در حالی که طرح نسخه نویسی الکترونیکی طرحی قابل قبول و مورد اجماع قاطبه صاحب نظران حوزه سلامت بوده است و بنا به گفته مدیر عامل بیمه سلامت از ابتدای دیماه نسخه‌های کاغذی پذیرفته نمی‌شود و همه پزشکان و مراکز بهداشتی ملزم به ارائه نسخه الکترونیک خواهند بود؛ اما نبود سامانه هماهنگ و منسجم و مدیریت واحد، این طرح را با چالش‌هایی روبرو ساخته است.
گروه سلامت خبرگزاری فارس-محمد تاجیک:ورود تکنولوژی به تمامی زمینه‌های زندگی بشری اجتناب‌ناپذیر شده است. یکی از این زمینه‌ها، حوزه سلامت و بهداشت و درمان است که خود بر پایه پیشرفت علم بنا شده است.
نمود تکنولوژی در حوزه بهداشت و درمان تنها به اختراع ابزار و تجهیزات پزشکی خلاصه نمی‌شود بلکه امروزه شاهد تأثیرات مثبت و مفید فناوری اطلاعات در این حوزه هستیم.
موضوع جاری شدن و تجویز نسخه الکترونیکی برای بیماران از سوی جامعه پزشکی موضوعی است که چند سالی مطرح بوده و در این بین این طرح به صورت نصف و نیمه در حال اجراست.
*نسخه الکترونیکی چیست؟
نسخه‌نویسی الکترونیکی طرحی است که در راستای حذف دفترچه‌های بیمه درمانی کلید خورده است.
نسخه‌نویسی الکترونیکی نیز یکی از فواید به‌کارگیری تخصص‌های فناوری اطلاعات در حوزه پزشکی و درمان است. اجرای طرح نسخه الکترونیکی که از سال ۹۵ در کشور آغاز شده است، طی سال‌های گذشته رواج بیشتری یافته و اکنون به مصوبه‌ای لازم‌الاجرا تبدیل‌شده است.
اجرای کامل طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی از اسفند ۱۳۹۹ اجباری شده است و تمامی پزشکان طرف قرارداد با بیمه تأمین اجتماعی و بیمه سلامت ملزم به استفاده از این سیستم و ثبت نسخه آنلاین هستند.
در این سیستم برای هر فرد در جامعه یک پرونده سلامت شخصی در نظر گرفته می‌شود که شامل تمامی اطلاعات مراقبت بهداشتی درمانی او در طول حیاتش خواهد بود.
این اطلاعات شرایط جسمانی و روحی افراد را دربر می‌گیرد و درمان‌هایی که در زمان‌های مختلف برای هریک اجرا شده است. طرح سیستم اطلاعات سلامت یکپارچه و به دنبال آن پرونده سلامت شخصی و نسخه‌نویسی الکترونیکی، همه در جهت اجرای طرح دولت الکترونیک پیاده‌سازی می‌شوند. الزامات قانونی اجرای این طرح ذیل ماده ۷۴ برنامه ششم توسعه آمده است.
به وسیله این طرح که اکنون در تمامی مراکز درمانی که تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی و بیمه سلامت قرارداد دارند اجرا می‌شود؛ احراز هویت بیمار تنها با کد ملی او صورت می‌گیرد.
البته به برخی دلایل این نسخه‌نویسی گاهی به صورت دستی هم انجام می‌شود اما از فروردین ۱۴۰۰ دفترچه بیمه سلامت و تأمین اجتماعی برای بیمه‌شدگان صادر نمی‌شود و این افراد می‌توانند از خدمات نسخه‌نویسی آنلاین بهره‌مند شوند.
البته دفترچه‌های در دست مردم همچنان معتبر است و می‌توانند از آنها استفاده کنند و پزشکانی که طرف قرارداد با بیمه‌های مربوطه نیستند می‌توانند در سر نسخه خود تنها با ذکر شماره ملی بیمار اقدام به نسخه‌نویسی کنند
بیمار برگه نسخه را به داروخانه تحویل داده و داروخانه با واردکردن کد ملی او در سیستم بررسی می‌کند که تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار دارد یا خیر و سپس اقدام به نسخه‌پیچی بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده می‌کند.
*نسخه نویسی الکترونیکی چه فایده‌ای دارد؟
الکترونیکی شدن نسخه علاوه بر کاهش قصورات و خطاهای پزشکی و نسخه‌نویسی، زمینه‌ساز نظارت دقیق غیرحضوری و کم‌هزینه گشته و از تخلفات و سوءاستفاده‌ای احتمالی نیز پیشگیری خواهد کرد.
مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران گفته است از ابتدای دیماه ۱۴۰۰ نسخه‌های کاغذی پذیرفته نمی‌شود و همه پزشکان و مراکز بهداشتی ملزم به ارائه نسخه الکترونیک خواهند بود.
محمد مهدی ناصحی، مدیر عامل بیمه سلامت میانگین کشوری اجرای نسخه الکترونیک در مراکز و موسسات طرف قرارداد بیمه سلامت را ۸۰ درصد اعلام کرد.
وی اظهار داشت: این در حالی است که در برخی از استانها، موسسات و ارگان‌های دولتی طرح الکترونیکی بیمه سلامت را ۱۰۰ درصد پیاده سازی کردند که استانهای کردستان، کرمان از آن جمله هستند.
ناصحی ادامه داد: کلانشهری مانند تهران عملکرد قابل قبولی در خصوص اجرای نسخه الکترونیکی بیمه سلامت ندارند و آمار عملیاتی تهران نیز ۵۰ درصد است.
وی تصریح کرد: ارگان‌های دولتی و خصوصی در بعضی استانها، محدودیت‌ها و ضعف‌هایی در اجرای نسخه الکترونیکی بیمه نامه سلامت دارند که با اغماض‌هایی از سوی وزارت بهداشت همراه شدند و به هر حال از ابتدای دی ماه نمی‌توانیم پرداختی به موسسات فاقد نسخه الکترونیکی بیمه نامه سلامت ارائه کنیم.
مدیر عامل بیمه سلامت اضافه کرد: موسسات و ارگان‌های دارای محدودیت و ضعف باید زیرساختهای نرم افزاری و سخت افزاری خود را رفع کنند و سریعتر به سامانه الکترونیک نسخه‌های بیمه سلامت بپیوندند.
بنا به گفته ناصحی۹۷ درصد از مجموعه‌ها و موسسات و داروخانه‌ها و مطب‌های طرف قرارداد با ما به نسخه‌های الکترونیکی مجهز شده‌اند.
حذف دفترچه‌های کاغذی از اهم مزایای این طرح است که علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف کاغذ فواید زیست‌محیطی زیادی را از جمله جلوگیری از قطع درختان در بر خواهد داشت و در نهایت منجر به حذف هزینه چاپ و صدور دفاتر کاغذی بیمه خواهد شد.
احمد مؤذن‌زاده، رئیس انجمن علمی فیزیوتراپی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت خبرگزاری فارس، در پاسخ به این پرسش که «نقاط ضعف و قوت اجرای نسخه‌نویسی الکترونیکی چیست؟»، اظهار داشت:در قانون برنامه ششم توسعه بحث نسخه‌نویسی الکترونیکی مطرح شده بود و زیرساخت آن به این شکل در نظر گرفته شده که در ابتدا متولی آن وزارت بهداشت است و باید نرم‌افزار جامعی را برای مدیریت ارائه خدمات سلامت طراحی کند که این نرم‌افزار جامع سلامت است و در آن پرونده الکترونیک سلامت برای بیماران تشکیل شود.
وی ادامه داد: باید این پرونده توسط پزشک خانواده یا نظام ارجاع تشکیل شود و تمامی خدمات درمانی و پاراکلینیکی در آن پرونده ثبت شود. همچنین بحث امضای الکترونیک بود که توسط سازمان نظام پزشکی مدیریت می‌شود و همکاری وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی، سازمانهای بیمه‌گر و انجمن‌های علمی را در راستای اینکه این نرم‌افزار اجرا بتواند هم نسخه‌نویسی الکترونیکی و هم ارائه خدمات، مؤسسات و پاراکلینیک‌ها، داروخانه‌ها، رادیولوژی و آزمایشگاه‌ها را مدیریت کند را نیز داشته باشد.
از اول دی ممنوعیت ارائه خدمات به نسخه نویسی کاغذی اجرا می‌شود
رئیس انجمن علمی فیزیوتراپی ایران یادآور شد: در بودجه امسال پیش‌بینی شده بود که از اول دی سال جاری هیچگونه هزینه‌ای توسط سازمانهای بیمه‌گر در قالب نسخ کاغذی و غیر الکترونیکی پرداخت نشود؛ یعنی یک ممنوعیت تولید نسخه کاغذی و ممنوعیت ارائه خدمات به نسخ کاغذی از اول دی ماه در قانون سال جاری لحاظ شده بود.
طراحی نرم افزار نسخه نویسی توسط سازمانهای بیمه گر
مؤذن‌زاده متذکر شد: اما اتفاقاتی که عملا افتاد این بود که متأسفانه به جای اینکه متولی این امر وزارت بهداشت یا سازمان نظام‌پزشکی باشد، دو سازمان بیمه‌گر یعنی سازمان تأمین اجتماعی و بیمه سلامت رأساً آمده و این نرم‌افزار را برای بیمه‌شدگان خود راه‌اندازی کردند.
ناهماهنگی نرم افزارهای وزارت بهداشت با یکدیگر
وی اضافه کرد: این دو نرم‌افزار ضمن اینکه با هم یکسان نیستند با سایر نرم‌افزارهای دیگر مانند نرم‌افزار سیب و پزشک خانواده نیز همخوانی ندارد؛ ضمن اینکه مسأله حائز اهمیت این است که باید ضوابط مربوط به پذیرش و ارائه خدمات درمانی به بیماران و نحوه پذیرش در مؤسسات پزشکی نیز با یک روند هماهنگ و مدیریت وزارت بهداشت انجام می‌شد.
رئیس انجمن علمی فیزیوتراپی ایران تصریح کرد: در حالی که عملاً این کار به دلیل آنکه در دست سازمانهای بیمه‌گر قرار گرفت یک نوعی پروسه ارائه خدمات درمانی و پذیرش خدمات را خارج کرده و مقداری کار را سخت کردند.
مؤذن‌زاده خاطرنشان کرد:یعنی اکنون واقعا ارائه خدمات مربوط به پذیرش بیماران پرونده الکترونیک سلامت، درخواست‌های دارویی، آزمایشات و فیزیوتراپی و ... پروسه‌ای است که برای پزشک بسیار وقت‌گیر بوده و قرار نبود به این شکل عملی شود.
تحمیل بار مالی به جامعه پزشکی
وی افزود:کما اینکه تکالیفی برای مؤسسات و مراکز درمانی ایجاد کرده است؛ به این صورت که سازمانهای بیمه‌گر دفترچه‌های خود را حذف کرده‌اند و در مرحله اول از پزشکان درخواست شد از سربرگ خود نسخه تولید کنند که یک بار مالی زیاد را به پزشکان تحمیل کردند.
ایجاد مشکل برای بیمه تکمیلی بیماران
رئیس انجمن علمی فیزیوتراپی ایران ادامه داد:از آن طرف وقتی به مراکز درمانی مراجعه می‌شد اگر نسخه نیز الکترونیکی بود دقیقاً مجبور بودیم از آن، نسخه چاپ شده گرفته؛ به خصوص درباره بیمه‌های تکمیلی؛چرا که سامانه نسخه‌نویسی الکترونیکی به بیمه‌های تکمیلی وصل نیستند و برای امور بیمار مجبور بودیم چاپ شده خدمات و نسخه برای بیمه تکمیلی را در اختیار فرد قرار دهیم.
میزان نسخه نویسی الکترونیکی در 5 استان بزرگ کشور زیر 50 درصد
مؤذن‌زاده ابراز داشت:در عمل نیز ضریب نفوذ نسخه‌نویسی الکترونیک تا آبان ماه سال جاری در استانهای مختلف بین 20 تا 90 درصد بوده و در بین استانهای بزرگ مانند تهران، مازندران، فارس، اصفهان و البرز ضریب نسخه‌نویسی الکترونیک زیر 50 درصد بوده است.
100 درصدی کردن نسخ به شکل الکترونیکی امکان پذیر نیست
وی یادآور شد:اینکه از اول دی ماه سال جاری این ضریب را به 100 درصد برسانیم عملا امکانپذیر نیست و تعداد زیادی از بیماران نسخه به دست خواهند بود مراکز درمانی امکان پذیرش نسخه را ندارند و سازمانهای بیمه نیز نمی‌توانند پرداخت آن را عملی کنند.
مخالفت رئیس جمهور با مهلت اجرای نسخه نویسی الکترونیکی
رئیس انجمن علمی فیزیوتراپی ایران افزود: این موضوع مشکل‌ساز خواهد شد؛ در این خصوص وزارت بهداشت و سازمان پزشکی استمهال 6 ماهه‌ای را مطرح کرده‌اند که متأسفانه رئیس‌جمهور با توجه به درخواستی که وزیر ارتباطات داشت و ذکر شده بود زیرساختهای لازم آماده است؛ در حالی که واقعا از نظر نرم‌افزاری و سیستم‌های اجرایی و عملیاتی به صورت کامل مهیا نیست موافقت نکرد.
امکان نسخه نویسی کامل الکترونیکی از اول دی وجود ندارد
مؤذن‌زاده خاطرنشان کرد: در واقع درخواست کرده بودند وزارت بهداشت و جامعه پزشکی با سازمانهای بیمه‌گر برای اجرای این طرح همکاری کنند؛البته این همکاری صورت می‌گیرد اما روند آن به شکلی نیست که ما از اول دی ماه سال جاری شاهد باشیم نسخه‌نویسی و پذیرش نسخ 100 درصد الکترونیکی باشد.
باید مهلت اجرای کامل نسخه نویسی الکترونیک تا پایان سال در نظر گرفته شود
وی گفت:کماکان اعتقاد داریم یک استمهال تا پایان سال در این خصوص باید در نظر گرفته شود؛ ضمن اینکه هر بیمه‌ای ساز خود را می‌زند و نرم‌افزار خود را دارند.ضمن اینکه قرار بر این بود وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی به نقش خود عمل کنند و انجام این کار به صورت متوازن انجام شود.
رئیس انجمن علمی فیزیوتراپی ایران تصریح کرد:پیشنهاد ما این است که یک نرم‌افزار جامع سلامت به اضافه نسخه‌نویسی الکترونیکی و پذیرش الکترونیکی نسخ ایجاد شده؛ ضمن اینکه در ارتباط با این پروسه این کارد در حداقل اتلاف وقت صورت گیرد.
مؤذن‌زاده افزود: برای مثال در خصوص خدمات فیزیوتراپی اشکالی که در سازمانهای بیمه پایه مشاهده می‌کنیم آن است که گلوبالی که صورت عدد 901645 است و در کتاب ارزش نسبی وجود ندارد می‌تواند در نواحی ضرب شده و آن را به صورت 50 کد تولید کنند؛ ضمن اینکه پزشک باید در بین این کدها بگردد و نواحی مربوط به بیماران را انتخاب کند که این موضوع پروسه را سخت‌تر می‌کند.
اجرای نسخه نویسی الکترونیکی در اختیار وزارت بهداشت و نظام پزشکی باشد
وی بیان داشت:لازم است ابتکار عمل در اختیار وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی باشد؛ چون این دو سازمانهایی نیستند که ذینفع باشند و می توانند به عنوان سیاستگذار سلامت عمل کنند.
رئیس انجمن علمی فیزیوتراپی خاطرنشان کرد:سازمان بیمه به نظر می‌آید در این خصوص منتفع است؛ از این جهت که با این روند سیستم با توجه به اینکه برخی پزشکان امکانات نرم افزاری و سخت افزاری ندارند، این روند کند است و ممکن است افت کند.
افت نسخه نویسی الکترونیکی توسط پزشکان
مؤذن زاده افزود:به همین دلیل اکنون نیز نسخ الکترونیک افت کرده و این به نفع سازمانهای بیمه گر است؛ چون هزینه‌هایشان کم می‌شود اما به ضرر بیماران و جامعه پزشکی است؛ چراکه باید بار این قضیه را جامعه پزشکی بر دوش کشد یا پرداخت از جیب بیماران افزایش پیدا کند و این روند نامطلوب است.
وی اضافه کرد:درخواستی که داریم این است که هم در انجمن‌های علمی و هم سازمان نظام پزشکی به خصوص در استانهای بزرگ و به ویژه مازنداران و فارس که درگیر پزشک خانواده هستند و نظام ارجاع در آنهاست، مقداری استمهال داده شود و ایرادات این نرم افزار، اجرا و پذیرش نسخ الکترونیکی رفع شود.
هرچند مزایای مختلفی برای اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیک بیان‌شده است اما در این میان پرسش‌هایی مطرح است که پاسخ روشن و آشکار به آن می‌تواند اذهان را برای اجرای این طرح آماده‌تر یا حداقل از قضاوت‌های بیشتر درباره این طرح جلوگیری کند.
پرسش‌هایی که حول محور آمادگی زیرساختهای الکترونیک برای اجرای این طرح مطرح می‌شود، این است که؛
آیا همه زیرساختهای الکترونیک برای ارتباط بین بخشی در بیمارستانها و مراکز درمانی استان آماده‌شده و این زیرساخت‌ها می‌تواند به‌صورت بر خط اطلاعات بیماران را در اختیار قرار دهد؟
در صورت قطعی چندساعته اینترنت تکلیف داروهای بیماران علل الخصوص بیماران بدحال چه می‌شود؟
آیا پزشکان و کارشناسان حوزه سلامت آموزش‌های لازم را برای به‌کارگیری نسخه الکترونیک دیده‌اند؟
به هرحال، نفس اجرای این طرح قابل قبول بوده و قاطبه کارشناسان بر اجرای آن متفق القول هستند اما داشتن یک زیر ساخت قوی و هماهنگی لازم بین سامانه‌های مختلف وزارت بهداشت و سازمانهای بیمه گر امری اجتناب ناپذیر است؛ چراکه عدم هماهنگی لازم در این خصوص می‌تواند تبعات حتی جبران ناپذیری برای سلامت مردم در پی داشته باشد.
