حذف دفترچه‌های کاغذی و صدور نسخه‌های الکترونیک باهدف هوشمندسازی فرایند درمان از سال ۱۳۹۹ در مازندران کلید خورد، اما به دلیل تمکین نکردن بسیاری از پزشکان و همچنین داروخانه‌ها، این طرح همچنان ناقص در دست اجرا است و دود آن به واسطه پرداخت هزینه آزاد خدمات پزشکی فقط به چشم مردم می‌رود.
به گزارش ایرنا، پس از سال‌ها انتظار، پارسال حذف دفترچه‌های کاغذی از سوی شرکتهای بیمه‌ای و خدمات‌رسان اجرایی شد و در روزهای اول ، موافقان با ابراز اینکه در مصرف کاغذ و دیگر هزینه‌ها صرفه‌جویی می شود و کشور به سمت الکترونیکی و هوشمندسازی درمان می‌رود، از مزایای اجرای این طرح می گفتند ، اما رفته رفته و بعد از گذشت یک سال، گلایه‌های مردمی به دلیل آنکه بسیاری از پزشکان عمومی و متخصص، داروخانه‌ها و همچنین دیگر مراکز درمانی و بهداشتی با نسخه الکترونیک سر سازگاری ندارند و همچنین ضعف در مشکلات زیرساختی، بالا گرفت و به این ترتیب طرحی که قرار بود دردی از دردهای بیماران بکاهد ، حنالا خود تبدیل به درد جدید برای آنان شده است.
البته در یک سال گذشته شیوع کرونا و تقلید بسیاری از شرکتهای خدمات‌رسان و بیمه‌ای از یکدیگر برای ارایه خدمات غیرحضوری بدون آنکه به زیرساختهای اجرا در جامعه توجه کنند ، بیش از پیش اجرای ناقص نسخه الکترونیک را نمایان کرد و برخی از مردم مازندران در شرایطی که کرونا در این استان جولان می‌داد و می دهد ، علاوه بر بیمار داری باید رنج اجرای ناقص نسخه الکترونیک را هم به جان بخرند ، رنجی که یکی از آنها منتظر ماندن طولانی مدت در صف دریافت دارو در داروخانه یا دیگر مراکز خدمات درمانی بوده است.
وقتی که پای درد دل مردمی می نشینی که با پرداخت هزینه آزاد دارو یا خدمات پاراکلینکی محل را ترک می کنند و یا مستندی برای دریافت حق بیمه تکمیلی در دست ندارند ، از حذف دفترچه های کاغذی گاهی به عنوان « مصیبت » یاد می کنند و این ضرب المثل را به کار می برند که « آمدند ابرو را درست کنند ، چشم را کور کردند ».
بازدیدهای میدانی خبرنگار ایرنا از داروخانه‌های مختلف مازندران نشان می دهد که برخی از شهروندان از این که هزینه نسخه دارو را آزاد پرداخت می کنند با اینکه ماهانه هزینه خدمات درمانی خود را پرداخت می نمایند ، گلایه دارند و محتوای صحبت‌های آنها بار احساسی منفی و ناراحتی است ؛ گلایه ای که در کنار مشکلات اقتصادی و گسترش کرونا، اعصاب و روان مردم این دیار را به بازی گرفته است.
سامانه قطع است
البته گلایه مردم بیراه نیست ، چون بسیاری از متصدیان داروخانه‌ها و همچنین پزشکان عمومی و متخصص از قطعی گاه و بیگاه این سامانه می نالند و می گویند که صدور نسخه الکترونیک برای تمامی بیمارانشان امکان پذیر نیست .
آنچه که در تعریف نسخه الکترونیک نوشته شده این است که بیمار بدون دفترچه کاغذی و تنها با ارائه شماره ملی به پزشک مراجعه می کند و پزشک هم بدون به کار بردن کوچکترین تکه کاغذ ، پس از معاینه برای بیمار دارو بر روی نسخه الکترونیکی تجویز و یا دستور آزمایش و دیگر خدمات تکمیلی و پاراکلینکی را صادر می کند و بیمار می تواند به داروخانه یا مراکز پارکلینیکی رفته و با دادن شماره ملی خود و اعلام نوع بیمه و نام پزشک ، خدمات را با تعرفه بیمه پایه دریافت کند. همچنین طبق این تعریف ، شرکت های بیمه ای که بابت بیمه تکمیلی قرارداد دارند باید همین نسخه الکترونیکی را به عنوان سند قبول کرده و ما به التفاوت بیمه پایه را به بیمار پرداخت کنند.
این تعریف ساده با آنچه که شهروندان در مازندران در واقعیت با آن مواجه هستند ، زمین تا آسمان فرق دارد. از یک طرف بسیاری از پزشکان بویژه متخصصان هنوز اقدام به راه اندازی سامانه الکترونیکی نکرده اند و برای این که خیالشان را راحت کنند ، کد ملی بیمار را روی سربرگ نسخه خودشان درج می کنند و با تجویز دارو نسخه کاغذی را به جای نسخه الکترونیک تحویل بیمار می دهند. البته داروخانه ها هم این نوع نسخه ها را قبول دارند و بیمه پایه را حساب می کنند. در این روش مشکل در اخذ سهم حق بیمه تکمیلی ایجاد می شود چون نسخه اصلی را داروخانه بر نمی گرداند و بیمار تنها می تواند از آن کپی یا عکس بگیرد.
بسیاری از بیماران سالخورده و یا کم سواد گوشی تلفن هوشمند همراه ندارند تا از نسخه اشان عکس بگیرند و مجبورند در صورتی که متصدی داروخانه اجازه دهد ، نسخه را پس از درج ریز قیمت دارو از داروخانه بیرون برده و کپی بگیرند. این وضعیت سبب می شود تا بسیاری از شهروندان عطای سهم بیمه تکمیلی را به لقایش ببخشند.
مشکل اصلی اما زمانی است که پزشک نسخه الکترونیکی بنویسد ، چون در این صورت بیمار باید به مدت طولانی در داروخانه منتظر بماند تا متصدیان و کارکنان داروخانه نسخه اش را بپیچند.اغلب هم بهانه اشان قطع بودن سامانه است و خوش انصاف ها هم ابتدا به بیمار اعلام می کنند که دریافت داروی نسخه الکترونیکی زمان بر است و باید بیشتر از دیگران منتظر بمانند.
یکی از شهروندان ساروی که برای تبدیل نسخه الکترونیک به دارو به یکی از داروخانه های شهر ساری در خیابان فرهنگ مراجعه کرد ، به خبرنگار ایرنا می گوید : متصدی داروخانه به مراجعه کنندگان می گوید سامانه استعلام نسخه الکترونیک قطع است و هر کس عجله دارد می تواند به صورت آزاد هزینه دارویش بپردازد و برود.
محمد یوسفی با اظهار این که دستکم یک ساعت برای وصل شدن سامانه منتظر ماند ولی هنوز موفق به دریافت دارو نشد ، اضافه می کند : عصر به یکی از پزشکان متخصص مراجعه کردم و منشی پزشک هم تمام داروهای تجویز شده را در سامانه ثبت کرد و بعد از دقایقی که به داروخانه مراجعه کردم، متصدی داروخانه می‌گوید که سامانه قطع است و امکان دریافت نسخه الکترونیک وجود ندارد.
وی افزود : قطعی سامانه برای ثبت نسخه الکترونیک و مشکلات اینترنتی باعث ایجاد صف‌های طولانی در داروخانه‌ها و مطب پزشکان شده و از سوی دیگر مردم به دلیل اینکه در شرایط کرونایی در اجتماع های پرخطر قرار نگیرند مجبور هستند که هزینه دارو را آزاد پرداخت کنند و از داروخانه ها خارج شوند.
این شهروند ساروی تصریح کرد: از سوی دیگر برخی از پزشکان متخصص می گویند که برای نسخه نویسی در درگاه های الکترونیکی نیازمند افزایش نیروی انسانی در مطب خود هستند چرا که یک منشی نمی‌تواند با توجه به تراکم جمعیت در مطب، هم هماهنگی های ورود و خروج بیمار را انجام دهد و از طرف دیگر برای ثبت نسخه الکترونیک اقدام کند.
یک شهروند جویباری هم که ناامیدانه و با پرداخت هزینه آزاد دارو، داروخانه شبانه روزی این شهرستان را ترک کرد ، با ابراز گلایه از اینکه مبلغ قابل توجهی را برای دریافت دارو به داروخانه‌چی پرداخت کرده است به خبرنگار ایرنا گفت: متاسفانه مشکل سامانه نسخه الکترونیک تمام شدنی نیست چون چند روز پیش به مطب پزشک متخصص در جویبار مراجعه کردم سامانه مشکلی نداشت و نسخه ام را ثبت کردند و در داروخانه هم دارو را دریافت کردم ولی بار دوم که رفتم پیش دکتر آن هم به فاصله دو هفته ، منشی دکتر گفت که سامانه قطع است و نمی تواند نسخه را الکترونیکی ثبت کند و مجبور شدم نسخه کاغذی بگیرم و دارو را آزاد تهیه کنم و به همین دلیل نسخه ای را بار اول بابتش ۵۰۰ هزار ریال پرداخت کردم ، بار دوم سه میلیون ریال شد در حالی که اقلام دارویی هر دو نسخه یکسان بود.
ازدحام در داروخانه و مطب‌ها
یکی از متصدیان داروخانه در قائمشهر هم در گفت و گو با ایرنا با تایید مشکلات سامانه الکترونیک ، به خبرنگار ایرنا گفت : بیشتر داروخانه داران تنها رسالت خود را خدمت به مردم می دانند و شهروندان از اینکه نسخه الکترونیکشان در سامانه ثبت نمی شود از متصدی داروخانه ها گلایه دارند در حالی که سامانه قطع است و کاری از دست ما ساخته نیست.
محمد ناظری پور افزود : اگر در حالت عادی و زمانی که دفترچه‌های کاغذی وجود داشت به طور متوسط یک فرد پنج تا ۱۰ دقیقه در یک داروخانه معطل می شد ، اکنون به دلیل مشکلات در اتصال سامانه نسخه الکترونیک، ۳۰ تا ۴۰ دقیقه وقت مردم در یک داروخانه گرفته می شود و این امر عامل ازدحام بیش از حد در داروخانه ها است.
وی گفت : از سوی دیگر گاهی اوقات سامانه وصل است و مشکلی برای تجویز یا تحویل دارو با نسخه الکترونیک در مطب دکتر یا داروخانه وجود ندارد ، اما بیمار کد ملی خود را بلد نیست و متصدی داروخانه باید در سامانه بیمه استحقاق سنجی کند. همین استحقاق سنجی بیمار وقت متصدی را می گیرد و به معنای واقعی شرایط گیج و سردرگم کننده است.
ناظری پور تصریح کرد: اجرای طرح نسخه الکترونیک اقدام بسیار مثبتی است ، اما باید زیرساختهای اجرای آن را هم در نظر گرفت و یکی از شایع‌ترین خطاهای پزشکی، خطاهای ناشی از نسخه نویسی کاغذی است و نسخه نویسی کاغذی به دلیل دست‌خط بد برخی پزشکان، باعث به خطر افتادن ایمنی بیمار و افزایش وقوع خطاهای پزشکی می شود و نمونه از خطاهای نسخه نویسی کاغذی شامل بروز اشتباه در نام، دُز، دوره درمان، صدور نسخه اشتباه است که در نسخه الکترونیک چنین مشکلاتی وجود ندارد.
این متصدی داروخانه در قائمشهر گفت: بهره‌گیری از زیرساختهای الکترونیکی بسیار دارای اهمیت است ، اما قبل از آن باید ضوابط اجرای این طرح در قدم اول برای پزشکان و داروخانه داران تشریح می‌شد تا شاهد بروز مشکلات برای مردم نباشیم.
با وجود مشکلاتی که به واسطه ضعف‌های زیرساختی دراجرای نسخه الکترونیک وجود دارد ، بسیاری از پزشکان اجرای این طرح را بسیار مثبت ارزیابی می کنند و خواستار ادامه اجرای آن در صورت رفع مشکلات پایه ای هستند ، اما می گویند به دلیل صدور نسخه الکترونیک اوج ساعت شلوغی در مطب ها از یک تا ۲ ساعت در روز به چهار ساعت افزایش یافته و منشی ها به طور مستمر باید با مراجعه کنندگان در حال صحبت و بحث باشند.
یک متخصص خون و سرطان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت : پیاده‌سازی فناوری تجویز الکترونیک باعث کاهش آمار خطای نسخه خوانی می شود ؛ خطاهایی که ناشی از ناخوانا بودن نسخه پزشکی است.
احسان زابلی افزود : با اجرای نسخه الکترونیک یک نیروی انسانی به مطب کاری بنده اضافه شد تا نسخه ها را در سامانه ثبت کند و باوجود آنکه اجرای این طرح زمانبر است اما اطلاعات خوبی از وضعیت درمان بیمار و داروهایی که استفاده می کند به دست می آید.
وی تصریح کرد: با این وصف ، مشکلات زیرساختی و از طرف دیگر ازدحام بیش از حد در مطب ها، باعث میشود که بسیاری از پزشکان از صدور نسخه الکترونیک سرباز بزنند و به هیچ عنوان نیت سوء استفاده وجود ندارد و برای پزشک فرقی ندارد که نسخه را کاغذی بنویسید یا در سامانه ثبت کند.
زابلی گفت: قبل از اجرای نسخه الکترونیک در صورتی که شخصی بنا به دلایلی فراموش می کرد داروی خود را همراه داشته باشد و نتواند اسم دارو را به یاد بیاورد وهمچنین امکان دسترسی به داروهای قبلی را نمی داشت ، با مشکل رو به رو می شد ، اما با الکترونیکی شدن نسخه ها در صورتی که دارو فراموش شود و فرد امکان دسترسی به دارو خود را نداشته باشد ، مثلا هنگام مسافرت یا انجام ماموریت شخص می تواند در همان سفر یا ماموریت، به پزشکی مراجعه کند تا برای او دارو بنویسد. وقتی تمام اطلاعات بیمار در پرونده الکترونیک وجود داشته باشد، پزشک بهتر می‌تواند تصمیم بگیرد که سیر بیماری به چه صورت بوده و قبلا بیمار به چه داروهایی بهتر جواب می‌داده است.
وی اضافه کرد: با الکترونیکی شدن نسخه ها ، دکتر به راحتی می تواند تداخل دارویی و عوارض داروها بر روی بیمار را کنترل کند. دکتر می تواند بهترین ترکیب دارویی را برای بیماران تجویز کند و اگر بیماری به دارویی حساسیت داشته باشد، در سوابق او ثبت شده و پزشک با توجه به شرایط بیمار به درستی نسخه متناسب با شرایط او می نویسد.
خستگی و سرگردانی مردم در مراکز درمانی
البته همه پزشکان مانند این متخصص خون و سرطان نسبت به نسخه الکترونیک دیدگاه مثبتی ندارند.یک پزشک عمومی مشاهدات یک سال اخیر خود در ارتباط با راه‌اندازی سامانه نسخه الکترونیک را خستگی و سرگردانی بیماران و مراجعه کنندگان در یکی از مراکز درمانی استان به دلیل مشکلات زیرساختی روایت می کند.
جلال معصومی که به عنوان پزشک عمومی در بیمارستان مرحوم عزیزی شهر جویبار مشغول به کار است در گفت و گو با ایرنا گفت: در این مرکز درمانی پزشکان درطبقات بالا و بخش رادیولوژی هم درطبقه زیرزمین است و بارها مشاهده می کردیم که بنده و سایر همکاران پزشکم، نسخه الکترونیک را نوشته‌ایم اما همکاران در طبقه رادیولوژی هیچ نسخه‌ای را دریافت نکرده‌اند، درنتیجه بیماران مجبور شده‌اند بارها میان طبقات جابه‌جا شوند تا این مشکل حل شود.
وی ادامه داد: مشکل اصلی این است که کار بخش پذیرش چند برابرشده و امکان اشتباه نیز بالا رفته و سیستم جدید برای خدمات رادیولوژی و سونوگرافی ۲ کد جداگانه تعریف شده و چون این مرکز درمانی به طور تخصصی این ۲ خدمت را ارائه میکند، اپراتور باید مدام از سیستم رادیولوژی وارد سیستم سونوگرافی و برعکس شود و این موضوع حجم کارها را اضافه کرده است.
معصومی خاطر نشان کرد: اینترنت ضعیف و قطعی سامانه از دیگر مشکلات در اجرای نسخه الکترونیک است که باعث ازدحام بیماران شده ، صمن این که این مشکل هم وجود دارد که در سایت امکان صدور قبض هزینه بیمار وجود ندارد.
وی ادامه داد: باوجود این که یک سال از اجرای نسخه الکترونیک می گذرد ، اما بسیاری از داروخانه ها و مطب بیماران به سیستم ثبت نسخه الکترونیک مجهز نیستند.
معصومی تصریح کرد: برخی پزشکان هم باوجود آنکه در مطب شخصی خود رایانه‌ای دارند و اینترنتی برقرار کرده و نسخه الکترونیک را برای بیماران می‌نویسند، اما اینترنت ضعیف و سایت گاه و بیگاه از دسترس خارج میشود و همه داروها هم در سامانه یافت نمی شود و اجرای این طرح برای متصدی کلافه کننده می شود.
پزشکان همکاری کنند
البته مسئولان هم به مشکلات سامانه نسخه نویسی الکترونیک تا حدود زیادی واقفند ، اما می گویند که پزشکان باید همکاری بیشتری در این زمینه داشته باشند . مدیرکل بیمه سلامت مازندران از جمله این مسئولان است که از ناقص ماندن روند درمان بخشی از بیماران زیرپوشش این بیمه در استان به خاطر همکاری نکردن برخی از پزشکان متخصص و فوق تخصص گلایه دارد و و می گوید که ۴۰ درصد پزشکان متخصص وفوق تخصص مازندران بیمه سلامت را قبول ندارند و از پذیرش بیماران امتناع می کنند.
رسول ظفرمند از سازمان نظام پزشکی و دانشکاه های علوم پزشکی مازندران و بابل خواست تا نسبت به این برخورد برخی از پزشکان متخصص و فوق تخصص واکنش نشان داده و این مشکل را به صورت جدی مورد پیگیری قرار دهند.
وی گفت : وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با همکاری سازمان نظام پزشکی می توانند با مشروط کردن صدور و یا تمدید پروانه فعالیت پزشکان متخصص و فوق تخصصی که از پذیرش بیمه سلامت امتناع می ورزند، آنان را نسبت به پیوستن به سامانه الکترونیکی بیمه سلامت و پذیرش بیماران زیر پوشش این بیمه ترغیب کنند.
ظفرمند افزود : ایجاد پرونده الکترونیک سلامت و هوشمندسازی سیستم خدمت‌رسانی از اولویت‌های وزارت بهداشت است که بیمه سلامت به این موضوع توجه جدی کرده است و با توسعه گام‌به‌گام نسخه‌نویسی الکترونیکی، اکنون تمامی فرایند در بیمه سلامت در استان مازندران فقط از طریق سامانه قابل دریافت، بررسی و پرداخت است.
وی ادامه داد : در حال حاضر تمامی بیمارستان ها و مراکز بهداشت و درمان دولتی و خصوصی و ۵۷۰ پزشک خانواده و تمامی پزشکان عمومی خصوصی طرف قرارداد با بیمه سلامت در استان به سامانه نسخه نویسی الکترونیک متصل هستند و می‌توانند نسبت به تجویز الکترونیکی اقدام کنند.
مدیرکل بیمه سلامت مازندران گفت : دسترسی داروخانه ها و مراکز پاراکلینیک هم به سامانه نسخه نویسی الکترونیک بیمه سلامت فراهم شده است و مطالبات آنان هم در کمترین فرصت پس از بررسی پرداخت می شود.
وی الکترونیکی کردن خدمات پزشکی مازندران در قالب چهار طرح نسخه نویسی الکترونیکی، ارجاع الکترونیکی، استحقاق سنجی و انتقال الکترونیکی اسناد بیمارستانی را از مهم ترین خدمات بیمه سلامت برشمرد و افزود : این طرح علاوه بر این که شفافیت را برای همه تبیین می کند، سبب شد تا فرایند درمان با کاهش خطای پزشکی مواجه ، اقلام دارویی ساماندهی و حق پزشکان به صورت آنلاین پرداخت شود.
ظفرمند کاهش خطای پزشکی، نظام‌مند شدن اقلام دارویی، پرداخت آنلاین حق پزشکان و از بین رفتن قاچاق دارو را از مزیت های اجرایی شدن طرح نسخه الکترونیکی برشمرد و توضیح داد: اکنون علاوه بر اصلاح و کاهش تجویز اقلام داروهایی ، تهیه و مصرف داروهایی مهمی چون انسولین نیز به درستی تحت مدیریت قرار گرفته است.
مدیر کل بیمه سلامت مازندران با بیان اینکه زیر ساخت‌های اجرای نسخه‌نویسی الکترونیکی در بستر اینترنت مهیا است و قطع شدن اینترنت فقط بهانه محسوب میشود، گفت : نرم افزار نسخه‌نویسی الکترونیکی که قابل نصب در تلفن همراه، تبلت، لپ تاپ و رایانه‌ها است، دراختیار همه پزشکان، بیمارستان‌ها و موسسات دولتی و بخش خصوصی طرف قرار داد با بیمه سلامت استان قرار گرفته است.
مدیرکل بیمه سلامت مازندران همچنین با اظهار این که هرگونه درخواست مدارک کاغذی از سوی شرکت های ارائه دهنده بیمه تکمیلی خلاف قانون است، گفت : تمامی بیمه‌های تکمیلی به سامانه نسخه الکترونیکی شرکت های طرف قرارداد بیمه سلامت وصل هستند و هرگونه پرداخت نشدن حق سهم بیمه شده به بهانه نبود مدارک کاغذی غیر قانونی است.
وی افزود : با توجه به این که تمامی خدمات پزشکی، درمانی، کلینیکی و دارویی توسط پزشکان به صورت نسخه الکترونیک در سامانه بیمه سلامت بارگذاری می شود، شرکت های ارائه دهنده بیمه تکمیلی هم به آنها دسترسی دارند و از طریق کد ملی افراد می توانند به تعهداتشان عمل کنند.
پیگیری خواهیم کرد
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: اجرای نسخه الکترونیک برای تمام متخصصان، پزشکان و متصدیان داروخانه‌ها لازم الاجرا است و نباید ناهماهنگی در اجرای این طرح وجود داشته باشد.
دکتر قاسم اویس افزود : مشکلات هرچه باشد باید در بدنه مراکز بیمه و درمانی حل شود و نباید دود این ناهماهنگی‌ها به چشم مردم برود.
وی گفت : از یک طرف به دلیل شیوع کرونا به مردم می گوییم که نباید در مراکز پرتجمع حضور پیدا کنند، اما مشکلات زیرساختی و ناهماهنگی ایجاده شده باعث گلایه مردم است و مردم ساعت ها در مراکز درمانی و داروخانه برای دریافت و ثبت نسخه الکترونیک سرگردان می شوند. به طور حتم این دغدغه‌ها را به وزارت بهداشت گزارش خواهیم داد تا در سطح ملی برای رفع این گرفتاری ها چاره اندیشی شود.
اویس افزود : طرح نسخه الکترونیک اقدام خوب برای هوشمندسازی مراحل درمان بیماران است اما در کنار آن خدمات‌دهی در این بخش استانداردسازی شود و از شرایط کنونی به هیچ عنوان رضایت نداریم.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندرن گفت: به طور حتم پزشکان و متصدیان داروخانه های استان از شخصیت های فرهیخته جامعه بشمار می روند و به طور قطع با رفع مشکلات زیرساختی به اجرای طرح نسخه الکترونیک تمکین خواهند کرد.
