگی دارد.» هاشمی توضیح داد که هر‌بار که گوشی مجبور می‌شود به یک آنتن دورتر وصل شود، باید با توان بیشتری بسته‌ها را ارسال کند؛ این یعنی مصرف بالاتر انرژی و در نتیجه افزایش دمای گوشی.
در مسیر برگشت، با دقت بیشتری به نوار آنتن گوشی‌ام نگاه کردم. کم و زیاد می‌شد، گاهی یکی کم می‌شد، گاهی ناگهان بالا می‌رفت. همین نوسانات ظاهری، به گفته هاشمی، می‌تواند دلیل اصلی گرم شدن دستگاه باشد: «بیشترین مصرف انرژی گوشی، دقیقاً در حالتی است که به‌دنبال یک آنتن مناسب می‌گردد. یعنی در لحظه‌هایی که گوشی شما نمی‌داند دقیقاً باید به کدام BTS وصل شود. در جاده، کوهستان، یا حتی شهر موقع قطعی برق، این سوئیچ‌ها بیشتر و درنتیجه گرمای گوشی هم بیشتر می‌شود.» مثالی که او زد، برایم بسیار آشنا بود: «مثلاً فردی به کویر‌گردی می‌رود و آنتن‌دهی در‌آنجا بسیار ضعیف است؛ در این شرایط گوشی مدام تلاش می‌کند با انرژی بالا به آنتن دورتر سیگنال بفرستند. یا وقتی برق یک دکل قطع می‌شود، قدرت پخش سیگنال نیز کم می‌شود و گوشی کاربر ممکن است مدام بین چند آنتن درحال سوییچ باشد.»
یکی از نکات جالبی که هاشمی توضیح داد این بود که این جابجایی‌ها، در ظاهر توسط گوشی مدیریت می‌شوند؛ اما این شبکه است که در هر لحظه در حال ارسال سیگنال‌های متعدد و ارتباط با یک آنتن است. «فرض کنید وارد یک منطقه شلوغ مثل اطراف حرم امام‌رضا (ع) در روز عید نوروز می‌شوید. همه درحال برقراری تماس تصویری با دوستان، آشنایان و اقوام هستند، در آن شلوغی، ظرفیت آنتن‌ها پر شده است و گوشی شما سعی می‌کند تا به آنتن دیگری وصل شود، حتی اگر آن آنتن خیلی دورتر باشد. این یعنی انرژی بیشتر، مصرف بیشتر و در نهایت داغی بیشتر گوشی.»
وقتی پرسیدم آیا کاربر عادی می‌تواند کاری کند که این سوئیچ‌های مداوم کمتر شود، هاشمی جواب داد: «نرم‌افزار‌هایی هستند که می‌توانید روی گوشی نصب کنید تا ببینید به کدام دکل وصل شده‌اید. بعضی از آنها اجازه می‌دهند که تنظیماتی انجام بدهید که گوشی فقط به نزدیک‌ترین دکل وصل شود، ولی، چون این کار خارج از پروتکل اپراتورهاست، از نظر مخابراتی تخلف محسوب می‌شود.» کم کم داشتم به پاسخ سوالاتم می‌رسیدم که سوال دیگری ذهنم را درگیر کرد. پرسیدم آیا با پیشرفت ۵G و هوش‌مصنوعی، وضع سوییچ شدن‌ها بهتر می‌شود؟ پاسخ امیدوارکننده، اما مشروط بود: «سوئیچ در نسل پنجم سریع‌تر و هوشمندانه‌تر انجام می‌شود، اما پایداری آن به سیاست‌گذاری اپراتورها بستگی دارد. مثلاً در بستر تکنولوژی ۴G اگر سرعت یک مگابایت هم باشد، شبکه لزومی نمی‌بیند گوشی را به آنتن دیگری منتقل کند؛ اما در ۵G چنین سرعتی قابل‌قبول نیست، پس دست به‌دست شدن سریع‌تری انجام می‌شود؛ به شرط اینکه پروتکل‌ها درست پیاده‌سازی شده باشند.»
بعد از اتمام مصاحبه با هاشمی به جمع‌بندی خوبی رسیدم؛ متوجه شدم هر وقت گوشی داغ می‌کند، اول از همه باید به به نوار آنتن نگاه کرد، نه وی‌پی‌ان، نه اپلیکیشن و نه پردازنده، بلکه اولین چیزی که گوشی برای تامین ارتباط پایدار می‌خواهد، یک سیگنال ثابت و نزدیک است. داغ شدن گوشی، گاهی فقط نشانه‌ای‌ست از دویدن بی‌صدا و بی‌نتیجه‌اش بین دکل‌هایی که یکی پس از دیگری، آن را نمی‌پذیرند...